این در حالی است که تقابل جاده، خودروهای ناایمن و رانندگان پرخطر، حوادث رانندگی و مرگ ناشی از آن را افزایش داده و براساس اعلام پزشکی قانونی آمار قربانیان حوادث رانندگی تنها در ۹ ماه ابتدای سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹ بیش از ۱۱ درصد افزایش داشته است. حالا این سؤال مطرح می‌شود که چرا آمار فوتی‌های مصدومان حوادث رانندگی پس از انتقال به مراکز درمانی، بالاست؟

رئیس مرکز تحقیقات ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌های دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی آمار بالای فوت مصدومان حوادث رانندگی در مراکز درمانی را ناشی از چند عامل عنوان کرد و گفت: عمده‌ترین این عوامل نبود مدیریت مناسب برای مصدومان است. طبق تحقیقی که چند سال پیش انجام شد یک مصدوم بعد از انتقال به بیمارستان پس از حدود ۱۹ دقیقه خدمات دریافت می‌کند. این عدد بالایی است و زمان طلایی درمان از دست می‌رود. نکته دوم هم این است که ما در کشور مرکز تروما به معنای واقعی نداریم. مرکز تروما جایی است که در زمان انتقال مصدوم فقط خدمات همان حوزه ارائه شود و بیماران دیگر در آنجا بستری نشوند.  

 به‌ گفته حمید سوری، به‌دلیل نبود مرکز ترومای واقعی، انتقال مصدومان به مراکز درمانی هم گاهی منجر به اختلال در روند درمان می‌شود؛ چون ممکن است متخصص مربوطه در آنجا حضور نداشته باشد و این مساله یا موجب انتقال مریض به مرکز درمانی دیگر خواهد شد یا مشمول صرف زمان تا آمدن متخصص مورد نظر که در هر دو حالت زمان درمان برای مصدومان را با تاخیر مواجه می‌کند.

وی تاکید می‌کند: ما باید مراکز ترومایی در کشور را توسعه دهیم که زمان انتقال مصدومان، تمام خدمات مورد نیاز در همان جا ارائه شود. این مراکز برای مراجعه بیماران قلبی، عروقی، کرونایی و تنفسی نیست و تنها به مصدومان ترومایی خدمات ارائه می‌کند و پزشکان و پرستاران آموزش دیده در این حوزه حضور داشته باشند.  عامل سومی را که سوری به آن اشاره می‌کند نبود اقدامات فوری و اورژانسی برای مصدومان است که باعث می‌شود آنها تا زمان دریافت آزمایش‌ها یا عکس و MRI معطل ‌شوند و خدمات نگیرند.  

براساس اعلام رئیس مرکز تحقیقات ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌های دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی، به‌طور کلی در دنیا ۲ مدل برای انتقال مصدومان حوادث وجود دارد؛ یکی آمریکایی - انگلیسی (انتقال مصدومان به مراکز درمانی) و دومی «فرانسوی - آلمانی» (ارائه خدمات درمانی در محل حادثه). سیستم مدیریت فوریت‌های پزشکی در ایران برگرفته از مدل «انگلیسی - آمریکایی» است و به‌دلیل تفاوت‌های جغرافیایی و تراکم جمعیت، مصدوم برای درمان به مراکز درمانی منتقل می‌شود.  

وی درباره این که آیا نمی‌توان برای کاهش آمار فوتی‌ها، انجام خدمات درمانی را بر بالین مصدومان و در محل حادثه انجام داد، توضیح داد: این مساله بستگی به آمایش سرزمین و دسترسی به محل حادثه دارد. در بسیاری از نقاط کشور این شرایط وجود ندارد چرا که تراکم جمعیت پایین است و راه‌اندازی چنین سیستمی با وضعیت اقتصادی و نیروی انسانی موجود غیرممکن است. بهترین رویکرد این است که از هر دو سیستم با توجه به وضعیت و تراکم جمعیت در هر منطقه استفاده کنیم. یعنی در شهرهای بزرگ و پراکم مثل استان‌های شمالی از سیستم فرانسوی – آلمانی و در مناطقی مثل خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان همان شیوه انگلیسی – آمریکایی اجرا شود.  

سوری با بیان این که کاهش مرگ، مصدومیت و معلولیت ناشی از سوانح ترافیکی، مقوله چند بعدی است و نباید فقط به مراحل و مسائل بعد از رخداد پرداخت، تاکید کرد: برخی امور به قبل از حادثه برمی‌گردد و برخی دیگر در زمان حادثه و بخشی هم پس از رخداد است. در مرحله پیش‌رخداد، ایمنی راه، ایمنی وسیله نقلیه، اعمال مقررات و قوانین، مدیریت سفر و کنترل رانندگان پرخطر اهمیت دارد. در مرحله رخداد هم هنوز مناطقی را در کشور داریم که سطح دسترسی به آنها کافی نیست و میانگین زمان رسیدن اورژانس بالاست. در مرحله پس از رخداد هم باید با بهبود مراقبت‌های پس از حادثه، احتمال مرگ‌ها را کاهش داد.  

این متخصص اپیدمیولوژی همچنین معتقد است که اعلام یک شماره برای تمام حوادث در کشور می‌تواند این موضوع را مدیریت کند؛ چراکه در برخی موارد اشکال اساسی وجود دارد؛ مثل اینکه در آتش‌سوزی خودروها، هنوز سازمان مسئول مشخص نیست، چرا که مراکز آتش‌نشانی زیر نظر شهرداری‌ها هستند و خدمات درون شهری ارائه می‌کنند اما درباره خودروهایی که در جاده‌ها آتش می‌گیرند هیچ سازمان متولی وجود ندارد. حتی درباره حمل جسد هم متولی تعریف شده وجود ندارد و اگر کسی در محل حادثه فوت کند، سازمان و نهاد متولی آن معرفی نشده است.  

سوری معتقد است که یکی از عوامل مهم در کاهش حوادث ترافیکی، تغییر رفتار انسان‌ها نسبت به محیط است: این درست برخی خودروها و جاده‌های ما ناایمن هستند اما مردم هم باید رفتارشان را نسبت به ظرفیت موجود هم تطبیق دهند. نباید شکل رانندگی خودروی ناایمن با وسیله نقلیه ایمن یکسان باشد. اما شاهد رفتارهای ضداجتماعی و اشتباه هستیم که باعث می‌شود، آمار تصادفات افزایش پیدا کند. قوانین موجود متناسب با رفتارهای ناایمن رانندگان نیست و نیازمند اصلاح است. باید فضا به گونه‌ای باشد که متخلفان از تخلف سود نبرند و این مساله به بیمه‌ها و برخورد پلیس برمی‌گردد. سال‌هاست که رانندگانی بدون هیچ تخلفی حق بیمه پرداخت می‌کنند و این هزینه‌ها خرج افراد متخلف می‌شود.