دو احتمال درمورد سرنوشت برجام

گروه سیاسی: سید حسین موسویان عضو اسبق تیم مذاکره کننده هسته‌ای و استاد دانشگاه پرینستون آمریکا  در در فایننشال تایمز نوشت: مذاکرات هسته ای ایران و قدرتهای بزرگ دچار پروسه وقت کشی شده و لذا نگرانی ها درمورد احتمال مرگ این توافق افزایش یافته است. اگر این اتفاق بیافتد، شانس حل بحران هسته ای ایران و شانس کاهش خصومت های ایران و آمریکا برای سالهای متمادی ازدست خواهد رفت ضمن اینکه به فرصتهای حل و فصل بحرانهای منطقه از طریق دیپلماسی نیز لطمه جدی وارد خواهد شد.

 برجام حاصل 12 سال مذاکره فشرده بین المللی است که جامعترین سند تاریخ عدم اشاعه است. آن زمان که من عضوتیم هسته ای بودم، درآستانه توافق با سه کشور اروپایی بودیم که با مخالفت آمریکا آن فرصت از دست رفت. ده سال بعد درحالیکه آمریکا به مذاکرات پیوسته بود، برجام درسال 2015 توافق شد، ایران سه سال به تعهداتش کامل عمل کرد و همه محدودیتها را پذیرفت، اما درسال 2018 ترامپ با یک تصمیم فاجعه آمیز ازبرجام خارج شد.

ترامپ همچنین "فشارحداکثری" را به ایران اعمال کرد و مانع کشورهای اروپایی و سایرکشورها برای همکاری تجاری با ایران شد. ایران از منافع اقتصادی برجام محروم شد و تعهدات برجامی خود را کاهش داد و ذخیره و سطح غنی سازی را افزایش داد. حالا جوبایدن تلاش میکند که به برجام برگردد تا براین اساس تحریمهای هسته ای علیه ایران برداشته شود و متقابلا ایران به تعهدات هسته ای برگردد ازجمله کاهش سطح غنی سازی از 60% به کمتر از 5%.

مذاکرات احیاء برجام از ماه آوریل گذشته آغاز و متن 20 صفحه ای برای امضاء نهایی آماده شده است. درعین حال ایران خواسته که آمریکا سپاه را از لیست سازمانهای تروریستی خارج کند درحالیکه دریک اقدام متقابل، ایران نیز نیروی سنتکام آمریکا را درلیست سازمانهای تروریستی خارج قرارداده است. برای احیای برجام، ایران درمورد خروج سپاه از لیست سازمانهای تروریستی اصرار نموده چون درزمان توافق برجام، سپاه در این لیست نبود. درجبهه متقابل اسرائیل اصرار میکند که سپاه باید درلیست سازمانهای تروریستی آمریکا بماند درحالیکه اسرائیل اساسا عضو برجام نیست.

خیلی ها درواشینگتن هم حرف اسرائیل را میزنند. هفته گذشته سنای آمریکا قطعنامه غیر الزام آوری تصویب کرد که برای احیاء برجام، سپاه از لیست سازمانهای تروریستی حذف نشود. قطعنامه مذکور که به پیشنهاد سناتور تدکروز ارائه شد، همچنین خواسته که تحریمهای مربوط به تروریسم علیه بانک مرکزی ایران و سپاه اعمال شود تا همکاری ایران و چین هم محدود شود.اقدام سنای آمریکا این پیام را به تهران داد که عمر برجام به فرض احیاء، کوتاه خواهد بود. انتخابات آمریکا شش ماه دیگر برگزار میشود و احتمال پیروزی جمهوریخواهان هم زیاد است و آنها هم تاکید کرده ند که باتمام قدرت مانع برجام خواهند شد. بنابراین بطور واقع بینانه شانس کمی خواهد بود که برجام بفرض احیاء هم عمری طولانی داشته باشد.

درشرایط فعلی دو احتمال وجود دارد:اول احتمال شکست مذاکرات برجام است که دراین صورت، آمریکا با حمایت کشورهای غربی و متحدین منطقه ای ایش، به سیاست فشار حداکثری ترامپ بازخواهد گشت. دراین سناریو ایران بیشتر بسمت چین و روسیه خواهد رفت. همچنین ایران بعنوان یک اقدام بازدارنده درموردحمله احتمالی نظامی آمریکا-اسرائیل، ظرفیت غنی سازی خود را تا سطح قابلیت ساخت بمب هسته ای افزایش خواهد داد.

احتمال دوم اینکه آمریکا و ایران با خروج همزمان و متقابل ارتش های دوکشور از لیست سازمانهای تروریستی توافق کنند. آمریکا سپاه را از لیست سازمانهای تروریستی حذف و ایران هم متقابلا نیروی سنتکام آمریکا را ازلیست سازمانهای تروریستی اش خارج کند. واقعیت این است که نیروی قدس ایران و نیروی سنتکام آمریکا، نقش محوری درمنطقه دارند. بدون همکاری نیز شانس حل مسالمت آمیز بحرانهای منطقه ای کاهش خواهد یافت.

نگرانیها درمورد بحرانهای منطقه ای هم باید از طریق گفتگو های کشورهای حاشیه خلیج فارس آغاز شود. ایران و عربستان پنج دور گفتگوهای مستقیم دربغداد داشته اند که باگفتگوهای مقامات ارشد امنیتی، به توافقات اولیه مهمی رسیده اند. همکاری و صلح بین کشورهای منطقه خلیج فارس، بویژه ایران و عربستان به حل بحرانهای منطقه ای همچون یمن، عراق، سوریه، لیبی کمک موثری خواهد داشت.صلح و ثبات و امنیت پایدار درمنطقه خلیج فارس بدون یک سیستم امنیت و همکاری جمعی ممکن نخواهد بود. اکنون زمان آن فرا رسیده است که دیپلماتهای کشورهای این منطقه تلاشهای خود برای تحقق این مهم مضاعف کنند.