نقش ارتش در بحران سیاسی پاکستان

گروه بین الملل: رای عدم اعتماد مجلس پاکستان به نخست‌وزیر بحران سیاسی این کشور را عمیق‌تر و اوضاع اقتصادی را وخیم‌تر کرد. با توجه به مشکلات عمیق اقتصادی و ادامه بحران سیاسی، احتمال دخالت نظامیان در شرایط کنونی چقدر جدی است؟
مجلس ملی پاکستان حدود ۴۰ روز پیش با رای عدم اعتماد، نخست‌وزیر وقت را از قدرت کنار گذاشت. عمران خان از آن زمان مقابله با رقیبان سیاسی را تشدید کرده و به طور تلویحی ژنرال‌های ارتش را به پشتیبانی از مخالفانش متهم می‌کند.
فرماندهان نظامی پاکستان ادعای حمایت از مخالفان عمران خان را از اساس رد می‌کنند. نخست‌وزیر برکنار شده در همایش‌هایی که در شهرهای مختلف برگزار می‌شود خواستار برگزاری هر چه سریع‌تر انتخابات پارلمانی زودهنگام شده است.عمران خان سیاستمداری پوپولیست به شمار می‌رود که حمله و انتقاد به آمریکا و نزدیکی بیشتر به چین و روسیه ویژگی غالب عملکرد او از سال ۲۰۱۸ تا زمان برکناری بوده است.عمران خان گمان می‌برد محبوبیت او به ادعای نقش داشتن آمریکا در برکناری‌اش مربوط می‌شود و این می‌تواند به پیروزی او در انتخابات زودهنگام پارلمانی یاری رساند.شهباز شریف، رهبر حزب مسلم لیگ (شاخه نواز) پس از عزل عمران خان با رای اکثریت نمایندگان پارلمان ملی پاکستان جانشین او شد.
شریف در حالی قدرت را به دست گرفته که وخامت اوضاع اقتصادی پاکستان مدام تشدید می‌شود، میزان تورم به شکل سرسام‌آوری بالا می‌رود و ارزش پول ملی (روپیه) در برابر ارزهای معتبر خارجی در حال سقوط است.دولت جدید، نخست‌وزیر پیشین را مسئول اوضاع نابسامان اقتصادی می‌داند اما ظاهرا عمران خان موفق شده از تاکتیک قدیمی و ظاهرا همچنان کارآمد شعار دادن علیه غرب و آمریکاستیزی برای انحراف افکار عمومی از بحران اقتصادی استفاده کند.
ارتش پاکستان که به طور سنتی از قدرت زیادی در صحنه سیاسی پاکستان برخوردار است بارها تاکید کرده که نباید نظامیان را وادار به دخالت در امور سیاسی کرد.یک مقام امنیتی پاکستان می‌گوید ارتش این کشور همواره طرف دولت حاکم است و به همین علت از دولت خان هم پشتیبانی کرد اما مایل نیست به رقابت‌های سیاسی کشیده شود.شهباز شریف و متحدانش بارها نسبت به تحت فشار قرار دادن نظامیان برای واداشتن آنها به دخالت در امور سیاسی به نخست‌وزیر برکنار شده هشدار داده‌اند.دولت جدید پاکستان می‌گوید مایل است پیش از برگزاری احتمالی انتخابات پارلمانی در پایان سال جاری میلادی، به وضعیت اقتصادی سامان دهد و قانون کنونی انتخابات را اصلاح کند.
شاهد خاقان عباسی، نخست‌وزیر سابق پاکستان و عضو ارشد حزب مسلم لیگ می‌گوید: «خان سیاستمداری شکست خورده است که مطابق قانون اساسی از کار برکنار شد اما برای پنهان کردن عملکرد ضعیفش در مقام نخست‌وزیر روایت‌های نادرست منتشر می‌کند.»میشائیل کوگلمن، کارشناس آسیای جنوبی اندیشکده مرکز پژوهشگران وودرو ویلسون واشنگتن اعتقاد دارد ارتش پاکستان با توجه به بحران کنونی در این کشور مشکوک و محتاط است.او می‌گوید، ارتش نسبت به ثبات داخلی یک تمایل محوری دارد، بدین معنی که گسترش آشفتگی‌های سیاسی، به خصوص زمانی که خطر چرخش آن به سوی خشونت وجود داشته باشد خیلی مشکل‌آفرین خواهد بود.به گفته کوگلمن‌، با توجه به فضای سیاسی متشنج و به شدت قطبی شده امروز پاکستان، احتمال به خشونت کشیده شدن اوضاع منتفی نیست.
پاکستان با کشورهای ایران، افغانستان، چین و هند هم‌مرز است؛ روابط این کشور با هند از زمان‌های دور پرتنش بوده، بی‌ثباتی بر بخش بزرگی از مرزهایش با ایران و افغانستان حاکم است و اوضاع امنیتی مرزها مایه نگرانی ژنرال‌های ارتش است.در ماه‌های گذشته حمله شبه‌نظامیان در نزدیکی مرزهای افغانستان و فعالیت جدایی‌طلبان در بلوچستان پاکستان به شکل چشمگیری شدت گرفته است.
یک مقام امنیتی پاکستانی که مایل به فاش شدن نامش نیست  می‌گوید، ارتش پاکستان گرچه غیرسیاسی است اما نگران بحران اقتصادی در کشور است که با امنیت ارتباط مستقیم دارد.کارشناسان معتقدند، عمران خان از حساسیت اوضاع کنونی با خبر است اما مشخص نیست که برای فروکاستن از آتش تب و تاب‌های سیاسی کاری انجام دهد.کوگلمن می‌گوید، اگر خان کنایه‌ها و انتقادهای خود از ارتش را محدود کند برای او کمکی خواهد بود تا روابط با نظامیان را دوباره بازسازی کند.بسیاری از هواداران نخست‌وزیر پیشین، حکومت نظامیان را قابل قبول‌تر از در قدرت بودن شهباز شریف تلقی می‌کنند که او را مسئول فساد و رانت‌خواری می‌دانند.
آنها اعتقاد دارند تاخیر در برگزاری انتخابات پارلمانی زودهنگام شانس انتخاب مجدد عمران خان را کاهش می‌دهد. در همین حال مقام امنیتی پاکستانی به دویچه‌وله گفت که دخالت مستقیم نظامیان در شرایط کنونی "مطلقا" منتفی است.برخی تحلیلگران هم معتقدند، هنگامی که بحران اقتصادی در حال خارج شدن از کنترل باشد ژنرال‌های ارتش تمایلی به دخالت در اوضاع نخواهند داشت.
کوگلمن هم می‌گوید، انتظار ندارد نظامیان به طور مستقیم در وضعیت کنونی دخالت کنند زیرا آنها تمایل ندارند شریک مسئولیت‌های دولت شوند.او در عین حال خاطر نشان کرد که اگر آشفتگی سیاسی جای خود را به ناآرامی و خشونت سیاسی پایدار بدهد دیگر کسی حاضر نخواهد بود احتمال یک کودتای نظامی را کاملا منتفی بداند.برخی کارشناسان اعتقاد دارند، با توجه به تاریخ پاکستان دخالت مستقیم نظامی همواره یک امکان است اما در شرایط کنونی هنوز اوضاع قابل کنترل به نظر می‌رسد.