بازی با سرنوشت پناهجویان سوری

گروه بین الملل: ترکیه می‌خواهد یک میلیون پناهنده و آواره سوری را در مناطق کردنشین شمال سوریه اسکان دهد. این پناهجویان نگران امنیت و آینده خود هستند. با پناهجویان سوری در ترکیه چه باید کرد؟ بیش از ۳،۵ میلیون شهروند سوری در طول جنگ داخلی مجبور به ترک خانه و زندگی خود شدند و به کشور همجوار ترکیه پناه بردند. آن‌ها سال‌هاست در این کشور زندگی می‌کنند.
حال ترکیه می‌خواهد یک میلیون نفر از این پناهجویان را "تشویق" کند تا به سوریه بازگردند، آن هم در منطقه‌ای در شمال سوریه که اکثر ساکنان آن کرد هستند.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه در اوایل ماه مه (اواسط اردیبهشت) از این طرح خود پرده برداشت. این طرح به معنای گسترش حوزه ترکیه است که هزینه آن را باید کردهای ساکن این مناطق بپردازند.سلام سعید، کارشناس علوم اقتصاد و گزارشگر سوریه در بنیاد فریدریش ابرت آلمان می‌گوید که این ابتکار اردوغان چندان جدید نیست: «پروژه‌ای در این زمینه در سال ۲۰۱۹ طراحی شده بود. این‌که اردوغان امروز به آن رجوع می‌کند به فشارهای سیاسی برمی‌گردد که بر او سنگینی می‌کنند.»انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه تابستان سال آینده برگزار می‌شود و اردوغان باید تا آن زمان چیزی داشته باشد تا به رأی‌دهندگانش عرضه کند.
خانم سعید می‌گوید: «با توجه به وضعیت دشوار کنونی ترکیه، این امر کار آسانی نخواهد بود. ترکیه به شدت از بحران سنگین اقتصادی و مالی رنج می‌برد و ارزش لیر ترکیه مدام در حال ریزش است.»پوپولیست‌های راستگرای ترکیه پناهندگان سوری را مسئول این وضع می‌دانند و فضای حاکم بر جامعه هر چه بیشتر در ضدیت با سوری‌های آواره گرایش پیدا می‌کند.
این کارشناس می‌گوید که "اردوغان باید به همه این‌ها واکنش نشان دهد و در چنین وضعیتی ایده بازگرداندن پناهندگان به خاک سوریه، برای اردوغان بهترین راهکار به نظر می‌رسد".
از نظر سلام سعید، اردوغان با این پیشنهاد خود تلاش دارد سیاستی را عملی سازد که از مدت‌ها پیش آن را دنبال می‌کرده است. ترکیه در سال ۲۰۱۶ نیروهای نظامی خود را وارد بخش‌هایی از شمال سوریه کرد و از آن زمان کردهای ساکن این مناطق را تحت فشار گذارده است. او قصد دارد مانع از شکل‌گیری یک منطقه خودمختار کردنشین با الگوبرداری از عراق گردد.
در صورتی که اردوغان موفق شود یک میلیون به طور عمده عرب سوری را در شمال سوریه اسکان دهد، این به معنای ضربه سختی خواهد بود که به کردهای ساکن این مناطق وارد خواهد آمد.
از سوی دیگر با تحقق چنین اقدامی، ساختار جمعیت‌شناختی به سود سوری‌های عرب تغییر خواهد کرد، به طوری که آن‌ها به ترکیه برای حفاظت از خود نیاز خواهند داشت. آن‌ها بدین گونه از نظر سیاسی و اقتصادی نیز به ترکیه وابسته خواهند ماند. در عمل چنین خواهد شد که ترکیه بخشی از شمال سوریه را به طور قطع و در درازمدت تحت کنترل خود درخواهد آورد.
وزارت خارجه سوریه از هم‌اکنون با صراحت تمام به طرح‌های اردوغان واکنش نشان داده است. مقامات سوری از "پاکسازی قومی" می‌گویند که ترکیه قصد اجرای آن را در خاک سوریه دارد.
خبرگزاری دولتی سانا به نقل از وزارت خارجه رژیم بشار اسد می‌نویسد که "اظهارات پیش‌پاافتاده" اردوغان از "بازی تهاجمی رژیم او علیه سوریه" پرده برمی‌دارد.
مقامات سوری می‌گویند "دولت (سوریه) این بازی‌ها را به کل رد می‌کند" و از دیگر کشورها می‌خواهد از حمایت از پروژه‌های ترکیه خودداری ورزند.
کارستن ویلاند، کارشناس سوریه و مشاور پیشین سازمان ملل متحد می‌گوید، از نظر حقوق بین‌الملل، طرح‌های اردوغان به واقع هم نقض حاکمیت سوریه محسوب می‌شود: «با این حال، این دورویی رژیم اسد را می‌رساند که با توجه به سیاستی که خود در داخل اجرا می‌کند، ترکیه را متهم به ایجاد آوارگی می‌سازد.»
ویلاند یادآوری می‌کند که رژیم اسد از آغاز اعتراضات در سوریه، میلیون‌ها سوری را چه در درون کشور آواره کرده و چه آن‌ها را به خارج از مرزها گریزانده است: «به همین دلیل مواضع رژیم سوریه هوچی‌گرایانه است. هرچه باشد این رژیم خود عامل وضعیت حاکم بر این کشور است. رژیم اسد امروز با ویرانه‌های سیاست‌های خود رویارو است؛ با نتایج خشونت‌های بیرحمانه‌ای که علیه معترضان به کار برد و کشور را چند شقه کرد.»اردوغان با اعلام طرح خود، موجی از حس ناامنی و نگرانی را همچون آواری بر سر پناهندگان سوری اسکان‌یافته در ترکیه فرود آورده است. این پناهندگان می‌بینند که یکبار دیگر هر آن برنامه‌ای که برای آینده زندگی خود ساخته‌اند، رو به نابودی است.
نمونه آن مرد سوری است که خود را "احمد" می‌نامد (این نام و نام تمام پناهجویانی که دویچه‌وله با آن‌ها مصاحبه کرده، مستعار است). این پناهنده ۲۵ ساله از سه سال پیش در محلی نزدیک استانبول زندگی می‌کند.
احمد می‌گوید، مورد ضرب و شتم پلیس ترکیه قرار گرفته تا او را وارد کنند برگه‌ای را امضا کند که حاضر است داوطلبانه به سوریه بازگردد. علت بازداشت او این بوده که بدون مجوز از منطقه زندگی خود خارج شده است. او نگران است که این اتهام می‌تواند اخراج اجباری او به سوریه را در پی داشته باشد.
یک زن سوری که خود را "مونا" می‌نامد، می‌گوید که او تمام هستی و نیستی خود در ترکیه را در خطر می‌بیند. این زن ۳۵ ساله به همراه همسر و دو فرزندش از پنج سال پیش در شهر اسکندرون زندگی می‌کنند. او می‌گوید: «پس از آن‌که وحشت ناشی از بمباران‌های رژیم اسد در شهرمان را پشت سر گذاشتیم، در چند سال گذشته زندگی آرامی داشته‌ایم. امیدوار بودیم در چند روز آینده بتوانیم درخواست تابعیت ترکیه را بدهیم. اما با آنچه که الان اعلام کرد‌ه‌اند، همسرم و من هر لحظه نگرانیم ما را از کشور اخراج کنند.»
یک سوری دیگر به نام "محمد" گزارش مشابهی می‌دهد. او که ۲۵ ساله است به دویچه‌وله می‌گوید، پس از مرگ پدرش در اثر حملات هوایی روسیه در ادلب در سال ۲۰۱۹، در سال ۲۰۲۰ به ترکیه گریخته و در اینجا به عنوان خبرنگار کار می‌کند: «من و خانواده‌ام ترس زیادی داریم که مبادا یکی از ما را به سوریه بازگردانند و خانواده ما از هم بپاشد و من کارم را از دست بدهم.» او می‌افزاید: «تا زمانی که خانه من تحت کنترل رژیم اسد است، در سوریه امکانی برای کار و زندگی برای ما وجود ندارد.»کارستن ویلاند، کارشناس امور سوریه و مشاور پیشین سازمان ملل می‌گوید: «طرح اردوغان در مجموع خود از جمله به این دلیل بسیار مسئله‌ساز است، که با یک حمله نظامی دیگر به درون مناطق کردنشین، موجی جدیدی از آوارگی انسان‌ها می‌تواند ایجاد شود.»ویلاند می‌افزاید که ترکیه می‌تواند مناطق بیشتری را تحت اشغال خود درآورد و به حوزه نفوذ خود الحاق کند. "اما این بدان معنا نیز هست که این یک میلیون سوری بازگردانده شده به شمال سوریه، به دامان انتقام‌جویانه و پرخشونت رژیم اسد نخواهند افتاد."