بهار نیوز - تپش قلب: علل و روش های درمان آن

گروه علمی: تپش قلب به صورت آگاهی و احساس ناخوشایند ضربان قلب توصیف می شود. اغلب افرادی که تپش قلب دارند آن را به صورت "جا افتادن" ضربان قلب توصیف می کنند در حالیکه تپش قلب می تواند به صورت ضربان های قلب شدید ، تند و نامنظم هم توصیف شود.

تپش قلب یکی از علامت های نسبتاً شایع قلبی است که تقریبا همه افراد به صورت مکرر در طول زندگی خود آن را تجربه می کنند. بسیاری از موارد تپش قلب گذرا بوده و می توان آنها را به علل مشخصی مانند فعالیت بدنی بیش از حد یا استرس های رایج روزانه نسبت داد و لذا اغلب افراد آنها را تحمل می کنند ولی در برخی از افراد به دلیل حساسیت های فردی یا به دلیل متفاوت بودن و شدید بودن نوع آریتمی ، علایمی مانند احساس ایست قلبی و مردن ایجاد شده و در این افراد احتیاج به بررسی بیشتر و تشخیص علت دقیق ایجاد آریتمی وجود دارد.

خوشبختانه بیشتر موارد تپش قلب علت خطرناک و مهمی ندارند و از آریتمی های مهم و خطرناک قلبی نشات نمی گیرند. با این حال چون که شایعترین علامت آریتمی های مهم قلبی هم "احساس تپش قلب" است لذا توصیه می شود تمام افراد با تپش قلب به پزشک مراجعه کنند و ضمن اعلام علایم و شرح حال تپش قلب اجازه دهند تا نوع تپش قلب و علت ایجاد کننده آن توسط پزشک معالج بررسی و مشخص گردد.

چه نوع آریتمی هایی می توانند تپش قلب ایجاد کنند؟
اغلب افراد با شکایت تپش قلب دارای نوعی آریتمی قلبی هستند و تقریبا تمام انواع آریتمی های قلبی می توانند تپش قلب ایجاد نمایند ولی شایعترین آریتمی هایی که تپش قلب می دهند عبارتند از "ضربان های زودرس" یا "ضربان های نابجای" قلبی.

1- ضربان زودرس یا ضربان نابجای قلبی
درحالت عادی و نرمال ، ضربان قلب توسط سیستم هدایتی و ضربان ساز اصلی قلب که در "گره سینوسی-دهلیزی" قرار دارد تولید می شود و عضلات دهلیزی و بطنی قلب ضربان تولید نمی کنند. شرایط متعدد و شایعی وجود دارند که در کنار تولید ضربان قلب از سیستم الکتریکی قلب ، عضلات قلب هم موازی با آن ، ایمپالس و ضربان تولید می کنند که با ریتم نرمال قلب تداخل پیدا می کند. این ضربان اضافی به "ضربان زودرس" یا "ضربان نابجا" معروف است (Premature Beat) و در بسیاری از افراد عامل اصلی آریتمی و احساس تپش قلب تلقی می گردد. ضربان زودرس معمولا دو نوع است:

ضربان زودرس دهلیزی ، PAC
ضربان های دهلیزی PAC، بسیار شایعتر از انواع بطنی PVC بوده و علل ایجاد کننده آنها هم به نسبت انواع بطنی خوش خیم تر و با پیش آگهی بهتری همراه است. اگرچه احساس علایم و تپش قلب ناشی از هر دوی آنها مشابه هم هستند.ضربانات زودرس معمولا محدود بوده و خود بخود هم از بین می روند. علایم مربوط به آنها به صورت عدم ضربان قلب برای یک یا دو ضربان بیان می شود. اغلب افراد احساس می کنند که قلب آنها برای یک لحظه از کار ایستاده است و بعد از آن همه چیز به حالت عادی بر میگردد. ندرتاً علایمی مانند احساس سرگیجه و سیاهی رفتن چشمها برای یک لحظه توسط برخی از بیماران هم ذکر می شود ولی بروز این علایم ناشایع است و بیشتر نشان دهنده آریتمی های مهم و ادامه دار می باشد.

ضربان نابجای قلب می تواند در حد یک یا دو ضربان بوده و بعد از آن هم علایم بیمار از بین رفته و تکرار نشوند ولی در برخی از بیماران تعداد ضربانهای نابجای قلبی زیاد بوده و حتی می تواند به ازای هر ضربان طبیعی قلب یک ضربان نابجا وجود داشته باشد. در این موارد معمولا تپش قلب بیمار طولانی مدت بوده و حتی می تواند در تمام ساعات شبانه روز احساس شود.ضربان نابجا به خودی خود علامتی در حد یک احساس گذرا و لحظه ای ایست قلبی ایجاد می کند که اغلب افراد آن را نادیده می گیرند و حتی در صدد مراجعه به پزشک و بررسی هم نیستند ولی در برخی از موارد ضربان نابجای قلب - به ویژه اگر مکرر و به تعداد زیاد باشد - می تواند شروع کننده سایر آریتمی های مهم و شدیدتر قلبی مانند PSVT ، فیبریلاسیون دهلیزی و حتی تاکیکاردی بطنی باشد که در این صورت بیمار با علایم شدیدتر و طولانی تری مواجه خواهد شد.

علل ضربان نابجای قلبی
ضربان های نابجای قلب از شیوع بسیار زیادی برخوردارند لذا مشخص کردن علت خاصی برای آن شاید نتواند تمام موارد بروز ضربان نابجای قلبی را توجیه نماید و بسیاری از این ضربانها به صورت گذرا در طول شبانه روز ایجاد می شوند و بیشتر جنبه فیزیولوژیک و طبیعی دارند تا ناشی از بیماری خاص قلبی.با اینحال در برخی از افراد به ویژه در بیمارانی که از حملات مکرر و متعدد تپش قلب شکایت دارند و تعداد ضربانهای نابجای آنها بیش از حد معمول است ، این حملات می تواند از شرایط خاص بدنی یا بیماری های متعددی ایجاد شوند که شایع ترین آنها عبارتند از:
کم خونی
تب و عفونت بدن
گرمازدگی
کار و فعالیت بدنی زیاد
خونریزی و کاهش حجم خون
کم آبی و از دست دادن آب بدن
پرکاری غده تیرویید
افت فشارخون
استرس های روحی
اضطراب و حملات پانیک
کم خوابی و نداشتن خواب شبانه
مصرف سیگار و مواد محرک
نوشابه های انرژی زا
قهوه ، کافئین و شکلات
نداشتن آمادگی جسمانی و عدم فعالیت بدنی برای مدت زمان زیاد
بیماری ریوی و اکسیژن کم خون
آمبولی ریه
بیماری های داخلی مانند نارسایی کلیه و کبد
حاملگی و بعد از زایمان
در روزهای خونریزی قاعدگی خانمها
مصرف داروهایی مانند داروهای ضد فشارخون بالا به ویژه آملودیپین
ایستادن به مدت طولانی یا بلند شدن ناگهانی از حالت نشسته
اسپری سالبوتامول

درمان علایم ناشی از ضربانهای نابجای قلبی
ضربان زودرس قلبی ، حتی موارد متعدد و تکرار شونده آن احتیاج به درمان ندارند و در بیشتر موارد با برطرف شدن عامل زمینه ای ایجاد کننده ، از بین می روند. تنها دلیل درمان این ضربان های نابجا ، در صورتی است که بتوانند علایم آزار دهنده مانند تپش قلب های مکرر ایجاد نمایند. در این موارد هم معمولا علایم بیمار با استفاده از داروهای بلوک کننده بتا از قبیل پروپرانولول یا متورال از بین می رود و در بیشتر موارد احتیاجی به استفاده از داروهای ضد آریتمی وجود ندارد. نکته جالب توجه اینکه درمان بیش از حد این ضربانهای نابجای قلبی با استفاده از داروهای ضد آریتمی می تواند خطرناک هم باشد و باعث صدمه به قلب یا ایجاد آریتمی های خطرناک قلبی شود.

2- فیبریلاسیون دهلیزی
فیبریلاسیون دهلیزی از آریتمی های نسبتا شایع - به ویژه در افراد مسن - و مهم قلبی است. بسیاری از افرادی که فیبریلاسیون دهلیزی دارند بیعلامت هستند و آریتمی آنها صرفاً در صورت گرفتن نوار قلب یا در جریان بررسی به دلیل دیگری شناسایی می شود. با اینحال این آریتمی می تواند علایمی در بیماران ایجاد نماید.

علایمی که فیبریلاسیون دهلیزی می تواند ایجاد کند عبارتند از:
تپش قلب: به ویژه طپش قلبی که به صورت ناگهانی شروع می شود و ساعتها و حتی روزها ادامه پیدا می کند.احساس تنگی نفس و خستگی: اعداد بالای ضربان قلب در قیبریلاسیون دهلیزی می تواند به نارسایی قلب و علایم مرتبط با آن مانند تنگی نفس ، گرسنگی هوا ، ضعف و خستگی زودرس منجر شود.

سرگیجه: یکی از علایم نسبتا شایع فیبریلاسیون دهلیزی است.سنکوپ و کاهش هوشیاری: که می تواند از تعداد بالای ضربان قلب به وجود آید یا در اثر بروز سکته مغزی که در فیبریلاسیون دهلیزی شایع است ، ایجاد شود. بسیاری از موارد فیبریلاسیون دهلیزی که در حالت عادی بیعلامت هستند ، با بروز عوارض بیماری مانند سکته مغزی شناسایی می شوند.

3- تاکیکاردی فوق بطنی حمله ای PSVT
این نوع از آریتمی ها که به صورت ناگهانی و یکباره ایجاد می شوند معمولاً با تعداد ضربان قلب بالایی همراه هستند و به صورت شایع می توانند علایم ایجاد نمایند و بیمار را به اورژانس یا مراکز درمانی بکشانند. تاکیکاردی فوق بطنی حمله ای که اصطلاحاً PSVT نامیده می شود در اغلب بیماران بدون علایم قبلی به صورت ناگهانی شروع شده و از همان ابتدا با ضربان قلب در حدود 150 تا 180 بار در دقیقه همراه است. این نوع از تاکیکاردی و حمله قلبی معمولاً چند دقیقه تا نیم ساعت ادامه پیدا کرده و سپس همانگونه که شروع شده بود به صورت ناگهانی هم از بین می رود.اگرچه این نوع آریتمی در اکثر موارد علامتدار است ولی علایم آن در بیماران مختلف بسته به وضعیت سلامت قلب افراد و شدت ضربان قلب می تواند از موارد خفیف تا شدید متغیر باشد.
علایم شایع PSVT عبارتند از:

تپش قلب تند
احساس کوبیدن قفسه سینه
سرگیجه و سردرد
احساس سبکی در سر
تعریق شدید
کاهش سطح هوشیاری و افتادن بیمار

4- تاکیکاردی بطنی
تاکیکاردی بطنی جزو آریتمی های خطرناک قلبی است و افرادی که به این آریتمی دچار می شوند معمولا بیماری شناخته شده و مهم قلبی دارند اگرچه در برخی از بیماران این تاکیکاردی می تواند اولین علامت بیماری قلبی و بدون اطلاع قبلی هم ایجاد شود.
علایم تاکیکاردی بطنی عبارتند از:

سرگیجه
احساس سبکی در سر
افتادن و بیهوشی
درد سینه
تنگی نفس
طپش قلب به صورت ضربان شدید

بررسی تپش قلب
اولین قدم در بررسی تپش قلب و سایر علایم مرتبط با آریتمی های قلبی ، گرفتن شرح حال کامل از علامت ایجاد شده است. شما باید به زمان شروع علایم ، عواملی که باعث پیدایش علایم قلبی می شوند ، طول مدت علایم ، علایم همراه با تپش قلب و زمان تمام شدن آن توجه کرده و آنها را به پزشک معالج خود اطلاع دهید. در کنار این لازم است پزشک شما اطلاعات درستی در مورد سوابق بیماری و عمل های جراحی شما داشته باشد. هم چنین باید نوع داروهای مصرفی توسط شما مشخص گردد ، چه داروهایی که توسط سایر پزشکان تجویز شده است و چه داروهایی که شما بدون تجویز پزشک مصرف می نمایید.

استفاده از سیگار ، الکل و داروهای مخدر و محرک جزو مواردی است که حتماً باید به پزشک خود اطلاع دهید زیرا ایجاد و تشدید بسیاری از آریتمی های قلبی با مصرف این موارد مرتبط است.
قدم بعدی معاینه قلب توسط پزشک است و بعد از آن بسته به شرح حال و معاینه شما و نوع علایمی که وجود دارد شاید لازم باشد پزشک شما از روشهای تشخیصی آزمایشگاهی و تستهای تشخیصی قلب استفاده نماید.

تست های لازم در بررسی آریتمی های قلبی عبارتند از:
آزمایش خون برای بررسی کم خونی ، دیابت ، چربی خون و تست های تیروییدی
نوار قلب: یکی از مهم ترین و کمک کننده ترین تست های تشخیصی آریتمی قلبی ، نوار قلب است.
اکوی قلب: برای بررسی عملکرد قلب و بیماریهای زمینه ای آن
هولترهای قلبی در مواردی که شک به آریتمی های مهم وجود داشته باشد و نوار قلب عادی کمک نکند.
تست الکتروفیزیولوژی EPS: برای بررسی دقیق موارد مشکوک و مهم آریتمی های قلبی.