تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۲۵ ساعت ۱۷:۰۹
کد مطلب : ۳۴۲۱۴۲
چرا ارزیابی تاثیر پژوهش‌ها اهمیت دارد؟
گروه علمی: مدیر امور پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این‌که نتایج پژوهش‌ها می‌تواند در تصمیم‌گیری سیاست‌گذاران همچنین صنعت مورد استفاده قرار گیرد، گفت: حقیقت این است که بررسی تاثیر پژوهش‌ها در جامعه از کشورهایی شروع شده که مشکل بودجه پژوهشی ندارند. یعنی با وجود این‌که در آن کشورها پژوهش‌ها با منابع مالی بسیاری حمایت می‌شوند، ولی تاثیرگذاری پژوهش‌ها برای آنها اهمیت زیادی دارد. پس مشخص است که برای ما که کمبود بودجه پژوهشی داریم، این موضوع باید اهمیت بیشتری داشته باشد.
به گزارش ایسنا، دکتر بهاره یزدی‌زاده در چهارمین نشست کاشتن برای آینده که امروز ۲۵ خردادماه با موضوع اثربخشی پژوهش (Impact) برگزار شد، در مورد مدل‌های ارزیابی اثربخشی پژوهش، توضیح داد: در پژوهش‌های سلامت مدل‌های مختلفی برای ارزیابی و اندازه‌گیری این موضوع معرفی شده است. در یکی از این مدل‌ها، عنوان شده است که یک پژوهش، از زمانی که آغاز می‌شود و تا زمانی که به اثربخشی در جامعه می‌رسد، باید چند مرحله را طی کند.
وی در ادامه با بیان این‌که اثرات پژوهش‌ها را می‌توان در دو بخش آکادمیک و غیر آکادمیک تقسیم کرد، توضیح داد: یکی از تاثیرات پژوهش در بخش آکادمیک، توسعه دانش است که می‌توان این اثر را در افزایش علم یک گروه پژوهشی مشاهده کرد. تاثیر دیگر پژوهش می‌تواند در ظرفیت‌سازی باشد. برای مثال دستگاهی که برای انجام یک تحقیق خریداری می‌شود و در آزمایشگاه می‌ماند و می‌تواند به عنوان یکی دیگر از تاثیرات پژوهش باشد.
مدیر امور پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران در خصوص اثرات فراآکادمیک پژوهش، گفت: نتایج پژوهش‌ها می‌تواند در تصمیم‌گیری بخش‌های مختلف، چه سیاست‌گذاران و چه در صنعت مورد استفاده قرار گیرد و اگر این تاثیر اتفاق بیفتد و نتایج پژوهش اجرایی شود، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که اثرات آنها را در جامعه نیز ببینیم.
یزدی‌زاده در بخش دیگری از صحبت‌های خود در خصوص این‌که چرا بررسی ایمپکت و اثرگذاری پژوهش‌ها به نظام ارزشیابی پژوهش اضافه شده است، گفت: حقیقت این است که بررسی فراآکادمیک پژوهش‌ها از کشورهایی آمده که مشکل بودجه پژوهشی ندارند. یعنی با وجود این‌که در آن کشورها پژوهش‌ها با منابع مالی بسیاری حمایت می‌شوند، ولی تاثیرگذاری پژوهش‌ها برای آنها اهمیت زیادی دارد. پس مشخص است که برای ما که کمبود بودجه پژوهشی داریم، این موضوع باید اهمیت بیشتری داشته باشد.
وی در مورد دلیل اهمیت بررسی اثربخشی پژوهش به مدل 4A اشاره کرد و توضیح داد: باید مشخص شود که برای ارزیابی اثربخشی پژوهش کدام یک از این چهار بخش را می‌خواهیم مورد استفاده قرار دهیم. اولین بخش، دفاع پژوهشگر از طرح پژوهشی است. پژوهشگران برای انجام پژوهش نیاز به پول دارند. از سال‌ها قبل در هدف‌گذاری‌ها و اسناد عنوان شده که باید بیش از دو درصد از منابع به پژوهش اختصاص یابد، ولی این اتفاق نیفتاده و مدیران همیشه معتقد بودند که هزینه‌های انجام شده بازدهی کافی نداشته است. به همین دلیل باید مدیران را در خصوص ضرورت تحقیق قانع کرد و برای پژوهش پول دریافت کرد.
مدیر امور پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران پاسخ‌گویی را بخش دیگری از بررسی اثربخشی پژوهش عنوان کرد و ادامه داد: پژوهشگران در مراحل مختلف پژوهش باید پاسخ‌گوی جامعه هدف باشند و باید مشخص شود که سازمان‌های تولیدکننده دانش یعنی دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی چقدر به اهدافی که برای پژوهش خود در نظر گرفته‌اند، دست یافتند.
وی عنوان کرد: چگونگی تخصیص منابع نیز بخش دیگری از بررسی اثربخشی پژوهش است و سازمان‌های تامین‌کننده بودجه پژوهش از طریق میزان اثربخشی پژوهش‌ها می‌توانند در مورد میزان بودجه آنها تصمیم‌گیری کنند. همچنین آنالیز اثربخشی پژوهش و بررسی این‌که چرا برخی پژوهش‌ها می‌توانند اثرگذار باشند و برخی نمی‌توانند و پژوهش‌ها با چه چالش‌هایی در این مسیر مواجه هستند، بخش دیگر بررسی اثربخشی پژوهش‌ها است.
مدیر امور پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران ضمن اشاره به تاریخچه‌ای از ارزیابی اثربخشی پژوهش، در خصوص روش‌های مختلف این ارزیابی گفت: یکی از این روش‌ها، روش اکولوژیک است و طی آن بررسی می‌شود که برای مثال اختصاص میزان مشخصی از منابع در یک سال، چه تغییراتی ایجاد کرده است. مشخص کردن این تاثیر ساده نیست.
وی ادامه داد: روش دیگر "case study" یا "مطالعه موردی" است و پژوهش‌هایی که در یک دانشگاه در یک موضوع و یک بازه مشخص انجام شدند، بررسی می‌شود و مشخص می‌شود که چه اثراتی داشته‌اند. با توجه به این‌که روش اول مشکلاتی دارد، بیشتر روش دوم و مطالعه موردی، استفاده می‌شود.
یزدی‌زاده به تفاوت پژوهش‌ها اشاره کرد و گفت: اثربخشی برخی پژوهش‌ها قابل اندازه‌گیری هستند، ولی برخی دیگر خیر. مثلاً اندازه‌گیری تاثیر یک دارو ساده است ولی اندازه‌گیری تاثیر یک پژوهش بر روی نظر یک سیاست‌گذار خیلی راحت نیست.
مدیر امور پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران در بخشی از صحبت‌های خود در خصوص اهمیت موضوع ترجمان دانش و همچنین تاثیر پژوهش‌ها در جامعه، گفت: همواره عنوان می‌شود که این کار خیلی سختی است و واقعیت نیز این است که بسیار سخت است. این رویکرد از زمان طرح سوال پژوهش آغاز می‌شود و اهمیت "Implementation research" و ترجمان دانش به اندازه‌ای است که در دنیا حتی مسیر تخصیص بودجه در سازمان‌ها به این نوع پژوهش‌ها را که می‌توانند مشکلی را در بخشی حل کنند، متفاوت است و اگر پژوهش‌ها مسیر ترجمان دانش را بروند، اهمیت بیشتری دارند.
وی در مورد روش‌های اندازه‌گیری اثربخشی پژوهش، گفت: روش اندازه‌گیری می‌تواند واقعی یا ابزاری (Instrumental) و مفهومی (Conceptual) باشد. زمانی که هدف یک پژوهش این است که نظری و یا عقیده‌ای را تغییر بدهد، ممکن است بررسی اثربخشی آن به راحتی امکان‌پذیر نباشد و به بررسی از روش‌های مفهومی نیاز داشته باشد.
یزدی‌زاده تاکید کرد: باید توجه کرد که ایمپکت و اثربخشی پژوهش را می‌توانیم در سطح فردی اندازه‌گیری کنیم، ولی ایمپکت نتیجه عملکرد یک فرد نیست و امتیاز به یک فرد تعلق نمی‌گیرد. به همین دلیل باید در سطح سازمانی اندازه‌گیری شود و امتیاز به فرد تعلق گیرد.
مدیر امور پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران در بخش دیگری از صحبت‌های خود به بیان تجربه ارزیابی اثربخشی پژوهش‌ها که سال گذشته به سفارش معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت انجام شده بود، پرداخت.
یزدی‌زاده در بخشی از این نشست به نگرانی‌ها در خصوص اضافه شدن فاکتور اثربخشی پژوهش به ارزشیابی‌ها اشاره کرد و گفت: باید توجه داشت که اصلاً قرار نیست یک پژوهش، منجر به ایجاد تغییر شود و مجموعه‌ای از شواهد (body of evidence) می‌تواند منجر به یک تغییر شود.
وی در ادامه با بیان این‌که اثرات پژوهش‌ها را می‌توان در دو بخش آکادمیک و غیر آکادمیک تقسیم کرد، توضیح داد: یکی از تاثیرات پژوهش در بخش آکادمیک، توسعه دانش است که می‌توان این اثر را در افزایش علم یک گروه پژوهشی مشاهده کرد. تاثیر دیگر پژوهش می‌تواند در ظرفیت‌سازی باشد. برای مثال دستگاهی که برای انجام یک تحقیق خریداری می‌شود و در آزمایشگاه می‌ماند و می‌تواند به عنوان یکی دیگر از تاثیرات پژوهش باشد.
مدیر امور پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران در خصوص اثرات فراآکادمیک پژوهش، گفت: نتایج پژوهش‌ها می‌تواند در تصمیم‌گیری بخش‌های مختلف، چه سیاست‌گذاران و چه در صنعت مورد استفاده قرار گیرد و اگر این تاثیر اتفاق بیفتد و نتایج پژوهش اجرایی شود، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که اثرات آنها را در جامعه نیز ببینیم.
یزدی‌زاده در بخش دیگری از صحبت‌های خود در خصوص این‌که چرا بررسی ایمپکت و اثرگذاری پژوهش‌ها به نظام ارزشیابی پژوهش اضافه شده است، گفت: حقیقت این است که بررسی فراآکادمیک پژوهش‌ها از کشورهایی آمده که مشکل بودجه پژوهشی ندارند. یعنی با وجود این‌که در آن کشورها پژوهش‌ها با منابع مالی بسیاری حمایت می‌شوند، ولی تاثیرگذاری پژوهش‌ها برای آنها اهمیت زیادی دارد. پس مشخص است که برای ما که کمبود بودجه پژوهشی داریم، این موضوع باید اهمیت بیشتری داشته باشد.
وی در مورد دلیل اهمیت بررسی اثربخشی پژوهش به مدل 4A اشاره کرد و توضیح داد: باید مشخص شود که برای ارزیابی اثربخشی پژوهش کدام یک از این چهار بخش را می‌خواهیم مورد استفاده قرار دهیم. اولین بخش، دفاع پژوهشگر از طرح پژوهشی است. پژوهشگران برای انجام پژوهش نیاز به پول دارند. از سال‌ها قبل در هدف‌گذاری‌ها و اسناد عنوان شده که باید بیش از دو درصد از منابع به پژوهش اختصاص یابد، ولی این اتفاق نیفتاده و مدیران همیشه معتقد بودند که هزینه‌های انجام شده بازدهی کافی نداشته است. به همین دلیل باید مدیران را در خصوص ضرورت تحقیق قانع کرد و برای پژوهش پول دریافت کرد.
مدیر امور پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران پاسخ‌گویی را بخش دیگری از بررسی اثربخشی پژوهش عنوان کرد و ادامه داد: پژوهشگران در مراحل مختلف پژوهش باید پاسخ‌گوی جامعه هدف باشند و باید مشخص شود که سازمان‌های تولیدکننده دانش یعنی دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی چقدر به اهدافی که برای پژوهش خود در نظر گرفته‌اند، دست یافتند.
وی عنوان کرد: چگونگی تخصیص منابع نیز بخش دیگری از بررسی اثربخشی پژوهش است و سازمان‌های تامین‌کننده بودجه پژوهش از طریق میزان اثربخشی پژوهش‌ها می‌توانند در مورد میزان بودجه آنها تصمیم‌گیری کنند. همچنین آنالیز اثربخشی پژوهش و بررسی این‌که چرا برخی پژوهش‌ها می‌توانند اثرگذار باشند و برخی نمی‌توانند و پژوهش‌ها با چه چالش‌هایی در این مسیر مواجه هستند، بخش دیگر بررسی اثربخشی پژوهش‌ها است.
مدیر امور پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران ضمن اشاره به تاریخچه‌ای از ارزیابی اثربخشی پژوهش، در خصوص روش‌های مختلف این ارزیابی گفت: یکی از این روش‌ها، روش اکولوژیک است و طی آن بررسی می‌شود که برای مثال اختصاص میزان مشخصی از منابع در یک سال، چه تغییراتی ایجاد کرده است. مشخص کردن این تاثیر ساده نیست.
وی ادامه داد: روش دیگر "case study" یا "مطالعه موردی" است و پژوهش‌هایی که در یک دانشگاه در یک موضوع و یک بازه مشخص انجام شدند، بررسی می‌شود و مشخص می‌شود که چه اثراتی داشته‌اند. با توجه به این‌که روش اول مشکلاتی دارد، بیشتر روش دوم و مطالعه موردی، استفاده می‌شود.
یزدی‌زاده به تفاوت پژوهش‌ها اشاره کرد و گفت: اثربخشی برخی پژوهش‌ها قابل اندازه‌گیری هستند، ولی برخی دیگر خیر. مثلاً اندازه‌گیری تاثیر یک دارو ساده است ولی اندازه‌گیری تاثیر یک پژوهش بر روی نظر یک سیاست‌گذار خیلی راحت نیست.
مدیر امور پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران در بخشی از صحبت‌های خود در خصوص اهمیت موضوع ترجمان دانش و همچنین تاثیر پژوهش‌ها در جامعه، گفت: همواره عنوان می‌شود که این کار خیلی سختی است و واقعیت نیز این است که بسیار سخت است. این رویکرد از زمان طرح سوال پژوهش آغاز می‌شود و اهمیت "Implementation research" و ترجمان دانش به اندازه‌ای است که در دنیا حتی مسیر تخصیص بودجه در سازمان‌ها به این نوع پژوهش‌ها را که می‌توانند مشکلی را در بخشی حل کنند، متفاوت است و اگر پژوهش‌ها مسیر ترجمان دانش را بروند، اهمیت بیشتری دارند.
وی در مورد روش‌های اندازه‌گیری اثربخشی پژوهش، گفت: روش اندازه‌گیری می‌تواند واقعی یا ابزاری (Instrumental) و مفهومی (Conceptual) باشد. زمانی که هدف یک پژوهش این است که نظری و یا عقیده‌ای را تغییر بدهد، ممکن است بررسی اثربخشی آن به راحتی امکان‌پذیر نباشد و به بررسی از روش‌های مفهومی نیاز داشته باشد.
یزدی‌زاده تاکید کرد: باید توجه کرد که ایمپکت و اثربخشی پژوهش را می‌توانیم در سطح فردی اندازه‌گیری کنیم، ولی ایمپکت نتیجه عملکرد یک فرد نیست و امتیاز به یک فرد تعلق نمی‌گیرد. به همین دلیل باید در سطح سازمانی اندازه‌گیری شود و امتیاز به فرد تعلق گیرد.
مدیر امور پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران در بخش دیگری از صحبت‌های خود به بیان تجربه ارزیابی اثربخشی پژوهش‌ها که سال گذشته به سفارش معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت انجام شده بود، پرداخت.
یزدی‌زاده در بخشی از این نشست به نگرانی‌ها در خصوص اضافه شدن فاکتور اثربخشی پژوهش به ارزشیابی‌ها اشاره کرد و گفت: باید توجه داشت که اصلاً قرار نیست یک پژوهش، منجر به ایجاد تغییر شود و مجموعه‌ای از شواهد (body of evidence) می‌تواند منجر به یک تغییر شود.
پربينندهترين مطالب و خبرها
