بهار نیوز - شروع فصل تازه‌ای از ائتلاف بیخ گوشِ تهران!

گروه سیاسی: تلاقی حضور پوتین و بایدن در خاورمیانه و آینده‌ای که ایران می‌تواند به نفع خود کلید بزند، مورد توجه کارشناسان و تحلیلگران سیاسی قرار گرفته که می‌تواند بر سرنوشت برجام و سیاست خارجی دولت رئیسی تاثیر مستقیم داشته باشد.

جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا به اسرائیل و بعد از آن عربستان سعودی سفر می‌کند. به موازاتش اخباری دال بر سفر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و همچنین رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه به ایران در هفته پیش‌رو منتشر شد. این سه سفر با توجه به اهداف متعدد و متضاد هر کدام از بازیگران میهمان و میزبان می‌تواند شرایطی را برای منطقه غرب آسیا رقم بزند.

در این رابطه جلال میرزایی عقیده دارد که هم‌زمانی سفر ولادیمیر پوتین در هفته آتی برای حضور در ایران با سفر جو بایدن به اسرائیل و عربستان حکایت از آن دارد که وضعیت منطقه وارد مرحله حساس و پیچیده‌ای شده است که می‌تواند آبستن وقوع هر سناریویی باشد. از دید این نماینده سابق مجلس، جمهوری اسلامی ایران در این وضعیت بغرنج نباید روابط با مسکو را به نحوی پیش ببرد که شائبه حمایت از طرف متجاوز در جنگ اوکراین را تقویت کند؛ چرا‌که دامن‌زدن به این جبهه‌بندی بعد از جنگ اوکراین تبعات خاصی برای تهران به دنبال خواهد داشت.

اگرچه برخی جریان‌های داخلی با کوبیدن بر طبل حمایت از روسیه در جنگ اوکراین سعی دارند به‌عنوان پرچم‌دار حمایت از پوتین هزینه‌هایی را برای کشور ایجاد کنند، اما باید توجه داشت که حتی‌المقدور یک سیاست خارجی مستقل در دستور کار تهران قرار گیرد به‌نحوی‌که ضمن بهره‌گیری از امتیازات با روس‌ها خود را در جنگ اوکراین بی‌طرف نشان دهد؛ کما‌اینکه مشابه این رفتار توسط دهلی‌نو و پکن نیز اجرائی شد.

این عضو کمیسیون انرژی در مجلس دهم اقدام ایران برای ارسال ۳۰۰ کانتینر کالای صادراتی به روسیه با هدف عملیاتی‌کردن کریدور شمال - جنوب را به موازات شنیده‌شدن اخباری درخصوص ارسال پهپاد از سوی جمهوری اسلامی به روسیه نشان از یک فضای مبهم و چند‌بعدی درخصوص روابط تهران – مسکو می‌داند که با سفر پیش‌روی ولادیمیر پوتین به تهران پیچیده‌تر خواهد شد؛ به‌خصوص آنکه ایران ذیل استفاده از سانتریفیوژهای IR-6 عملا شرایطی را رقم زده است که به نظر می‌رسد نهایتا جبهه‌بندی در خاورمیانه را به موازات حضور بایدن در ریاض و تل‌آویو تقویت می‌کند؛ جبهه‌بندی‌ای که به‌هیچ‌وجه به سود ایران نخواهد بود.

پیرو این نگاه عبدالرضا فرجی‌راد هم این ارزیابی را دارد که به دلیل تداوم و تشدید جنگ اوکراین و به تبع آن نیاز روسیه برای ارتقای روابط اقتصادی، تجاری، دیپلماتیک و حتی نظامی و دفاعی با ایران، شرایطی رقم خورده است که بعد از سفر لاوروف اکنون حضور پوتین به تهران در دستور کار است تا سطح مناسبات را در ابعاد مختلف با تهران ارتقا دهد. به‌هر‌حال بعد از جنگ اوکراین نفوذ ژئوپلیتیک روسیه در اروپا و آمریکا و همچنین در برخی کشورهای آسیای جنوب شرقی مانند کره جنوبی و ژاپن عملا متوقف شد و اکنون روس‌ها نگاه جدی به جنوب آسیا مانند هند، شرق آسیا مانند چین و منطقه خاورمیانه با محوریت ایران دارند.

از دید سفیر پیشین ایران در نروژ حضور هم‌زمان پوتین و اردوغان به تهران اگرچه به دیدار سه‌جانبه بین رؤسای‌جمهور سه کشور (ایران، ترکیه و روسیه) در‌خصوص مسائل مشترک مانند سوریه در قالب محور آستانه، تحولات قفقاز و دیگر مسائل مشترک خواهد انجامید، اما درعین‌حال دیدارهای دوجانبه‌ای بین روسیه – ترکیه، ترکیه - ایران و ایران - روسیه منجر خواهد شد که هر‌کدام از این دیدارها بسیار حائز اهمیت است.

سفر پر سر و صدای بایدن به عربستان و اسرائیل
«توسعه ایرانی» هم اینگونه به بررسی این موضع پرداخته است: از حدود یک ماه پیش تاکنون که خبر سفر جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده به اسرائیل و عربستان سعودی اعلام شد، هر چند روز یکبار اخبار و گزارش‌هایی درخصوص محورهای مختلف نظامی، سیاسی و اقتصادی این سفر ازسوی رسانه‌ها منتشر شده است.

رسانه‌های عربی این سفر را برگ جدیدی در تاریخ روابط عربستان و آمریکا و بالطبع سایر کشورهای عربی با واشنگتن قلمداد کرده‌اند و مجلات و روزنامه‌های اسرائیل هم به این موضوع اشاره کرده‌اند که سفر باید به اراضی اشغالی آن هم در بازه زمانی که تنش میان ایران و اسرائیل از همه جهت به بالاترین حد خود رسیده و کابینه نفتالی بنت هم در تل‌آویو از هم پاشیده است، در حقیقت می‌تواند یک تسهیل‌کننده برای فضای فعلی باشد. این تسهیل‌گری به نوعی نشان می‌دهد که بایدن برای رفع و رجوع یک سری از مشکلات و شنیدن سخنان و طرح‌های مقامات تل‌آویو وارد سرزمین‌های اشغالی خواهد شد ولی بحث اینجاست که بسیاری از تحلیلگران معتقدند بایدن در سفرش به منطقه به این دلیل در ابتدا به اسرائیل و سپس به عربستان سفر می‌کند که بتواند به نگرانی‌ها و چالش‌هایی که رژیم صهیونیستی برای خودش متصور است، پاسخ بدهد اما باید توجه کرد که بایدن صرفاً در سفر به اسرائیل «گوینده اصلی» نخواهد بود.

شکی در این وجود ندارد که نه تنها بایدن بلکه ساختار سیاسی، امنیتی و اقتصادی بالادستی در آمریکا از مولفه‌هایی که جامعه یهود و آیپک مطرح کرده، پیروی می‌کنند و به همین دلیل ما شاهد آن هستیم که بایدن هم باید به گله و شکایت و حتی طرح‌های ابلاغی اسرائیل به واشنگتن گوش فرادهد و هم اینکه باید طرح‌های خود را که به موازات حیثیت سیاسی دموکرات‌ها تنظیم شده، برای تل‌آویو تشریح کند.

اینکه منابع اسرائیل اعلام کرده‌اند که بایدن در سفرش به اسرائیل قرار است علاوه بر دیدار با مقامات فعلی و نتانیاهو در نشست مجازی چهارجانبه با حضور یائیر لاپید، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، نارندرا مودی، نخست‌ وزیر هند و محمد بن زاید آل نهیان، رئیس امارات دیدار و گفت‌وگو کند و سپس نشان عالی دولتی را از اسحاق هرتزوگ، رئیس‌جمهور اسرائیل دریافت کند، صرفاً یک برنامه عادی دیپلماتیک است اما آنچه در این میان غیرعادی به شمار می‌رود سخنانی است که وزیر جنگ اسرائیل دقیقاً چند ساعت قبل از ورود بایدن به اسرائیل مطرح کرده است.

بنی گانتس در یک سخنرانی گفت که در سفر جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا به منطقه او را در جریان پیشرفت انجام شده در زمینه ایجاد «ائتلافی نظامی» در قبال ایران خواهد گذاشت. گانتس اخیرا و پس از سفرش به آمریکا و دیدار با وزیر دفاع این کشور، اظهاراتی درباره تلاش‌ها به رهبری واشنگتن برای امضای یک توافق دفاع هوایی میان رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی منطقه در قبال تهدید پهپادها و موشک‌های ایران مطرح کرده بود که این کشورهای عربی شامل امارات متحده عربی، مصر، اردن، بحرین، عربستان سعودی و قطر می‌شوند.

منابع خبری به نقل از یک دیپلمات اسرائیلی خبر می‌دهند که عراق نیز در نشست آتی شورای همکاری خلیج فارس شرکت خواهد کرد. در این میان باید توجه کرد که سخنان گانتس با محوریت تشکیل ائتلاف نظامی علیه تهران را باید نوعی برنامه ارائه شده از سوی تل‌آویو دانست که مقامات آن امید دارند اعراب منطقه را هم با خود وارد این ائتلاف کنند و در این میان ایالات متحده هم باید در جریان این پروژه قرار بگیرد.

سخنان وزیر جنگ اسرائیل با محوریت تشکیل ائتلاف نظامی علیه تهران را باید نوعی برنامه ارائه شده از سوی تل‌آویو دانست که مقامات آن امید دارند اعراب منطقه را هم با خود وارد این ائتلاف کنند و در این میان واشنگتن هم باید در جریان این پروژه قرار بگیرد.

اگر به بخش دوم برنامه سفر بایدن توجه کنیم، می‌بینیم که عربستان سعودی نه تنها میزبان او خواهد بود بلکه در این بین سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس هم قرار است با بایدن در قالب یک نشست مشترک دیدار داشته‌ باشند که رهبران عراق، اردن و مصر هم در این جلسه به عنوان متحدان آمریکا و عربستان حضور خواهند داشت. در نمای اول باید سفر بایدن را یک عقبگرد علنی از شعارهای حقوق بشری دموکرات‌ها دانست؛ چراکه او بدون شک نه تنها با پادشاه عربستان دیدار خواهد کرد بلکه با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی که او را به صورت غیرمستقیم قاتل جمال خاشقجی اعلام کرده بود هم دیدار می‌کند. همین موضوع باعث شده تا بسیاری از انجمن‌ها و فعالین حقوق بشری در ایالات متحده دولت بایدن را به باد انتقاد بگیرند و به همین دلیل او حال در داخل هم بر سر سفرش به عربستان با چالش‌های جدیدی روبرو شده است.

در نمای دوم باید متوجه بود که چند روز پیش رویترز اعلام کرد که دولت جو بایدن در حال بحث در مورد لغو احتمالی ممنوعیت فروش تسلیحات تهاجمی آمریکا به عربستان است، اما اتخاذ هرگونه تصمیم نهایی در این زمینه به پیشرفتی که ریاض در زمینه پایان دادن به جنگ در یمن رقم خواهد زد، بستگی دارد. معنای انتشار این خبر آن هم قبل از سفر بایدن به عربستان سعودی این است که او صرفاً قرار نیست در مورد برجام و دیدگاه اعراب و به خصوص عربستان در مورد تهران و رفتار ایران در منطقه با آنها سخن بگوید، بلکه ایالات متحده با توجه به تورم و رکود اقتصادی در جهان به دنبال آن است تا بتواند به هر ترتیبی که شده اوضاع اقتصادی خود را هم سر و سامان بدهد.

این مهم، میسر نخواهد شد جز با عقد قراردادهای جدید میان آمریکا و عربستان. نمای سومی که بسیار مهم به نظر می‌رسد و تاحدودی دست عربستان و اعراب را در مقابل بایدن پُر نگه می‌دارد، پرونده اوکراین است. خروجی‌های اقتصادی این جنگ تا جایی برای غرب هزینه‌زا بوده است که حالا واشنگتن برای ضربه زدن به روسیه به دنبال آن است تا بتواند نفت و گازِ پهناورترین کشور دنیا را به حاشیه براند. در این میان باید توجه شود که بحث پیوند عربستان و اسرائیل با یکدیگر هم یکی از محورهایی است که بایدن در طول سفرش به منطقه دنبال خواهد کرد و در این مورد دو نکته مهم وجود دارد.

نخست‌ آنکه دوشنبه شب منابع عبری‌زبان از فرود یک فروند هواپیمای رژیم صهیونیستی در فرودگاه ریاض پایتخت عربستان خبر دادند که این موضوع اگر حقیقت داشته باشد و تایید شود خود بیانگر آغاز روابط دو طرف است. اما نکته دوم این است که اگر عربستان بخواهد با اسرائیل وارد رابطه علنی شود احتمالاً در مورد قضیه فلسطین مطالباتی را از طرف آمریکایی یا اسرائیلی خواهد داشت ولی در این میان آنچه که باید موردنظر قرار بگیرد اتحاد و مارش سه‌گانه‌ای است که صدای آن تا تهران به گوش می‌رسد!