ایران و روسیه رقبا و شرکای همزمان هم هستند

گروه سیاسی: مهدی مطهرنیا «کارشناس روابط بین‌الملل و استاد دانشگاه» با تحلیل سفر ولادیمیر پوتین گفت: پوتین نسبت به گذشته اعتماد به نفس خود را از دست داده و این موضوع به وضوح در نوع حرکات او در کنار رهبران ایران و ترکیه قابل مشاهده بود. به نظر می‌رسد روس‌ها در تلاش هستند تا یک چهره مثبت از رییس‌جمهور خود در معرض نظر رسانه‌های جهان قرار دهند.
سفر هفته گذشته ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان به تهران به جهت شرکت در «هفتمین اجلاس سران کشورهای ضامن روند آستانه» همچنان مورد توجه رسانه‌های داخلی و خارجی است و بسیاری از تحلیلگران اهمیت این رویداد سیاسی را هم تراز با سفر موازی جو بایدن به منطقه خاورمیانه معرفی می‌کنند. رفتار متفاوت پوتین در تهران نسبت به گذشته و همچنین زبان بدن رؤسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه در کنار هم از جمله مواردی است که بیش از همه مورد توجه علاقمندان به حوزه سیاست خارجی قرار گرفته و برخی رفتارهای سید ابراهیم رئیسی، ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان را مقوله‌ای کاملا متفاوت نسبت به آنچه در گذشته از خود نشان می‌دادند، معرفی می‌کنند.
مهدی مطهرنیا به عنوان استاد بین‌الملل دانشگاه و تحلیلگر مسائل حوزه سیاست خارجی در همین رابطه به دیده بان ایران می گوید؛ بدون شک رفتار پوتین نسبت به گذشته تغییر داشت و حتی می‌توان گفت که زبان بدن رییس‌جمهور روس‌ها موید کاهش اعتماد به نفس او نسبت به گذشته بود. او یادآور شد؛ البته نباید از زبان بدن رجب طیب اردوغان نیز در تهران غافل شد. اردوغان با رفتاری که از خود در ایران بروز داد تلاش کرد قدرت‌‌ خود را به نمایش بگذارد و حتی به صورت عامدانه ولادیمیر پوتین را نیز پنجاه ثانیه برای ملاقات با خود معطل گذاشت.
مهدی مطهرنیا  در گفت‌وگو با سایت دیده‌بان ایران ضمن تحلیل رفتار رییس‌جمهور روسیه در سفر اخیر خود به تهران، اظهار کرد: ولادیمیر پوتین بر اساس یک سفر از پیش تعیین شده و جهت شرکت در اجلاس «آستانه» که مرتبط با مسائل سوریه است، به تهران سفر کرد. وی گفت: واقع‌گرایی سیاسی نشان می‌دهد که سه کشور «ایران»، «روسیه» و «ترکیه» به دنبال منافع خود هستند و تثبیت نخبگان و دولت‌های حاکم بر کشورهای خود را دنبال می‌کنند. هرچند در بین این سه کشور، رویکردهای ایده‌آلیستی و ساده انگارانه متکی بر گرایش‌های آرمان‌گرایانه در تهران غلظت بیشتری نسبت به مسکو و آنکارا دارد. مطهرنیا با اشاره به سفر اخیر «بایدن» به خاورمیانه، خاطرنشان کرد: سفر رییس‌جمهور ایالات متحده آمریکا به منطقه(خاورمیانه) رهیافت خاورمیانه‌ای دولت دموکرات را به نمایش گذاشت. بایدن پیش از این به دنبال نئورئالیسم تدافعی بود، اکنون تمایل بیشتری به رویکرد تهاجمی دارد و این تغییر رهیافت در سفر اخیر وی به خاورمیانه نیز برجسته بود.
این استاد روابط بین‌الملل اضافه کرد: امضای یک پیمان فراحزبی و فرافردی میان «واشنگتن» و «تل‌آویو» به عنوان یک پیمان ملی بین دو پایتخت از یک سو؛ و تغییر رهیافت آمریکا در موضوع عربستان با توجه به برجستگی پرونده «جمال خاشقچی» در ارتباط بایدن و «محمد بن سلمان»، نشان دهنده تغییر جهتی است که در آینده می‌تواند بسامدها و پیامدهای خود را به نمایش بگذارد.
مطهرنیا با تحلیل سیاست ترکیه در وضعیت کنونی منطقه و جهان، بیان داشت: به لحاظ واقع‌گرایی سیاسی، ترکیه به دنبال نوعی از «رئالیسم ترکی» است که بر اساس آن رجب طیب اردوغان تلاش کرده است همواره از خوانش‌های گوناگون سیاسی به نفع چیرگی خود در آنکارا و منافع ملی ترکیه با تعریف اردوغانی آن استفاده کند. وی گفت: بارها مشاهده شده که ترکیه گاهی به شرق و گاهی به غرب تکیه می‌کند و در جهت دیگر نیز تلاش می‌کند سیاست‌های مستقلی را در جهان اسلام از خود به نمایش بگذارد تا از این رویکردها به نفع واقع‌گرایی ترکی بهره ببرد.
این آینده‌پژوه در خصوص سیاست‌های روس‌ها نیز اظهار داشت: پوتین خود را به عنوان رییس‌جمهور مادام‌العمر روسیه تثبیت کرده است و اکنون به عنوان «تزار روس» شناخته می‌شود، که خود را در قامت رییس‌جمهور به نمایش گذاشته است.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: باید توجه داشت که پوتین در مواجهه با بالاترین میزان تحریم‌ها قرار دارد و پایتخت کشور او در مواجهه با بالاترین تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفته است. در چنین شرایطی اولین سفر او بعد از وضعیت پیش آمده به کشوری انجام شد که از یک سو رقیب استراتژیک مسکو در زمینه انرژی است و از سوی دیگر شریک استراتژیک روسیه در برخورد با امپریالیسم آمریکا شناخته می‌شود.
مطهرنیا بیان داشت: روسیه تلاش می‌کند از جنبه و وجوه نزدیکی استراتژیک در حوزه سیاسی و امنیتی با ایران به نفع نیازهای اقتصادی خود بهره ببرد. زیرا ایران از یک سو درگیر «برجام» و مسائل اقتصادی شده و به لحاظ ناآرامی های ناشی از نابسامانی های معیشتی تحت فشار است. از سوی دیگر دولتی انقلابی در ایران روی کار آمده که هرگونه مذاکره مستقیم با آمریکا را پذیرا نیست و اگر وارد این قضایا شود، دچار یک شکاف ایدئولوژیک داخلی می‌شود. این آینده‌پژوه با بیان این مطلب که سفر پوتین به تهران مورد توجه شرق و غرب قرار گرفته، ابراز داشت: غرب در پی برجسته سازی سفر پوتین به تهران در دو کانال است تا نخست؛ نشان دهد ایران و روسیه تلاش دارند با نزدیکی به یکدیگر نمایش خروج از انزوا را به جهانیان مخابره کنند.
وی اضافه کرد: غرب تلاش دارد با برجسته سازی سفر پوتین به تهران و اتحاد روسیه و ایران؛ زمینه اعمال ائتلاف بیشتر بر ضد تهران در گروه رقیب به عنوان سناریوی بدیل را دنبال نماید. این تحلیلگر سیاست خارجی در ادامه به دیده بان ایران گفت: ایران و روسیه نیز تلاش دارند در وضعیتی که تحت تاثیر تحریم‌های بین‌المللی قرار دارند، با رفت آمدهای سیاسی و ایجاد فضای مذاکره در عرصه بین‌المللی و منطقه‌ای، زمینه‌های خروج از فشار افکار عمومی را فراهم کرده و به غرب این پیام را مخابره کنند که با همکاری دوجانبه می‌توانند در برابر فشارهای ایجاد شده مقاومت کنند. مطهرنیا گفت: بسامد و پیامد روابط دوجانبه ایران و روسیه و تاثیرات آن باید در حوزه افکار عمومی و میدان عمل، آن هم در وضعیت کنونی و آینده مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد. این استاد دانشگاه در بخش دیگری از این گفت‌وگو و در پاسخ به این پرسش که آیا رفتار پوتین در تهران نسبت به گذشته کمی متفاوت نبود، بیان داشت: آنچه در زبان بدن رؤسای جمهور ترکیه و روسیه مشاهده شد، نشان دهنده احساس «قدرت» از سوی اردوغان و پایین آمدن احساس قدرت و «اعتماد به نفس» پوتین نسبت به گذشته بود.
پوتین قرار بود یک هفته‌ای کی‌یف را فتح کند، اما...
وی بیان داشت: باید بپذیریم که پوتین تحت فشار قرار دارد و تلاش می‌کند از موقعیت پیش آمده خارج شود. رییس‌جمهور روسیه قرار بود که پایتخت اوکراین را ظرف یک هفته تسخیر کرده و حتی کشورهای غربی را تهدید اتمی می‌کرد و وعده حمله به ماهواره‌‌های بین‌المللی را مطرح می‌کرد؛ اما در عمل اتفاقات دیگری در این مواجهه رخ داد. وی، اظهار داشت: رییس‌جمهور روسیه در مقطع کنونی مجبور به صبوری بیشتر است. در چنین شرایطی نیز رجب طیب اردوغان تلاش کرد دو دقیقه‌ای را که پشت «در» در کشور روسیه و ملاقات با پوتین تحمل کرده بود را این بار در یک کشور دیگر(ایران) با پنجاه ثانیه تأخیر جبران کند. مطهرنیا تأکید کرد: معطل کردن پنجاه ثانیه‌ای پوتین از سوی اردوغان عامدانه بود و بر اساس هماهنگی دستگاه‌های سیاسی و امنیتی ترکیه شکل گرفت. این استاد دانشگاه اضافه کرد: نوع تلاش پوتین و قدم زدن در مقابل دوربین‌ها در زمان انتظار برای دیدار با اردوغان، نشان دهنده آن است که رییس‌جمهور روسیه نسبت به گذشته با استفاده از لبخند و نزدیک شدن به رهبران کشورهایی همچون ایران، تلاش می‌کند بار دیگر بر جایگاه روسیه به عنوان یک بازیگر قدرتمند بین‌المللی تأکید کند. وی در خصوص تغییر برخی از پروتکل‌های سیاسی پوتین در تهران نیز گفت: پوتین بر خلاف پروتکل‌های مرسوم روس‌ها این بار با ماشین رییس‌جمهور ایران به ملاقات آیت الله خامنه‌ای رفت. حتی برخی رفتارهای پوتین در دیدار با رهبر ایران و آقایان رئیسی و اردوغان نمایشگر آن بود که روس‌ها تلاش دارند چهره‌ای مثبت از منظر رسانه‌ای از خود و رییس‌جمهور روسیه نشان دهند. مطهرنیا در پایان اظهار کرد: مقایسه زبان بدن پوتین در سفر اخیر خود به تهران با حضور او در مجامع سیاسی قبلی نشان دهنده آن است که نوعی عقب‌نشینی در رفتار او شکل گرفته است.