بهار نیوز - ما هستیم تا دوربین‌ها هستند!

گروه جامعه: به دنبال بارش‌های سنگین طی آخرین روز‌های هفته گذشته ۲۱ استان کشور درگیر سیلاب‌های سهمگین شدند، به نحوی که تا لحظه نوشتن این گزارش به گفته سازمان هلال احمر ۵۶ نفر در این حوادث جان خود را از دست داده و ۱۸ نفر مفقود شده‌اند.

استان‌های سیستان و بلوچستان، اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، کرمان، یزد، فارس، بوشهر، سمنان، البرز، قزوین، قم، تهران، زنجان، گیلان، مازندران، گلستان و شمال خراسان شمالی، هرمزگان، لرستان، یزد و خوزستان، از جمله استان‌های متأثر از سیلاب هستند که از این بین لرستان، چهارمحال و بختیاری، اصفهان، یزد و تهران جمعه شب گذشته بیش از سایر استان‌ها از سیلاب متاثر بودند.البته امسال رانش زمین و راه افتادن سیل سنگ بر سر مردم در برخی شهرستان‌ها مانند الیگودرز نیز به این وضعیت اضافه شد. اتفاقی که گاهی در زمان سیل رخ می‌دهد.

این نخستین بار نیست که سیل سهمگین استان‌های مختلف کشور را در می‌نوردد. عید ۹۸ نیز ۲۴ استان، ۲۱۳ شهرستان، ۲۰۹ شهر و ۵۹۰۰ روستای کشور قربانی سیل شدند که استان‌های فارس، لرستان، خوزستان، گلستان از جمله استان‌هایی با بیشترین آسیب از این حادثه بودند.از دیگر سو هر سال در بارش‌های موسمی و فصلی تعدادی از استان‌ها به حالت آماده‌باش در آمده یا تحت تاثیر سیل قرار می‌گیرند. هر سال هم دلایل و عوامل بروز سیل در کشور و شرایط پیشگیری از وقوع این حادثه طبیعی مورد بررسی قرار گرفته و کارشناسان اقدامات لازم برای ممانعت از وقوع مجدد سیل را مورد بررسی قرار می‌دهند.

دلایل تکرار سیل در کشور
۵ ماه بعد از سیل نوروز ۹۸ مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام کرد که نبود سند جامع برنامه که بتواند با شناخت علل و عوامل موثر بر بروز حوادث طبیعی و پیامد‌های منتج از آن تاثیر بگذارد در کنار توجه نکردن به تعامل و ارتباط طبیعی مناطق مختلف کشور و تغییر کاربری بستر و حریم منابع مهم آبی سبب شده، چرخه حوادث غیر مترقبه طبیعی، چون سیل همواره در کشور تکرار شود.

به عنوان مثال در منطقه معمولان استان لرستان که متحمل بیشترین خسارت از ناحیه سیل شده بود، یکی از مهم‌ترین علل خسارات ساخت و ساز در حریم و کنار رودخان کشکان بود، رودخانه‌ای که در شرایط عادی نیز به شدت خروشان بوده و قطعا وقوع خسارات شدید با طغیان آن قابل پیش‌بینی بود. اتفاقی که در بسیاری ا ز نقاط کشور رخ داده بود. اما آیا بعد از این سیل ویرانگر ساخت و ساز در حریم رودخانه‌ها متوقف شده است؟ بعید است بتوان به این سوال پاسخ مثبت داد.

تغییر ریخت شناسی و شرایط پوشش گیاهی به دلیل افزایش غیر منطقی پهنه‌های کشاورزی و دامداری در کنار خشکسالی و سدسازی‌های غیرمنطقی از دیگر عواملی بود که در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به عنوان عامل بروز سیل و سیلاب مورد تاکید قرار گرفته بود. البته همچنان ساخت و ساز و به دنبال آن از بین بردن پوشش گیاهی مناطق در مسیر سیل را می‌توان از از دلایل وقوع هر ساله سیل در کشور عنوان کرد. در این فقره نیز نمی‌توان گفت تغییری در سیاست‌گذاری‌های مربوط به افزایش پهنه‌های کشاورزی و ساخت و ساز‌ها ایجاد و فکری برای شرایط پوشش گیاهی این مناطق شده باشد.

در مناطقی مانند سیستان و بلوچستان نیز سال‌هاست که مسئولان استانی به دنبال اقناع وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه کشور برای تخصیص بودجه برای ساخت سد و سیل‌بند در مسیر رودخانه‌های بزرگ و مسیر سیل‌های هرساله هستند. تلاشی که تا کنون به نتیجه نرسیده است و معین‌الدین سعیدی نماینده چابهار در مجلس نیز به رویداد ۲۴ گفته بود: «از سال پیگیر ساخت این سد‌ها بوده‌ام، اما وزارت نیرو دلیل عدم ساخت این سد‌ها را عدم وجود اعتبارات لازم عنوان کرده است. ما به صورت مکرر با سازمان برنامه و بودجه برای تخصیص این اعتبار در ارتباط بوده‌ایم، اما از آنجایی که نوع نگاه این سازمان مبتنی بر توزیع عادلانه فرصت‌ها و منابع در کشور نیست معتقدم به خیر این آقایان امیدی نیست.»

واکنش مسئولان در بزنگاه حوادث طبیعی
واکنش مسئولان در دولت‌های مختلف و درست در بزنگاه وقوع حوادث تکراری و تاسف‌انگیز است، توجیه بی‌کفایتی‌ها و بی‌برنامه‌گی‌ها به جای عبرت گرفتن و چاره‌جویی کردن. به عنوان مثال در فقره سیل که ابتدا سازمان‌های ذیربط سعی می‌کنند با انداختن تقصیر‌ها بر گردن سازمان دیگر از زیربار مسئولیت شانه خالی کنند. مثلا همواره این سازمان هواشناسی است که توسط مسئولان مختلف مقصر شناخته شده و اعلام می‌شود که این سازمان نسبت به وقوع سیل هشدار نداده است؛ موضوعی که در سیل اخیر استهبان در استان فارس نیز تکرار شد.

در حالیکه یوسف کارگر فرماندار شهرستان استهبان گفته بود سازمان هواشناسی آن طور که باید هشداری برای وقوع سیل نداده بود. مدیرکل هواشناسی فارس اعلام می‌کند که هشدار‌های لازم به رنگ موسوم به زرد مبنی بر وقوع بارش‌های رگباری و بالا آمدن سطح آب رودخانه‌های فصلی در شهرستان‌های شرقی فارس از روز چهارشنبه ۲۹ تیرماه اعلام شده بود.

در سیل سال گذشته مناطق جنوبی کشور که دست کم ۱۰ نفر از هموطنان جان خود را از دست داده بودند اسماعیل نجار رییس وقت سازمان مدیریت بحران کشور گفته بود: متاسفانه برخی تصور می‌کنند که اگر سیل رخ دهد، پس مدیریت بحران غافلگیر شده است، مگر می‌شود ظرف مدت چهار یا پنج روز جلوی سیل را گرفت.
این سخن از سوی نجار درحالی عنوان شد که ایجاد هماهنگی، انسجام، نظارت و ارزیابی مستمر واحد‌های سازمانی در راستای: هم افزایی سیاست‌های جامع پیشگیری و کاهش اثرات و پیامد‌های نامطلوب حوادث و سوانح غیرمترقبه، هماهنگی و نظارت در زمینه ایجاد و گسترش سیستم‌های مؤثر پیشگیری، مقاوم سازی و بهسازی لرزه‌ای ساختمان‌ها، زیرساخت‌ها و ابنیه حیاتی و مهم و بازسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده، در کنار روش‌های اتکائی و جبرانی خسارات از وظایف سازمان مدیریت بحران بوده و این سازمان وظیفه دارد که علاج واقعه پیش از وقوع کند.

تکرار رفتار‌های عوامفریبانه از سوی مسئولان در حوادث مختلف
درکنار همه ناکارآمدی‌ها، اما رفتار‌های پوپولیستی مسئولان کشوری و استانی بعد از رفع خطر و درست زمانی که امدادگران در حال انجام عملیات امداد و نجات هستند اقدامی است که هر بار در هنگامه حوادث طبیعی و غیرطبیعی تکرار می‌شود.

مسئولان به همراه تعداد زیادی دوربین در محل وقوع حادثه آرام شده حاضر شده، از روند اقدامات انجام گرفته بازدید می‌کنند، سخنرانی می‌کنند وعده می‌دهند و تسلیت می‌گویند، گهگاهی هم مثلا دقایقی به امدادگران کمک می‌کنند و بعد هم می‌روند در حالیکه نه به وعده‌هایشان عمل می‌شود، نه جبران خسارتی صورت می‌گیرد، نه از حادثه عبرت می‌گیرند و نه برای پیشگیری از حوادث مشابه یا جلوگیری از ورود خسارات سنگین به مردم در حادثه بعدی اقدمات عملی انجام می‌دهند. تنها ثمره عملی این رفتار‌ها کند شدن عملیات امداد و نجات و تنگ کردن فضا برای کار امدادگران است و بس.

چه خبر از آسیب‌دیدگان حوادث طبیعی
برای اثبات بی‌فایده بودن حضور این افراد در محل حوادث مختلف کافی است نگاهی به حادثه‌دیدگان حوادث مختلف بیندازیم. در ماجرای زلزله سرپل‌ذهاب هنوز خانه‌ها به صورت کامل ترمیم و بازسازی نشده است، درحالیکه تیر ماه سال گذشته فرماندار این شهرستان اعلام کرد که تمام زلزله‌زدگان این شهرستان با اتمام بازسازی هم اکنون در واحد‌های مسکونی دائم و استیجاری سکونت یافتند، اما گزارش رسانه‌ها در آذز ماه سال گذشته حاکی از آن بود که بخشی از مردم که به دلایل مختلف ساخت و ساز را با تأخیر شروع کردند، با تورم و گرانی مصالح ساختمانی مواجه شده و همچنان با گذشت ۴ سال کانکس‌نشین هستند. همچنین طی ۴ سال گذشته هنوز اقدامی برای وصل کردن تلفن منازل انجام نشده و بسیاری از روستا‌ها نیز هنوز دکل مخابراتی ندارند.

نکته آنکه در همان روز‌های نخست بعد از زلزله از روابط عمومی سازمان‌های مختلف با خبرنگاران تماس گرفته می‌شد تا روسای سازمان‌های مربوطه را در بازدید از این مناطق همراهی کرده و نسبت به تهیه خبر و تصویر از این بازدید‌ها اقدام کنند.از طرف دیگر حادثه‌دیدگان زلزله سی‌سخت واقع در چهارمحال و بختیازی که در بهمن ۹۹ به وقوع پیوست نیز همچنان از بی‌توجهی‌ها و عدم رسیدگی گلایه دارند. چنانکه در آستانه عید ۱۴۰۰ به دلیل ناکافی بودن تسهیلات پرداختی دولت همچنان بخشی از مردم این شهر در چادر به سر می‌بردند و ساخت واحد‌های مسکونی‌شان با تاخیر مواجه شده بود.

آخرین خبر‌ها از حادثه دیدگان سیل ۹۸ لرستان که سال گذشته منتشر شد نیز نشان از آن دارد که مردم این مناطق همچنان با عواقب این حادثه دست به گریبان هستند چنانکه راه‌های مواصلاتی همچنان موقتی بوده و خسارت‌های سیل در بخش کشاورزی نیز پرداخت نشده است همچنین بازسازی دایک حفاظتی شهر معمولان نیز که در جریان سیلاب متحمل خسارات سنگینی شد نیز نیمه تمام باقی مانده و در بخش‌هایی اجرایی نشده است.
۲۵ روز بعد از سیل ویرانگر زمستان ۹۸ در سیستان و بلوچستان نیز یکی از فعالان اجتماعی این استان وضعیت را در یک جمله خلاصه کرد: «هیچ اتفاقی نیفتاده است. همه رفتند و مردم را تنها گذاشتند». جمله‌ای که به خوبی می‌تواند تفسیرگر رفتار‌های عوامفریبانه مسئولان در هر حادثه باشد.

این عدم رسیدگی‌ها و بی‌توجهی‌ها به حادثه‌دیدگان حوادث طبیعی همچون رسمی شوم از دولتی به دولت دیگر رسیده است. در فقره سیل چند روز پیش امام‌زاده داوود نیز مسئولان جهادی کشور با کت و شلوار در گل و لای فرو رفتند تا اسباب مضحکه هر چه بیشتر مردم را فراهم کنند. از شهردار تهران که هیچ مسئولیتی در حوزه کن ندارد تا وزیر اقتصاد و برخی نمایندگان مجلس همگی آمدند تا با ابراز رفتار تکراری بازی با دوربین یکبار دیگر یادآوری کنند که در نظام فکری این مسئولان تظاهر بیش از عمل برای گرفتن پست‌های بعدی به کار می‌آید.

در این میان بیچاره مردمی که اولا سال‌هاست به خوبی معنای اینگونه رفتار‌های تبلیغاتی را می‌دانند و بر این مساله نیز واقف هستند که قرار نیست خسارت ها‌ی وارده بر آنان که در موارد بسیاری ناشی از ضعف در اقدامات عملی برای پیشگیری از وقوع حوادث یا حداقل کاهش خسارات است، به درستی جبران شوند.