سواد هم سهم بچه پولدارها شد

گروه جامعه: آمارها نشان می‌دهد سهم بچه پولدارها در قبولی در کنکور سراسری به‌خصوص در دانشگاه‌های برتر و رشته‌های پرطرفدار در چند سال اخیر افزایش‌یافته است. همین چند روز پیش یک مسئول شورای عالی انقلاب فرهنگی از اختلاف بسیار زیاد بین دهک‌های بالا و پایین اقتصادی، برای ورود به دانشگاه خبر داد.

سید جلال موسوی، مدیرکل دفتر تدوین و راهبری اسناد و سیاست‌های آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد قبولی‌های کنکور ۱۴۰۱ گفت: ۸۱درصد رتبه‌های زیر سه‌هزار دهک هشت تا ۱۰ هستند. حدوداً ۱۹درصد رتبه‌های زیر سه‌هزار هم برای هفت دهک بعدی است و جالب اینکه ۴۸درصد از رتبه‌های زیر سه‌هزار فقط دهک ۱۰ هستند.

وی با اشاره به رشته‌های پرطرفدار که سهم دهک‌های بالا شده است، ادامه داد: در گروه فنی‌ومهندسی دانشگاه صنعتی‌شریف ۵۵.۱درصد فقط از یک دهک یعنی دهک دهم هستند. بعد آن‌طرف دهک یکم صفر درصد، دهک دوم سه نفر! این فاصله خیلی زیاد است. در رشته‌های پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی حدود ۵۶درصد تنها دهک دهم قبول شدند. 

به‌عبارت دقیق‌تر از مجموع سه هزار و ۲۱۱نفر که در این رشته‌ها قبول شدند، هزار و ۸۰۶نفر تنها دهک دهم بوده‌اند، درحالی‌که از دهک اول تنها سه نفر و این میزان در دهک دوم به ۱۱نفر می‌رسد.
 این نشان از اختلاف بسیار زیاد بین دهک‌ها برای ورود به دانشگاه است. در رشته کامپیوتر نیز از میان ۶۶۲نفری که توانستند در این رشته رتبه زیر ۳هزار نفر را به دست بیاورند، ۴۱۱نفرشان دهک دهم بوده‌اند و از دهک اول و دوم حتی یک نفر قبول نشده‌ و تنها ۷نفر از دهک سوم توانسته‌اند در این رشته قبول شوند.موسوی ادامه داد: شاید عنوان شود که در رشته‌هایی مانند پزشکی یا کامپیوتر رقابت بسیار سنگین است، اما در علوم انسانی هم همین مسئله را شاهد هستیم. به‌طوری‌که از میان ۲۸۱داوطلب زیر سه هزار که رشته روان‌شناسی را انتخاب کرده‌اند، ۱۳۵نفرشان در دهک دهم قرار می‌گیرند و از دهک اول هیچ داوطلبی نداشتیم. از دهک دوم سه نفر و از دهک سوم نیز پنج نفر را داشتیم.

 دانشگاه‌های برتر و رشته‌های پرطرفدار سهم پولدارها
این اولین سالی نیست که بچه پولدارها در کنکور دست بالا دارند. در چند سال اخیر دانش‌آموزان قشر مرفه به‌واسطه دسترسی به امکانات آموزشی بهتر، سهم زیادی از قبولی در رشته‌های پرطرفدار و دانشگاه‌های برتر داشته‌اند. برای تحلیل کوتاهی از آمار رتبه‌های برتر کنکور کافی است نگاهی به ۴۰نفر برتر کنکور در گروه‌‌های آزمایشی مختلف در سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ بیندازیم.در کنکور سال ۱۴۰۰ از میان ۴۰نفر برتر آزمون سراسری، ۱۴داوطلب از تهران و ۲۶نفر از مجموع بقیه شهرستان‌های کشور بودند و در کنکور سال ۱۳۹۹ این آمار به این صورت است که ۱۱داوطلب از تهران و ۲۹نفر از بقیه شهرستان‌ها بودند. 

بر اساس آمار ورودی‌های سال تحصیلی ۹۸-۹۹، حدود ۸۷ درصد معدل‌های پایین به دهک‌های ۸ و ۹ و ۱۰ اختصاص دارد درحالی‌که میزان قبولی‌های کنکور همین سال با رتبه پایین‌تر از ۳هزار به همین ۳دهک اختصاص دارد. فقط دانشگاه‌های برتر سهم پولدارها نیست، بلکه رشته‌های پرطرفدار هم سهم آن‌هاست. با نیم‌نگاهی به رشته‌های پرطرفدار پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی متوجه می‌شویم که ۸۶درصد قبولی‌های رشته‌های پرطرفدار متعلق به سه دهک بالای اقتصادی بوده و سهم هفت دهک دیگر در قبولی رشته‌های پرطرفدار تنها ۱۴درصد بوده است.

حتی اگر به مدارسی که رتبه‌های برتر کنکور در آن درس‌خوانده‌اند هم توجه کنیم، می‌بینیم در کنکور سراسری سال ۱۴۰۰ بیشتر داوطلبانی که موفق به کسب رتبه‌های برتر شده‌اند در مدارس تیزهوشان، غیردولتی و نمونه دولتی تحصیل‌کرده‌اند. آمار نشان می‌دهد از میان ۳۰نفر رتبه برتر گروه‌های آزمایشی علوم تجربی، علوم ریاضی و علوم انسانی ۲۰نفر در مدارس سمپاد تحصیل کرده‌اند.

 رتبه‌های برتر کنکور به امکانات آموزشی دسترسی بیشتری دارند
با بررسی آمار رتبه‌های برتر کنکور در چند سال گذشته به این نتیجه می‌رسیم که تعداد بیشتر رتبه‌های برتر در مدارس غیرانتفاعی تحصیل‌کرده‌ و از امکانات آموزشی خوبی برخوردار بودند. با توجه به نتایج قبولی در دانشگاه‌ها، می‌توان گفت میزان دسترسی به امکانات آموزشی تعین کننده قبولی در دانشگاه‌ها و رشته‌های پرطرفدار است، نه میزان زحمت و هوش دانش‌آموزان. ناگفته پیداست بی‌عدالتی در ورود به دانشگاه، به بازار کار نیز کشیده می‌شود. قشر کم‌برخوردار که به خاطر عدم دسترسی به امکانات آموزشی کنکور را به بچه پولدارها باخته‌اند، در آینده بازار کار را نیز به آن‌ها می‌بازند.

 بدیهی است فارغ‌التحصیلان رشته‌های پرطرفدار و دانشگاه‌های برتر در دسترسی به فرصت‌های شغلی نیز شانس بیشتری دارند، بنابراین این قشر پولدار در آینده پولدارتر می‌شوند و آن قشر فقیر و کم برخوردار در بازار کار نیز به خاطر رشته و دانشگاه رتبه پایین فرصت چندانی نصیبشان نمی‌شود و احتمال اینکه این قشر از جامعه به خاطر عدم دسترسی به فرصت‌های شغل پول‌ساز، همچنان در دهک‌های پایین اقتصادی باقی بمانند، زیاد است.

 آیا مصوبه جدید کنکور عدالت آموزشی را برقرار می‌کند
این اختلاف‌های چند سال اخیر در قبولی کنکور و چنبره بچه پولدارها به دانشگاه‌ها و رشته‌های پرطرفدار باعث شده است که مسئولان فرهنگی کشور آستین بالا بزنند و تغییراتی را در کنکور ایجاد کنند. بر اساس تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی کنکور از سال آینده با سبک و سیاق تازه‌ای اجرایی شود و آنچه تا کنون به‌عنوان تست محور رتبه‌بندی دانش آموزان بود تا حدود زیادی به حاشیه برود.

 بر اساس این مصوبه سهم کنکور از سنجش توان علمی دانش‌آموزان از ۱۰۰درصد به ۴۰‌درصد کاهش یافت و ۶۰درصد سهم سنجش توان علمی دانش‌آموزان نیز بر اساس سوابق تحصیلی سه سال آخر دبیرستان آنان تعیین می‌شود. کنکور نیز سالی دو بار و تنها از دروس تخصصی هر رشته برگزار خواهد.

باوجوداینکه کارشناسان شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌گویند برای این مصوبه سال‌ها مطالعه داشته آن را از زوایای مختلف بررسی و ارزیابی کرده‌اند، اما منتقدان این مصوبه بر این باورند که این مصوبه کنکوری دانش‌آموزان مناطق محروم را محروم‌تر می‌کند. آنان می‌گویند این تغییرات صرفاً مافیای کنکور را به مدارس می‌کشاند و تأثیر مثبتی بر سهم دانش‌آموزان مناطق محروم در کنکور نمی‌گذارد و حتی عدالت آموزشی را به‌شدت با چالش روبه‌رو می‌کند.