کارگران پالایشگاه‌های جنوب ایران چه شرایطی دارند؟

گروه اقتصادی: طی روز‌های گذشته خبری مبنی بر گرمازدگی ۳۵ نفر از کارگران پالایشگاه آبادان منتشر شد علت این موضوع نیز رطوبت بیش از ۹۰ درصد و افزایش دمای هوا به ۵۳ درجه عنوان شده بود. برخی منابع خبری نیز اعلام کرده بودند تعداد افرادی که به دنبال گرمازدگی راهی بیمارستان شده‌اند، بیش از این ۳۵ نفر بوده است.

حالا منابع آگاه  خبر داده‌اند که طی هفته گذشته دونفر از کارگران «شرکت سکاف پالایشگاه آبادان» به دلیل گرمازدگی فوت کرده‌اند. همچنین روز ۲۶ تیر ساعت ۳ونیم نیز کارگری به نام «حمزه عبیداوی» از «پالایشگاه جفیر» شرکت دریاساحل در اهواز فوت کرد. این کارگر در حالی مشغول به کار بوده است که گفته می‌شود در این تاریخ ادارات به دلیل گرمای شدید تعطیل بوده‌اند.

گفته شده که روز پنجشنبه ۲۰ آبان نیز ۱۵ نفر از کارگران پالایشگاه آبادان به دلیل گرما دچار گرمازدگی شده‌اند. آنطور که منابع آگاه خبر داده‌اند در عسلویه نیز شرایط بسیار بد است به شیوه‌ای که تا کنون ۲ کارگر جان‌باخته‌اند و روزانه ۱۰۰ کارگر دچار گرمازدگی می‌شوند.انتشار فیلم‌هایی از شرایط بد جسمی کارگران شاغل در صنایع نفت و پتروشیمی به‌ویژه در تابستان خوزستان این سوال را ایجاد کرد که آیا چنین شرایطی طبیعی بوده یا می‌شد برای پیشگیری از این حوادث کاری کرد؟ یا اینکه تنها مساله مهم پیشبرد اهداف صنعت نفت است که سود آن تنها به جیب برخی سرازیر می‌شود و بیجانی و بیماری آن برای کارگران شاغل در این حوزه می‌ماند. یکی از کارگران پالایشگاه آبادان  توضیح می‌دهد: موضوع گرمازدگی کارگران صنعت نفت در خوزستان در سال‌های گذشته نیز رخ داده است. اکثر گرمازدگی‌ها مربوط به کارگران پروژه فاز ۲ پالایشگاه آبادان است اکثر کارگران پروژه ۱۲ ساعت و در شرایط گرما و آفتاب کار می‌کنند. در واقع شرایط بسیار بدی را تحمل می‌کنند.

او می‌گوید: گفته شده که به لحاظ موارد بهداشتی باید در دمای هوای بالای ۵۰ درجه باید کار‌های یدی تعطیل بشوند، گرما تا اندازه خاصی قابل تحمل است، اما بیش از این مقدار افراد دچار گرمازدگی می‌شوند حالا درباره کارگران این مساله مصداق بیشتری دارد. کار‌هایی مانند جوشکاری، نصب قطعات، کنده‌کاری و... مشاغلی هستند که انجام آن‌ها در شرایط گرمای شدید می‌تواند بر سلامت کارگران تاثیری منفی بگذارد.

به گفته این کارگر در پروژه‌ها ساعات کاری بیش از ۸ ساعت در حالیکه بر اساس قانون کار، کارگر موظف است روزانه ۸ ساعت کار کند. در شرایط بدی آب و هوا حداقل کاری که می‌توان انجام داد کاهش ساعات کاری است یا اینکه ساعات کارشان در شرایط بهتری باشد مثلا بعد از فروکش کردن آفتاب کار کنند، اما کارفرما و پیمانکاران به این مساله توجه نمی‌کنند. در حال حاضر سیستم پرداخت حقوق برای کارگران پروژه‌ا‌ی به این صورت است که معمولا ۲۰ تا ۲۳ روز در ماه را به صورت مداوم کار می‌کنند و باقی ماه را استراحت می‌کنند. اما در روز‌های کاری ساعات کاری آن‌ها بسیار زیاد است. حقیقت آن است که با نوشیدن آب یخ و شربت آبلیمو این مساله حل نمی‌شود.

فاز دو پالایشگاه آبادان حاضر به کاهش ساعت کاری نیست
وی عنوان می‌کند: مشاغل کارگران در این مناطق از جمله کارگران فاز دوم پالایشگاه آبادان، پتروشیمی آبادان و ... همگی سخت و زیان‌آور بوده و خارج از توان عادی بدن است که این مساله فشار زیادی را بر کارگر تحمیل می‌کند. مثلا یکی از کارگران فاز دوم پالایشگاه آبادان دارای مشکل قلبی بود و در اثر فشار کار و گرمازدگی مدتی پیش فوت کرد.

آنطور که این کارگر آبادانی می‌گوید امسال پتروشیمی آبادان به دلیل گرمای هوا گاهی ساعت کاری را کاهش داده است، اما در فاز دو پالایشگاه آبادان به دلیل ماهیت پروژه و ساعت کاری که برقرار است کارفرما حاضر نیستند ساعات کاری را در بدترین شرایط هوایی هم کاهش بدهند مساله‌ای که جان کارگران این مجموعه را با خطر بالقوه مواجه می‌کند.

وی با بیان اینکه شرکت پالایش و پخش و در واقع وزارت نفت کارفرمای اصلی این پروژه‌هاست که باید بر پیمانکار نظارت کند، می‌گوید: یکی از مشکلات اصلی در حفاظت فنی و بهداشت حرفه‌ای عدم نظارت درست بازرسی وزارت کار است. اگر بازرس‌های وزارت کار و کارشناسان ایمنی و بهداشت کار بر اساس آیتم‌های موجود برآورد صحیحی از شرایط داشته باشند متوجه می‌شوند که کار در چنین شرایطی به صورت مداوم و در ساعات گرم روز به سلامت کارگران آسیب می‌زند.

ادارات تعطیل می‌شوند اما کارگران به کار در هوای داغ ادامه می‌دهند
این فرد آگاه می‌گوید: در ماه‌های گرم زمانی‌که گرمای هوا غیرقابل تحمل می‌شود استانداری خوزستان و فرمانداری شهرستان‌ها معمولا ادارات را به دلیل گرمای زیاد تعطیل می‌کنند، اما در این شرایط هم اکثر پروژه‌ها و اکثر مراکز صنعتی مانند شهرک‌های صنعتی تعطیل نمی‌کنند و کارگران مجبورند در شرایط طاقت‌فرسا به کار خود ادامه بدهند و کسی به سلامت آن‌ها اهمیت نمی‌دهد بلکه تنها هدف مهم است که انجام کار است.

نظارت بر اجرای قوانین ایمنی ضعیف است
شهرام قریب کارشناس ارشد ایمنی و مدیریت (HSE) می‌گوید: ما سال‌های گذشته هم با موضوع گرمازدگی کارگران مواجه بودیم و متعجبم که چرا تازه امسال این فیلم‌ها منتشر شده است. ما همواره با پیمانکار سر مسائلی مشکل داشتیم مانند اینکه چرا دو وعده در روز شربت آبلیمو در اختیار کارگران قرار نمی‌دهند، چرا مدیریت مهندسی و اداری نمی‌کنند یا تفکیک زمان را انجام نمی‌دهند و بسیاری از چرا‌های دیگر.

وی ادامه می‌دهد: قوانین در ایران بسیار کامل است بلکه نظارت بر اجرای قوانین دچار ضعف است. باید برای کارگران امکاناتی را در نظر بگیرند، اما متاسفانه هیچ کس پیمانکار و کارفرما را نمی‌بیند و از او سوال نمی‌کند. علتش هم ضعف در نظارت است وگرنه متوقف کردن کار چنین پیمانکارانی سخت نیست.این متخصص ایمنی می‌گوید: وظیفه پیمانکاری که در نواحی به شدت گرم فعالیت می‌کند اولا تامین شرایط کاری مناسب برای اشخاص است یعنی برنامه‌ریزی کنند که کارگران در تیغ آفتاب کار نکنند، دوم آنکه اگر کارگر باید واقعا در چنین شرایطی کار کنند مانند آنچه در عسلویه، بندرعباس و ... می‌گذرد باید کارگران زمان کمتری زیر تیغ آفتاب باشند. تکثر در تعویض شیفت‌های یک کارگر وجود داشته باشد، نیاز نیست حتما یک فرد ۸ ساعت زیر آفتاب کار کند می‌توان این زمان را ۲ ساعت به ۲ ساعت کرد.

به گفته او اقدامات ساده‌ای مانند درست کردن سایه‌بان، در اختیار گذاشتن آب خنک، شربت آبلیمو روزی ۲ وعده، رسیدگی بهتر به وضعیت غذایی کارگران و رعایت این موضوع که کارگر بعد از اتمام کار حتما شرایط استحمام را داشته باشد مهم است، زیرا بعد از استحمام پوست شروع به تنفس می‌کندو خنک‌تر می‌شود. در واقع قرار دادن امکانات حداقلی می‌تواند به بهره‌برداری حداکثری منجر شود.

به باور قریب اینکه بگوییم تولید را متوقف کنید شوخی است، هیچ کجای دنیا هم چنین نیست و بزرگ‌ترین حوادث نفت و گاز و پتروشیمی در کشور‌های پیشرفته رخ داده است و افراد بسیاری کشته شده‌اند.وی اظهار می‌کند: توجه به این نکته هم مهم است که هر کسی نباید بر سر هر کاری گذاشته شود. مثلا اگر فردی که از ارتفاع می‌ترسد را نباید به کاری گمارد که در ارتفاع انجام می‌شود؛ بنابراین باید پیشینه‌ای از شرایط جسمی و روحی نیروی کار موجود باشد، همچنین بنیه بدنی افرادی که قرار است در چنین شرایطی کار کنند را باید سنجید، قطعا کار در گرما بسیار سخت است، اما بعضی افراد توانایی کمتری در برابر گرما دارند. همچنین باید بررسی کرد در سال‌های گذشته به دلیل یک موضوع خاص مانند گرمازدگی، سقوط از ارتفاع و ... به چه میزان با مشکل مواجه شده‌ایم در چنین شرایطی مشخص می‌شود که مثلا در یک ساعت خاص آمار گرمازدگی بیشتر بوده است بر این اساس می‌توان زمان‌بندی کار کارگر را کاهش داد، یا به هر نحو ممکن آن‌ها را خنک کرد. با این برنامه‌ریزی‌های مشکل ۱۰۰ درصد حل نمی‌شود، اما کمتر می‌شود.

عملکرد ضعیف وزارت نفت بر پیمانکاران
این متخصص مدیریت بحران می‌گوید: ایمنی صد در صد هرگز وجود ندارد، اما می‌توان تعداد حوادث را کاهش داد. در حوزه نفت و گاز می‌توان گفت وزارت نفت ناظر است و تا جایی که اطلاع دارم کارشناسان این وزارتخانه هم حضور دارند و اعمال فشار‌هایی هم دارند، اما باید پیمانکار به لحاظ رعایت ایمنی تحت فشار قرار بگیرد.

وی در پاسخ به این سوال که چگونه وزارت نفت با تمام قدرت و تجربه‌ای که در حوزه خود دارد نمی‌تواند پیمانکار را وادار به رعایت ایمنی و انجام اقدامات لازم برای حفظ کارگران کند؟ می‌گوید: این شاید از روی ضعف باشد این را نمی‌دانم، سوالی سخت است با جوابی غیرقابل تعریف، اما اگر بخواهد به سادگی می‌تواند این کار را انجام دهد مثلا کافی است که درصدی از صورت وضعیت پیمانکار را در اختیار واحد ایمنی قرار دهد تا اگر واحد ایمنی آن را امضا نکرد مثلا ۳۰ درصد آن را به پیمانکار پرداخت نکنند این موضوع خیلی ساده است.

قریب تاکید می‌کند: ما نمی‌دانیم کارگرانی که فیلم بیهوش شدن آن‌ها منتشر شد تحت چه شرایطی کار می‌کردند و آیا امکاناتی که گفتیم در اختیارشان گذاشته شده نه؟ حتی نمی‌دانیم که مشغول انجام چه کاری بودند تا بگوییم مقصر بروز حادثه چه کسی است؟ پیمانکار یا خود کارگر.او می‌گوید: امیدوارم ارزش کار کارگران را بدانند و مجوز‌های لازم برای انجام هرگونه عملیات خاص به‌ویژه در چنین شرایط آب و هوایی از وزارت کار گرفته شود؟ حداقل امکانات در اختیار کارگران قرار داده شود مطابق آنچه که در مطالب قبلی گفته شد و در نهایت آنکه یک بار دیگر تاکید می‌کنم که قوانین ما مشکلی در این حوزه ندارد بلکه باید نظارت بر اجرای قوانین تقویت شود.