بهار نیوز - ارتباط برجام با معیشت و اقتصاد

گروه سیاسی: سرنوشت کشور را به مذاکرات گره نمی‌زنیم؛ این ادعایی است که دولتمردان دارند و شاید تلاش‌هایی هم در این زمینه شده باشد، اما واضح است که مذاکرات هسته ای و سرنوشت برجام ارتباط مستقیم با معیشت و اقتصاد مردم دارد. بخشی از این ارتباط به دلیل مناسبات بین المللی و این واقعیت است که در دنیای جدید نمی‌توان جزیره ای مستقل از دنیا بود؛ تحریم‌های ظالمانه آمریکا بخصوص در زمینه‌های ابنکی و خرید نفت، باعث شده که در سال‌های اخیر مشکلات بسیاری برای مناسبات تجاری بین‌المللی ایران شکل بگیرد و تبعات این موضوع زندگی مردم را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.
نکته دیگر این است که اقتصاد ایران از نظر روانی هم احتیاج به این توافق دارد. ناتوانی دولت در عمل به وعده‌ها و مقایسه وضعیت فعلی با روزهای بعد از امضای برجام، نیاز روانی به توافق را افزایش داده است.با همه این احوال در روزهای اخیر که احتمال توافق هسته ای بعد از نزدیک به دو سال مذاکرات، افزایش پیدا کرده و حتی اعلام شده که ایران به پیشنهاد اروپا پاسخ داده است و به این ترتیب توافق را باید در دسترس دانست، در بازارهای ارز، طلا و سرمایه واکنش مثبت چشمگیری به چشم نمی‌آید! این در حالی است که در سال‌های قبل هر خبر مثبت یا منفی، تلاطمی‌را در این بازارها شکل می‌داد. مثل زمانی این شوخی در بین مردم جا افتاده بود که
۱- شاید مهمترین موضوع کشدار شدن مذاکرات است. در طول دو سال گذشته بارها و بارها خبر، شایعه یا تحلیل‌هایی از افزایش احتمال مذاکرات به گوش رسید، ولی نهایتا هیچ اتفاقی نیفتاد. منابع رسمی‌خبری داخل کشور البته هیچ توضیحی به مردم در این باره نمی‌دادند و اخبار از منابعی چون توئیت‌های اولیانوف مذاکره کننده روس یا مقامات اروپایی به دست می‌آمد. در این میان بعضی مخالفان داخلی برجام تا می‌توانستند به سنگ اندازی در مقابل توافق ادامه می‌دادند. پیامد انتظار بیش از اندازه مردم، رسیدن به این تحلیل بود که پیگیری اخبار مذاکرات فقط باعث فرسایش روح و روان می‌شود و تنها زمانی باید به این اخبار توجه کرد که توافق امضای کامل شده باشد.
۲- در واقعیت هم باید گفت که اخبار اخیر و حتی پاسخ ایران به اتحادیه اروپا به معنی توافق کامل نیست، بلکه گامی‌رو به جلو است. به نظر می‌رسد هسته سخت مخالفت با برجام شکسته است اما به نظر بعضی تحلیل گران هنوز تا رسیدن به سرانجام فاصله داریم. روز سه شنبه زمانی که پس از اعلام ارسال نظر ایران به اتحادیه اروپا، بازار طلا و ارز باز هم روندی صعودی داشت، یک کارشناس بازارهای مالی ابراز عقیده کرد که بازارها در انتظار پاسخ قطعی ایران بودند اما موضع مشروط کشور، ابهامات را در مورد آینده برجام افزایش داده است. به همین دلیل واکنش آنها، صعودی بود. به اعتقاد او، طلا و سکه اکنون بیشتر از اونس، از قیمت دلار پیروی می‌کنند و در انتظار نتیجه مذاکرات وین هستند.
۳- نکته دیگری که مورد تاکید بعضی صاحب نظران است، این است که بازار ارز در کشور ما از اخبار رسانه‌ها تغذیه نمی‌کند و به این نوع اخبار بی توجه است. در واقع به نظر می‌رسد بازیگران اصلی این بازار مرتبطان با دولت و ارگان‌های خاص (فروشندگان غیر رسمی‌ارز دولت) هستند که بر اساس اخبار دقیق دلار را به بازار تزریق می‌کنند یا دلارهای بازار را جمع می‌کنند!
دولت که بیش از هر چیز نیاز به پول دارد تا کسری بودجه خود را جبران کند، در پی استفاده از این بازار برای سود بیشتر است و برای همین دقیقا مثل یک معامله گر در بازار رفتار می‌کند. به این ترتیب باید گفت که اخبار دقیق هسته ای و توافق احتمالی پیش از هر چیز خودش را در این بازار نشان می‌دهد؛ دولت پیش از دیگران خبر دارد که توافق نهایی شده و دست به فروش دلارهای خود قبل از کاهش قیمت می‌رود. با این وصف می‌توان گفت که هنوز خبری از «توافق نهایی» نیست، زیرا دلار کاهش محسوسی ندارد. به این ترتیب شاید درست باشد بگوییم هر زمان دلار قیمتی نزدیک به ۲۵ هزار تومان پیدا کرد، توافق نهایی شده است!
۴- بازار سرمایه نیز در سه شنبه و چهارشنبه این هفته روی خوشی به سهامداران نشان نداد. در این زمینه باید گفت داستان بورس اما از نوعی دیگر است. شاید حتی بعد از رسیدن به توافق نیز امید چندان زیادی به این بازار برای سرمایه گذاران غیرحرفه ای نیست. در واقع آنچه در دو سال گذشته شکل گرفت باعث بی اعتمادی و ناامیدی کامل سهامداران خرد به این بازار شد. وعده‌های رنگارنگ دولتمردان کنونی هم هیچ فایده ای نداشت و در نهایت آن چنان ناامیدی به این بازار افزایش یافت که از آبان ماه سال گذشته خروج پول‌های حقیقی از بورس شدت گرفت و ظرف یکسال ۶۳ هزار میلیارد تومان از دارایی‌های مردم از بورس خارج شد! با توجه به این واقعیت انتظار اینکه بعد از اعلام پاسخ ایران به پیشنهاد هسته ای اروپا، بازار سرمایه متحول شود، انتظاری غیرمنطقی بود که البته محقق نشده و نمی‌شود.
پنجمین ماه از سال ۱۴۰۱ در روزهای پایانی خود قرار دارد و با توجه به تاخت و تاز نرخ تورم، هیچ بعید نیست که این شاخص اقتصادی برای سومین ماه متوالی بالای ۵۰ درصد ثبت شود.تکرار چنین اتفاقی به معنی آن است که اقتصاد ایران دچار تورم بالا شود که وضعیت نگران‌کننده‌ای برای معیشت و اقتصاد مردم است.
زهرا کریمی، اقتصاددان و مدرس دانشگاه در این باره می‌گوید: در شرایط فعلی دو سناریوی کاملا متفاوت پیش روی اقتصاد ایران است، یک سناریو عدم احای برجام و تدوام وضعیت کنونی است. یعنی حالتی که تورم همچنان چهار نعل به تاخت و تاز خود ادامه دهد و به تبع آن وضعیت معیشتی برای طبقات متوسط به پایین دشورارتر شود.وی توضیح می‌دهد: این وضعیت معلول محدودیت‌هایی است که از چند سال پیش برای دولت در دسترسی به منابع مالی به وجود آمده است، در چنین شرایطی دولت که همیشه هزینه‌ جاری به شدت سنگینی دارد، ناگزیر از خلق نقدینگی است و در نتیجه جامعه مدام با تورم بی‌سابقه روبرو می‌شود.وی ادامه می‌دهد: در این شرایط هرقدر هم که دولت بر حقوق و دستمزدها بیفزاید، بازهم روند صعودی قیمت‌ها ادامه خواهد داشت و در عمل از فشار اقتصادی بر مردم چیزی کم نخواهد شد و حتی اصرار دولت بر اجرای اصلاحات اقتصادی به وخیم شدن اوضاع منجر می‌شود.
کریمی ‌می‌افزاید: در مقابل اما می‌توان قائل به وجود سناریویی خوشبینانه برای اقتصاد ایران و آینده نرخ تورم بود. این سناریوی با به نتیجه رسیدن مذاکرات برجامی‌و برداشته شدن تحریم‌های اقتصادی شروع می‌شود.وی ادامه می‌دهد: وقتی تحریم‌های اقتصادی برداشته شود، یعنی فضای کسب و کار تاحدودی مساعد خواهد شد، حتی دولت قادر خواهد بود تا طبق پیش بینی بودجه، درآمدهای خود را تامین کند، نتیجه اینکه منابع مالی جایگزین خلق پول بدون پشتوانه خواهد شد و بدین ترتیب روند صعودی تورم متوقف می‌شود.وی در خاتمه می‌گوید: تنها در این صورت است که برنامه‌های اصلاحات اقتصادی دولت می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی منجر شود، در غیر اینصورت اگر برجام به جایی نرسد ادامه وضعیت موجود تنها بر فشار اقتصادی خواهد افزود و حتی اجرای برنامه اصلاحات اقتصادی می‌تواند تاثیر بدتری از خود باقی بگذارد.