بهار نیوز - رونمایی از بزرگترین مانع در مسیر احیای برجام

رونمایی از بزرگترین مانع در مسیر احیای برجام

گروه سیاسی:پایگاه خبری "هیل" در گزارشی ضمن اشاره به آخرین تحولات مرتبط با معادله احیای برجام، به طور خاص به این نکته اشاره می‌کند که برخلاف جو سیاسی حاکم بر آمریکا در شرایط کنونی، احیای برجام مناسب‌ترین و بهترین گزینه جهت مهارِ توانمندی‌های اتمی ایران است و در مسیر احیای برجام، این ایران نیست که باید به عنوان بزرگترین مانع جهت دستیابی به یک توافق در نظر گرفته شود(از منظر آمریکا)، بلکه چالش و مانع اصلی در شرایط کنونی، نوعِ کنشگری و مواجهه کنگره آمریکا با هرگونه توافق احتمالی است.
پایگاه خبری هیل در این رابطه می نویسد: «"جو بایدن" رئیس جمهور آمریکا از زمانِ حضور در کاخ سفید در تلاش بوده تا زمینه را جهت احیای توافق برجام یعنی همان توافقی که "دونالد ترامپ" در سال 2018، آمریکا را به صورت یکجانبه از آن خارج کرد، فراهم کند. در این راستا در ماه های اخیر و در قالب مذاکرات اتمی وین، گزارش های خبری مختلفی دال بر این مساله منتشر شده که دستیابی به یک توافق در دسترس است و پس از مدت کوتاهی شاهد بوده‌ایم که گمانه زنی‌های خوش بینانه در این رابطه راه به جایی نبرده‌اند. در این چهارچوب عملا با جریانی تکراری از مذاکرات اتمی مواجه بوده‌ایم.

غیرشفاف بودنِ روند مذاکرات وین و در عین حال عدم وجود تصویری روشن از این مساله که ایران دقیقا چه می خواهد و یا با چه چیزهایی می تواند موافقت کند، تا حد زیادی موجب شده تا نسبت به این مساله که اساسا یک توافق در دسترس است، بدبینی و تردیدهای جدی ایجاد شود. ورای جزئیات یک توافق که در مورد آن مذاکرات فشرده ای انجام می شود، سخت است که تصور کنیم ایران در یک توافق احتمالی با محوریت احیای برجام، با توجه به تضعیف چشم انداز تداوم و ثباتِ آن، مزایای جدی را ببیند.
توجه داشته باشیم که موضوع توافق اتمی ایران به مساله ای سیاست زده در سیاست داخلی آمریکا تبدیل شده و احتمالِ اینکه یک رئیس جمهورِ جمهوریخواه در آینده نزدیک بار دیگر آمریکا را از چهارچوب توافق جدید(همچون ترامپ) خارج کند کم نیست، و این مسئله عدم تضمین خروج از برجام توسط دولت آمریکا در شرایط فعلی بیش از پیش از اهمیت برخوردار شده است. در این میان نباید فراموش کرد که عملکرد نه چندان مناسب بایدن به عنوان رئیس جمهور آمریکا و ثبتِ 40 درصد محبوبیت مردمی برای وی(بر اساس آخرین نظرسنجی ها) نیز تا حد زیادی این چشم انداز را تقویت کرده است.
با این همه اگر ما این گزاره را بپذیریم که تیم های مذاکراتی حاضر در جریان مذاکرات اتمی وین می توانند بر حدس و تردیدها و اختلاف نظرها فائق آیند و به توافقی دست یابند، هنوز یک مانع اساسی دیگر در مسیر اجرایی شدنِ این توافق وجود دارد که عملا هرگونه بازگشت به برجام را پیچیده تر می کند: "نقش آفرینی کنگره آمریکا". در حالی که دولت اوباما در حال مذاکره در مورد نسخه اصلی و اولیه توافق برجام در سال 2015 بود، کنگره، برجام را تصویب کرد و رئیس جمهور وقتِ آمریکا نیز "لایحه بازبینی توافق هسته ای ایران" را به قانون تبدیل کرد. این قانون به کنگره آمریکا امکان نظارت بر توافق برجام را می داد.
لایحه بازبینیِ توافق اتمی ایران در برگیرنده مجموعه ای از الزامات و گزارش های دوره ای بود که قوه مجریه آمریکا می بایست آن ها را در مورد تصدیق تبعیت و همراهی ایران با مفاد توافق برجام تهیه می کرد. اضافه بر این، ماده ای نیز در لایحه بازبینی توافق اتمی ایران وجود داشت که رئیس جمهور را مکلف می کرد هر توافقی را که با محوریت مساله اتمی ایران به آن دست یافته، جهت یک دوره بررسی 30 روزه به کنگره ارائه کند. در طی این دوره، اگر کنگره "قطعنامه عدم تایید" را صادر کند، رئیس جمهور آمریکا عملا از توانایی هرگونه لغو تحریم‌ها علیه ایران که مرتبط با توافق هسته ای باشد، محروم می شد. لایحه بازبینی توافق هسته ای ایران به صورت ذاتی به کنگره در مورد توافق برجام حق وتو می داد. البته که این حق وتو در مورد هرگونه توافق جدید و یا اصلاح شده با ایران نیز برقرار بود.
آنچه از حیث قانونی مشخص نیست این نکته می باشد که اگر آمریکا و ایران، هر دو بار دیگر به برجام بازگردند و خود را ذیل مفاد آن قرار دهند، آیا این تحرک به معنای یک توافق جدید است که بایستی بار دیگر به کنگره نیز تسلیم شود؟ از حیث حقوقی جواب این سوال چندان روشن نیست. از منظر سیاسی نیز بسیار سخت است که تصور کنیم که دولت بایدن بخواهد مساله ای نظیر توافق برجام را که در عرصه سیات داخلی آمریکا محل مناظرات و بحث های گسترده است، بدون توجه و بی اعتنایی به این موضوع که نظارت کنگره نیز باید در قالب آن لحاظ شود، به پیش برد.
در ماه مِی، مذاکره کننده ارشد دولت بایدن درمساله ایران یعنی "رابرت مالی" در کمیته روابط خارجی سنای آمریکا حاضر شد و تاکید کرد هر توافقی را که دولت بایدن در قالب معادله اتمی ایران حاصل کند، در قالب "لایحه بازبینی توافق هسته ای ایران" به کنگره آمریکا ارائه خواهد شد و کنگره دوره 30 روزه ای را جهت بررسی این توافق در اختیار خواهد داشت.
در این نقطه باید پرسید که اگر توافقی حاصل شود و به کنگره آمریکا ارائه شود، آیا از شانس تصویب شدن توسط کنگره برخوردار است؟ پاسخ کوتاه به این سوال این است که شاید تصویب شود با این حال، باید بپذیریم که این روند، روندی پُر از مخاطره و چالش خواهد بود.
هر سناتور می تواند با توافق جدید مخالفت کند که این مساله برای اینکه از قدرت قابل توجهی برخوردار شود نیاز به جذب 60 رای نیز دارد. شاید یک نَه قاطع به توافق جدید ارائه نشود با این حال احتمالا رای های منفی بیشتری در قیاس با دوره ای که نسخه اولیه توافق برجام در سال 2015 تصویب می شد، ارائه خواهد شد. در این راستا سناتور "باب منندز" رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا، خود یکی از منتقدان جدی توافق برجام است و بارها به صراحت از فرآیند انجام گرفتن مذاکرات با محوریت احیای برجام انتقاد کرده است.