تاثیر سدهای آبخیزداری روی سیل امامزاده داوود

گروه جامعه: با گذشت حدود ۴۰ روز از سیل امامزاده داوود هنوز ورود به این منطقه ممنوع است. حجم خسارات این سیل مشخص نیست. برخی راهی روستای پایین دست امامزاده داوود شده‌اند و برخی هم راهی تهران.خانه، مغازه و هر چه آنجا بود از دست رفته است. سیل همه چیز را ویران کرد. مشخص نیست تا چه زمانی ورود به منطقه ممنوع باشد، اما تا آن زمان کسبه باید فکر اشتغال در مناطق دیگر باشند. سیلی که برخی از کارشناسان می‌گویند، می‌شد جلوی تلفات انسانی و مالی آن را گرفت. اما این کار چگونه امکان‌پذیر بود؟

حریم رودخانه‌ها برای پیشگیری از خرابی سیل آزاد شود
آنچه در مسیر امامزاده داوود بسیار به چشم می‌آید ساخت‌وساز در حریم رودخانه است؛ از خانه و مغازه گرفته تا رستوران. حسین آخانی، استاد دانشگاه تهران و کارشناس محیط‌ زیست  می‌گوید: «بزرگترین مشکل سیل امامزاده داوود این بود که رودخانه را تبدیل به کانال کرده‌اند و ساخت‌‌وسازهای زیادی در اطراف این کانال انجام داده‌اند. اگر می‌خواهیم به صورت اصولی با خسارت‌های آینده سیل مقابله کنیم، باید دوباره حریم رودخانه‌ها را آزاد کنیم.»اما برخی از کارشناسان می‌گویند ساخت سدهای آبخیزداری نیز در تلفات سیل امامزاده داوود موثر بود. آخانی با تائید این موضوع می‌گوید: «سیل یک پدیده طبیعی است. سد موجب سیل نمی‌شود بلکه بر شدت خرابی‌ها موثر است.»

او ادامه می‌دهد: «۲۲ چکدم (بند) در مسیر رودخانه شناسایی شد. بخش عمده‌ای از این بندها در اثر سیل تخریب شده بودند. این سدها را در شیب تندی ساخته بودند و در سال‌های گذشته رسوب زیادی را جمع کرده بودند. با شروع سیل به صورت دومینو وار تخریب شدند. تخریب این بندها حجم زیادی از رسوب به همراه مصالح موجود در سدها و شبکه‌های فولادی را با خود آورد و انرژی تخریبی سیل را به حد غیرقابل باوری بالا ببرد.»این کارشناس محیط زیست ادامه می‌دهد: «رسوبات و مواد همراه سیل، بالای امامزاده داوود قبل از اینکه وارد تونل شود، پشت یک سد کوچک گیر کرد و باعث شد که این مواد قبل از ورود به تونل به طرفین هدایت شوند و وارد خانه‌ها، مغازه‌ها و… شود.»

تاثیر سدهای آبخیزداری روی سیل امامزاده داوود
ساخت‌و‌ساز بندهای آبخیزداری با اهداف مختلف صورت می‌گیرد؛ جلوگیری از سیل و خرابی آن و هدایت روان‌آب‌ها به سمت آبخوان‌ها از جمله این اهداف است. آخانی اما تاثیر سدهای آبخیزداری این اهداف را رد می‌کند.او می‌گوید: «درباره هر دو هدف ساخت سد آبخیزداری تردید دارم زیرا ایجاد بند در مناطق مرتفع موجب موج‌های تخریب می‌شود. برخلاف آنچه آبخیزداری معتقد است این سدها بیشتر هدررفت آب‌ها را به دنبال دارد تا ذخیره آب. آبراهه‌ها به طور طبیعی در سنگ بستر قرار گرفته‌اند و امکان جذب آب را ندارند.»

این کارشناس محیط‌زیست ادامه می‌دهد: «این سدها را سازمان‌های دولتی می‌سازند و برای ساخت آنها بودجه‌های زیادی گرفته می‌شود. طبیعی است که این سازمان‌ها نمی‌گویند کار من ایراد دارد.»او ادامه می‌دهد: «باید نهادی مستقل تشکیل شود و ساخت‌وساز این سدها را بررسی کند. بر اساس برخی آمار از منابع رسمی، پنج هزار بند از همین دست بندها در استان تهران ساخته‌اند. اگر اینگونه باشد که برای این منطقه خطرناک است.»

آمار دقیقی از سدسازی و سدهای آبخیزداری در کشور وجود ندارد. بعد از سیل امامزاده داوود بار دیگر برخی از کارشناسان محیط زیست از لزوم توجه به این سدها گفتند. سیلی که ۲۳ نفر فوتی در پی داشت. ساکنان آنجا را هم آواره روستاهای اطراف کرد. هم کار خود را از دست داده‌اند، هم سرمایه.