گروه فناوری: با قطع اینترنت، استفاده از فیلترشکنها رشد سه هزار درصدی داشته است. اما مساله این است که فیلترشکنها هم مدام فیلتر می‌شوند. آیا امکان مسدودسازی کلیه فیلترشکنها وجود دارد؟ پاسخ سیاوش علی احمدی، کارشناس فناوری به این سوال مثبت است.
این کارشناس حوزه فناوری می‌گوید: نوع فیلترینگ اینترنتی که در آینده شاهد آن خواهیم بود می‌تواند شبیه به دیوار بزرگ آتشین چین باشد که در آن مکانیزم با هوش مصنوعی حجم زیادی از درخواست‌های فیلترشکنهای قوی را مسدود می‌کند. این کارشناس می‌گوید در چین با استفاده از این مکانیزم‌ها، ۳۱۱ هزار وب‌سایت به صورت اتوماتیک در بازه یک ماهه مسدود شد. ممکن است ایران هم از این نسخه استفاده کند.براساس آمار پایگاه خبری اکسیوس با فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی محبوب، درخواست‌های روزانه در ایران برای «شبکه خصوصی مجازی» یا همان فیلترشکن سه هزار درصد رشد داشته است.
افزایش استفاده از فلیترشکن‌ها چند مساله را مطرح می‌کند؛ نخست آنکه در میان بحبوبه یافت فیلترشکن مناسب توسط کاربران، ممکن است که آن‌ها درگیر نرم‌افزارهای جعلی و در واقع بدافزارهایی که تحت عنوان وی‌پی‌ان و فیلترشکن عرضه می‌شود، شوند. در این باره کارشناسان هشدارهای لازم را اطلاع‌رسانی کردند و کاربران هم باید توجه جدی به آن کنند.مساله دومی که مطرح می‌شود، این است که با افزایش استفاده از فیلترشکنها؛ اقدام به غیرفعالسازی و دسترس خارج کردن آن‌ها نیز افزایش می‌یابد. در ادامه با سیاوش علی احمدی کارشناس حوزه فناوری در این باره گفتگو کردیم.
فیلترشکنهای قدیمی از کار می‌افتد؟
_آیا ممکن است فیلترشکنهای قدیمی با افزایش تعداد کاربر از دسترس خارج شوند و دیگر توان سرویس‌دهی به کاربران قدیمی خود را نداشته باشند؟
علی احمدی:«موج جدیدی از فیلترینگ که در این روزها با آن مواجه هستیم، فرایندش با فیلترینگی که در گذشته با آن روبه رو بودیم، کاملا متفاوت است. فیلترینگ در گذشته تنها شامل لیست سیاهی از وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها بود که کاربر نمی‌توانست از آن استفاده کند. اما با استفاده از وی‌پی‌ان‌ها و ابزارهای تغییر آی پی امکان اتصال به آن اپلیکیشن‌ها و وب‌سایت‌های فیلتر شده وجود داشت.
اما با فیلترینگ این روزها، از ساعاتی به بعد دسترسی به اینترنت بینالمللی غیرممکن می‌شود و تنها می‌توان به شبکه ملی اطلاعات وصل شد. هیچ درخواستی از این شبکه خارج نمی‌شود و عملا هیچ فیلترشکن و وی‌پی‌انی نیز کار نمی‌کند و این شامل تمامی فیلترشکنها اعم از جدید و قدیم می‌شود. در این فضا، تمامی دستگاه‌هایی که به اینترنت متصل می‌شوند، از اتصال به اینترنت بینالمللی ناکام می‌مانند.مگر اینکه کانالی به اینترنت آزاد در این شبکه اطلاعات داخلی وجود داشته باشد که برخی فیلترشکنها مانند TOR بتوانند از این کانال استفاده کرده و کاربر را به اینترنت بینالمللی وصل کنند. با این حال اکنون تعداد چنین کانال‌هایی آنقدر کم است که فیلترشکنهای قوی به ندرت می‌توانند به اینترنت آزاد دسترسی پیدا کنند.»
استفاده از الگوهای چینی برای مسدودی فیلترشکن
این کارشناس ادامه می‌دهد:«اگر بخواهیم به آینده اینترنت در ایران نگاه کنیم، ایجاد یک شبکه اطلاعات کاملا داخلی که کاربران تنها به آن دسترسی داشته باشند، شدنی نیست. چرا که از لحاظ علمی و اقتصادی کشور را به کما فرو می‌برد.نوع فیلترینگ اینترنتی که در آینده شاهد آن خواهیم بود می‌تواند شبیه به دیوار بزرگ آتشین چین باشد که در آن مکانیزم با هوش مصنوعی و فیلتر کردن درخواست‌هایی که SNI و eSNI آن را نمی‌توانند تشخیص بدهند، به صورت هوشمند مسدود می‌شوند. سایر درخواست‌ها پذیرفته می‌شود و کاربر به اینترنت داخلی یعنی وب‌سایت‌های چینی دسترسی خواهد داشت.
مکانیزم‌هایی که چینی‌ها در دیوار بزرگ آتشین خود استفاده می‌کنند منجر به غیرفعالسازی نرم‌افزارهای فیلترشکن می‌شود. حتی حجم زیادی از درخواست‌های فیلترشکنهای قوی را می‌توانند مسدود کنند. در چین با استفاده از این مکانیزم‌ها، ۳۱۱ هزار وب‌سایت به صورت اتوماتیک در بازه یک ماهه مسدود شدند.»
هشدار ایجاد لیست سفید فیلترینگ!
علی احمدی همچنین نوع دیگری از فیلترینگ را توضیح می‌دهد:«شبکه‌های خصوصی مجازی یعنی فیلترشکن کاربر را به ناحیه‌ای خارج از ناحیه فیلتر شده، متصل می‌کنند. ابزارهایی نظیر TOR که به صورت پیازی عمل می‌کنند، از طریق چندین نود میانی، به سمتی پیش می‌روند که قابل شناسایی و رهگیری نیست. در این حالت پیچدگی فیلترینگ بسیار زیاد است، اما اتصال به اینترنت آزاد ممکن است.اما حالت بدبینانه‌ای نیز وجود دارد که ممکن است لیست سیاه تبدیل به لیست سفید شود. در لیست سیاه فهرستی از وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌هایی هستند که کاربر نمی‌تواند به آن‌ها دسترسی داشته باشد. اما در لیست سفید، وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های مشخص می‌شوند که کاربر تنها می‌تواند از آن‌ها استفاده کند. لیست سفید به مراتب خطرناک‌تر از لیست سیاه است، چرا که در صورت اجرا کردن آن «اینترنت» معنای نخواهد داشت.»
سرنوشت فیلترشکن براساس طرح صیانت
از طرفی هم طرح محدودیت اینترنت موسوم به صیانت به روش‌های مختلف در حال به تصویب رسیدن است. به تازگی ماده‌‌های دو، سه و چهار آن نیز به مصوبه‌های شورای عالی فضای مجازی جهت اجرایی کردن اضافه شدند.
با وجود اینکه هنوز سرنوشت تعدادی از ماده‌ها و مصوبه‌های این طرح معلوم نیست، اما ممکن است که در ادامه، باقی ماده‌ها نیز به مرحله اجرا شدن نزدیک شوند. یکی از مواد این طرح مربوط به فیلترشکنها می‌شود.
بر اساس ماده ۱۹ این طرح هرگونه فعالیت تجاری در زمینه تولید، توزیع، تکثیر، و عرضه غیرمجاز VPN و فیلترشکن ممنوع خواهد بود. در آخرین نسخه این طرح هم وظیفه شناسایی و غیر فعال کردن فیلترشکنها بر عهده وزارت ارتباطات گذاشته شده است. اگرچه در نسخه‌های پیشین طرح صیانت این موضوع آورده نشده بود، اما مسئله تازه‌ای نیست.در اردیبهشت سال ۹۷ و در پی مسدودسازی تلگرام، تعداد زیادی از کاربران به سراغ استفاده از فیلترشکنها رفتند. به همین دلیل شرکت ارتباطات زیرساخت ایران عملیات مسدودسازی فیلترشکنها را آغاز کرد.
در نهایت به نظر می‌رسد که فیلترشکن‌هایی که در حال حاضر وجود دارند به مرور زمان غیرقابل استفاده می‌شوند. چرا که پروتکل‌های آن‌ها را از کار می‌اندازند. به همین دلیل کاربران تعداد زیادی از فیلترشکنها را اعم از پولی و رایگان، روی تلفن‌های همراه خود نصب کرده‌اند.
به‌طور کلی این اجبار برای مهاجرت از شبکه‌های اجتماعی به پیام‌رسان‌های داخلی و مقاومت مردم برای دسترسی به شبکه‌های اجتماعی بینالمللی باعث شده است که خطرات زیادی کاربران را تهدید کند. اما دسترسی به اینترنت بینالمللی ظاهرا برای آن‌ها اهمیت بیشتری دارد.
دریافت لینک صفحه با کد QR