بهار نیوز - «پرويز تناولي» خالق «هيچ» 77 ساله شد

گروه فرهنگ و هنر: سوم فروردین ماه، سال‌روز تولد پرویز تناولی مجسمه‌ساز، نقاش، پژوهشگر و مجموعه‌دار ایرانی است. بیشتر هنردوستان او را با مجسمه‌های کوچک و بزرگ «هیچ»‌اش می‌شناسند.

پرویز تناولی در سومین روز از نخستین ماه سال 1316 در محله دروازه شمیران تهران متولد شد. پیوند او با هنر با نواختن ویولن در خانه ابوالحسن صبا آغاز شد. او از کودکی آموزش این ساز را نزد استادانی چون نیک‌نواز و صبا آغاز کرد و همزمان به تحصیلاتش در دبیرستان ادیب ادامه داد. در همان سال‌ها، ساختن ماسک از صورت استاد صبا توسط تناولی، نوید ظهور هنرمندی بزرگ را در آینده می‌داد.

گام بعدی تناولی در وادی هنر ورود به هنرستان کمال‌الملک بود. او پس گذراندن یک دوره سه ساله مجسمه‌سازی در هنرستان هنرهای زیبای تهران، با پولی که از تدریس موسیقی پس‌انداز کرده بود، در سال 1335 به ایتالیا رفت و در آکادمی هنرهای زیبای شهر کارا مشغول به تحصیل شد، اما با زیاد شدن مخارج تحصیل و تمام شدن پولش مجبور شد یک سال بعد به ایران بازگردد. بازگشت او به ایران اگر چه از سر اجبار بود، اما موفق شد دو نمایشگاه از طرح‌ها و حکاکی‌هایش را برگزار کند که اتفاق تازه‌ای در هنر ایران به خصوص حوزه مجسمه‌سازی به شمار می‌رفت.

همین اتفاق باعث شد وزارت فرهنگ وقت بورسیه تحصیلی برای ادامه تحصیل در ایتالیا به تناولی اعطا کند. سفر تناولی به میلان با موفقیت‌هایی زیادی برای او همراه بود. او دو سال در آکادمی بررا (Brera) نزد مارینو مارینی مجسمه‌ساز برجسته ایتالیایی آموزش دید و با کسب رتبه اول، 16 اثر او به عنوان بهترین آثار یک فارغ التحصیل مجسمه‌ساز در گالری ری ماگل (Re Magl) شهر میلان به نمایش گذاشته شد.

مجموعه مجسمه‌های «هیچ» معروف‌ترین و آثار تناولی هستند. مجسمه‌های «قفل و قفس»، «دست‌ها»، «شاعر ایستاده» و «پرسپولیس» (که در حراج کریستی دوبی به قیمت بی‌سابقه دو میلیون و ۸۴۱ هزار دلار به فروش رفت) هم از ساخته‌های شناخته شده این هنرمند به حساب می‌آیند.

۱۴ مجسمه از آثار او در تهران، شیراز و اصفهان نصب شده است. ۱۳ مجسمه دیگر او نیز در موزه‌های هنر مدرن وین و نیویورک، پارک المپیک سئول، انستیتو مینیاپولیس، لندن و داکار نصب شده است.

تأسیس آتلیه «کبود» در سال 1339، تدریس در دانشکده هنرهای تزئینی تهران، کالج هنر، برگزاری نمایشگاه‌های مختلف و حضور در رویدادهای مهم بین‌المللی و همچنین مدیریت گروه مجسمه سازی دانشگاه تهران از دیگر فعالیت‌های این هنرمند در ایران به شمار می‌روند.

مهر ماه سال 92 بود که آخرین نمایشگاه مجسمه‌های پرویز تناولی به همراه رونمایی کتاب تازه‌اش با عنوان «تاریخ مجسمه‌سازی در ایران» در گالری ماه مهر برگزار شد. او در این نمایشگاه تازه‌ترین مجسمه‌های کوچک خود را به نمایش گذاشت که با استقبال قابل توجهی همراه بود. او درباره این کارها گفته بود:«مجسمه‌های حاضر در این نمایشگاه طی سال‌های اخیر و در بینابین مجسمه‌های بزرگ ساخته شده‌اند. در واقع این کارها به عنوان ثبت افکار من هستند و در آینده اگر فرصت کنم از روی این مجسمه‌های کوچک نمونه‌های بزرگ‌شان را خواهم ساخت.»

تناولی در کتاب «تاریخ مجسمه‌سازی در ایران» به تاریخ مجسمه‌سازی در ایران از فرهاد کوهکن گرفته تا علی‌اکبر حجار پرداخته است. این هنرمند درباره هدف خود از تألیف این کتاب گفته است:«یک بار یکی از دوستانم به من گفت تو به این مملکت بدهی داری و باید از طریق اطلاعات و نوشته‌هایی که در اختیار داری دین خود را ادا کنی. بنابراین تصمیم گرفتم تحقیق و پژوهش در زمینه تاریخ مجسمه‌سازی ایران را به صورت یک کتاب تدوین کنم.»

از دیگر فعالیت‌های تناولی میتوان به پژوهش‌های او درباره فرش ایرانی و بافته‌های عشایری اشاره کرد. همچنین او در سال‌های اخیر توجه ویژه‌ای به طراحی و ساخت جواهرات نشان داده است.

البته او پیش از انقلاب مجموعه‌ای از مجسمه‌ها و جواهرات ریز خود را به نمایش گذاشته بود. او درباره هنر جواهرسازی اظهار کرده است:«یکی از ایده‌های من این است که جواهرسازی مدرن را باب کنم. مجسمه‌های کوچک هم از من وقت زیادی می‌برد، اما چون کیف می‌کنم و لذت می‌برم آن‌ها را می‌سازم. دوست دارم کارها مورد استفاده باشد. دوست دارم مردم این‌ها را بر دست، گردن و همراه خودشان ببرند. از این اتفاق لذت می‌برم.»

خانه پرویز تناولی که در منطقه نیاوران واقع شده، برای نمایش آثار این هنرمند 10 سال پیش توسط شهرداری خریداری شد که با روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد این موضوع منتفی شد. او با پیگیری این موضوع توانست تنها 11 عدد از کارهایش را به خانه‌اش منتقل کند، اما شامگاه 25 اسفند ماه، چند نفر از طرف شهرداری و با در دست داشتن حکم دادگاه، با شکستن در خانه، مجسمه‌ها را با خود بردند که در این بین خسارت‌هایی به آثار تناولی وارد شد. به گفته وکیل این هنرمند این کار غیرقانونی بوده و شکایت خود را با پایان تعطیلات نوروز پی خواهند گرفت.

تناولی کتاب‌هایی را نیز در زمینه هنر تالیف کرده است. کتاب Locks from Iran این هنرمند که شامل ۷۰۰ قطعه عکس از قفل‌های ایران از دوره ساسانیان تا دوره قاجار است، نخستین بار به زبان انگلیسی در واشنگتن به چاپ رسید و به دلیل استقبال زیاد در ایران و با عنوان «قفل‌های ایران» منتشر شد.

امیرحسین بهبهانی فیلم مستندی از زندگی و آثار تناولی با عنوان «مکتب سقاخانه به روایت پرویز تناولی» ساخته است که سال 91 در جشنواره فیلم‌های مستند هنرهای تجسمی فجر نمایش داده شد.