بهار نیوز - تجلی شکوه تاریخ ايران زمين در «پاسارگاد»

گروه جامعه: شهرستان پاسارگاد با برخورداری از مجموعه جهانی پاسارگاد باید به حق تجلی شکوه تاریخ نام برد. مجموعه ای که 25 قرن پیش سران کشورهای مختلف در آن جمع می شدند و به بحث و گفتگو می پرداختند و بدین سبب پاسارگاد میزبان سازمان ملل اولیه بود.

شهرستان پاسارگاد به مرکزیت سعادت شهر، در شمال استان فارس و در 120 کیلومتری شیراز قرار دارد و با میانگین ارتفاع حدود یک هزار و 760 متر از سطح دریا و یک هزار و 813 کیلومتر مربع وسعت دارای موقعیت کوهستانی است.

دشت پاسارگاد در قسمت شمالی استان فارس و میان رشته کوه های زاگرس در فاصله 130 کیلومتری شمال شیراز واقع شده است. قدمت منطقه پاسارگاد بر اساس پژوهش های باستان شناسی به دوره میانی پارینه سنگی می رسد. اما شاخص ترین دوره فرهنگی دشت پاسارگاد، دوره هخامنشی است. بر اساس مدارک و شواهد موجود نام پاسارگاد براي نخستين بار در دوره هخامنشي مطرح مي شود که از لحاظ مکاني به دشتي اطلاق مي شود که کوروش بزرگ به عنوان مرکز فرماندهي خود برگزيد و در آن اقدام به ساخت بناها و کاخهايي کرد.

مجموعه میراث جهانی پاسارگاد شامل آرامگاه کوروش بزرگ، کاخ های دروازه، بارعام، اختصاصی و بنای برج سنگی(آتشکده)، دژ (تل تخت)، باغ شاهی، پل و محوطه مقدس است. در دوره اسلامی به علت عظمت سنگهای بکار رفته در مجموعه های این مکان، بناهایش را به سلیمان نبی نسبت داده اند و خود پاسارگاد هم بنام مشهد ام النبی یا مشهد مادر سلیمان معروف گشت. این مجموعه ارزشمند در 16 تیرماه 1383 به عنوان پنجمین اثر ایران در فهرست آثار جهانی (یونسکو) به ثبت رسید.

این بنا آرامگاه نخستین منادی آزادی و حقوق بشر، کوروش بزرگ است که همانند گوهری در میان دشت پاسارگاد خود نمایی می کند. آرامگاه در گذشته میان باغ های سلطنتی قرار داشته که از هر سوی دشت نمایان بوده است. این بنا در عین سادگی بسیار زیبا و چشمگیر است و در زمان حیات کوروش بزرگ به دستور وی ساخته شده است.

بنای آرامگاه با تکنیک و مهندسی دقیق اجرا شده به گونه ای که پس از گذشت 25 قرن هنوز استوار و پابرجاست. مساحت آرامگاه 156 متر مربع و ارتفاع آن نزدیک 11 متر است. سنگ هایی که در ساخت بنا به کار رفته از نوع سنگ سفید مرمر نماست که از کوه سیوند در فاصله 30 کیلومتری جنوب غرب پاسارگاد استخراج شده و به این مکان انتقال یافته است. مهندسان و سنگ تراشان هخامنشی با دقت و شیوه ای خاص سنگها را روی هم قرار داده، به گونه ای که از هیچ نوع ملاتی در ساخت آرامگاه استفاده نشده و تنها از بستهای فلزی(آهن و سرب) برای وصل کردن بلوکهای سنگی به یکدیگر استفاده شده است. آرامگاه در هفت طبقه اجرا شده که برگرفته از عدد مقدس هفت در میان ایرانیان است. ساختار کلی آرامگاه از دو قسمت تشکیل شده است.

در دوره اسلامی به دلیل اینکه اسناد و مدارکی از هویت اصلی آرامگاه وجود نداشت این بنا را به آرامگاه مادر سلیمان نسبت دادند. مردم بر اساس اعتقادات خود ساختن بناهای بزرگ سنگی همانند آرامگاه کوروش را خارج از قوه بشری می دانسته و ساخت آنها را به حضرت سلیمان که دیوان را برای کارهای دشوار در خدمت داشته است، نسبت می داده اند. به همین جهت آرامگاه کوروش را هم از بناهای آن حضرت می شمردند و آن را به مادر او نسبت داده و «مشهد مادرسلیمان» می خواندند.

در دوران اتابکان فارس که پاسارگاد و تخت جمشید اهمیتی دوباره یافت و حتی پارس و ایران هم «ملک سلیمان» خوانده شد، با استفاده از ستون ها و سنگ های کاخ ها، مسجد جامعی پیرامون آرامگاه ساخته و محرابی نیز بر دیواره جنوبی اتاق آرامگاه حجاری شد. در سال 1350 خورشیدی، پس از مطالعه و بررسی، سنگ ها به جای اصلی خود منتقل شدند. از سال 1820 میلادی با کشف و خوانده شدن خطوط میخی و مطالعه اسناد و مدارک، هویت اصلی بنا به عنوان آرامگاه کوروش مشخص شد.

یکی دیگر از بناهای شکوهمند مجموعه پاسارگاد کاخ اختصاصی است که در 1300 متری شمال شرق آرامگاه کوروش واقع شده است. وسعت این کاخ 3192 متر مربع است که از یک تالار مرکزی و دو ایوان شرقی و غربی تشکیل شده است. در گوشه های شمالی و جنوبی ایوان غربی کاخ دو اتاق وجود داشته که آثار کمی از آنها باقی مانده است. با توجه به پلان و ساختار معماری بنا، کاربری این کاخ به عنوان اقامتگاه و منزل مسکونی کوروش بزرگ بوده است. این کاخ دارای دو درگاه اصلی است که در ایوانهای شرقی و غربی باز می شده و همچنین دو درگاه فرعی که در قسمت جنوب و شمال تالار تعبیه شده اند.

نقوش برجسته درگاه ها تصویری از شاه را به همراه چتر دار یا مستخدم نشان می دهد که پیکر شاه بزرگتر نشان داده شده است. لباس شاه از نوع ردای بلند چیندار هخامنشی است که دارای دکمه های طلایی بوده است. در گذشته های دور این دکمه ها از جای خود بیرون آورده شده اند. نزدیک درگاه شرقی و بر دیواره ایوان رو به پردیس سکویی سنگی وجود دارد که احتمالا جایگاه شاه در هنگام تماشا و استفاده از باغ روبروی ایوان بوده است. بر بلندای جرز و قسمت رو به شمال بنا سنگ نبشته ای به خط میخی و با سه زبان فارسی باستان، ایلامی و بابلی وجود دارد که در اینجا شاه خود را معرفی می کند:«ادم کوروش خشایثی یه هخامنشی یه» «من کوروش شاه هخامنشی ام»

کاخ بارعام یا کاخ پذیرایی کوروش. وسعت این کاخ دو زار 472 متر مربع است که در محور شمال غربی ـ جنوب شرقی ساخته شده است. این کاخ شامل یک تالار گسترده مرکزی با هشت ستون است که وسعت آن 705 متر مربع است. چهار ایوان در چهار سمت کاخ با ستونهایی کوچکتر و دو اتاق، دیگر قسمتهای اصلی بنا را تشکیل می دهد. ارتفاع تالار کاخ به گونه ای بوده که چند متر از سقف ایوان های اطراف بالاتر بوده است.

کاخ بارعام کوروش مکانی است که در آن شاه از میهمانان و مقامات ملل مختلف که زیر چتر امپراتوری هخامنشی قرار داشتند پذیرایی می کرده و در مورد مسائل مختلف با یکدیگر بحث و گفتگو می کرده اند. تالار بارعام نخستین مقر سازمان ملل است که در بیست و پنج قرن پیش اندیشه های والای انسانی، حقوق بشر و آزادی و برابری انسانها در آن مطرح شد و به تمامی جهان آن روز گسترش یافت.

کاخ دروازه با وسعت 726 متر مربع در شرق مجموعه پاسارگاد واقع است. این بنا دارای تالاری به وسعت 686 متر مربع است که سقف آن را هشت ستون سنگی با ارتفاع تقریبی 16 متر نگاه می داشته اند. زیر ستون ها با ابعاد 2*2 متر و به شکل مکعب دو پله ای از سنگ سیاه ساخته شده اند که اکنون در پوششی از کاهگل حفاظت می شوند. وجود این زیر ستون های بزرگ نشان دهنده عظمت ستون های کاخ است که متاسفانه هیچ اثری از آنها بدست نیامده است. این تالار، دارای دو درگاه اصلی در سمت شمال غربی و جنوب شرقی و دو درگاه فرعی در سمت شمال شرقی و جنوب غربی بوده است.

پیرامون کاخ، دیواری بلندی از کاهگل وجود داشته است و دو اتاق نیز در نزدیکی درگاه های شمال شرقی و جنوب غربی برای نگهبانان پیش بینی شده است. ارتفاع درگاه ها 9 متر بوده است و هم اکنون تنها یکی از جرزهای درگاه شمالی برجا مانده است. بر این جرز، نقش انسانی را با چهار بال در حال نیایش حجاری کرده اند. این نقش تنها سنگنگاره تقریبا سالم موجود در بناهای پاسارگاد است. این کاخ دروازه ورودی به مجموعه پاسارگاد بوده که همانندی زیادی با کاخ دروازه ملت ها در تخت جمشید دارد.

باغ شاهي پاسارگاد جلوه‌گاه يکي از قديميترين باغهاي ايراني است. این باغ که با نام پردیس کوروش معروف است به عنوان الگوی اولیه باغسازی ایرانی به شمار میآید. باغ پر از درختان گوناگون، گلهای رنگارنگ و پرندگان بوده که کوروش آن را با سلیقه و نظر خود به صورت پردیسی بی همتا درآورده بود.

این باغ با سیستم گردش آب در جوی های سنگی که به آبنما معروف است آبیاری میشده است. آبنماها جدای از آبياري پردیس، جنبه تزئيني و زيبايي بخشي باغ را نيز به خوبي انجام مي داده است. دو سوی باغ دو کوشک طراحی و اجرا شده که از آنها برای استراحت و تماشای فضای دلانگیز باغ استفاده می شده است.همه کاخها درون پردیس قرار داشته اند، به گونهای که هر کاخ دارای فضایی سرسبز و آرام بخش پیرامون خود بوده است. باغ شاهي آب مورد نياز خود را از طريق انشعابهايي که از رودخانه پلوار جدا مي شده تأمين مي کرده است. آبنماها از دو قسمت تشکيل شده است.

يکي از بناهای بسيار زيبای مجموعه پاسارگاد برج سنگی است که ساخت آن مربوط به آغاز دوره هخامنشيان است. بنایي چهار گوش برج مانند که اکنون تنها يک ديواره از آن باقي مانده است. ارتفاع برج نزديک به 14 متر و قاعده آن 23/7 * 27/7 متر است که بر سکويي سه پله اي قرار گرفته است. ورودي بنا به سوی شمال غربي تعبيه شده و نزديک به 50/7 متر از سطح زمين ارتفاع دارد که با يک پلکان 29 پله اي به اتاق بالاي برج دسترسی داشته اند. این بنا از نگاه معماری و هنری یکی از شاهکارهای مهندسان و هنرمندان هخامنشی به شمار می آید. این بنا در دوره اسلامی به نام زندان سلیمان معروف بوده است.

بقعه امام زاده حسین(ع) و زائر سرا در مسیر اصلی جاده شیراز ـ اصفهان و در شمال شرقی سعادت شهر قرار دارد. مقبره یکی از نوادگان سید الساجدین(ع) امام زین العابدین است که وجود باغ قوام و پارک شهر در مجاورت آن نیز موجب جلب توجه مسافران و زائران شده است.

همچنین مدفن شهدای گلگون کفن سعادت شهر اهمیت این بقعه را چندین برابر نموده است. هر سال مردم نذور خود را در قالب دیگ جوش در کنار این امامزاده انجام می دهند.

این بقعه در مسیر جاده اصفهان ـ شیراز بعد از روستای قوام آباد واقع شده است و قبوری از دوران قدیم در آنجا قرار دارد که نقوش بر جسته ای از خط عربی و کوفی بر روی سنگ های آن باقی مانده است.

نقل می کنند که امامزاده عقیل برادر شاهچراغ(ع) و فرزند موسی بن جعفر (ع) است که از عربستان وارد ایران شد و به شهادت رسید.

این بقعه در فاصله یک کیلومتری جنوب جاده شیراز- اصفهان و جنوب غربی روستای جیسقان واقع شده است و مردم ارادت ویژه ای نسبت به آن نشان می دهند.

در مورد علت نامگذاری و قدمت این بقعه اطلاع دقیقی در دست نیست. این بقعه داخل تنگه ای واقع شده که بالای آن آبی به صورت قطره قطره سرازیر است و به آب چیک چیکو معروف است. از جمله نقاط دیدنی آن غار تودرتو و پرپیچ وخمی است که به چله خانه معروف است.

یکی از جاذبه های این شهر خیابانهای قصردشت سعادت شهر است که هر دو طرف این خیابانهای بهم چسبیده را درختان بلند پوشانده اند. در فصل بهار این درختان جاذبه های دیدنی را برای مسافرانی که قصد طبیعت گردی دارند فراهم می کند.