وعده‌ها در مورد برجام هم به سرانجام نرسید

گروه سیاسی:«دیپلماسی فعال به جای اقدام‌های واکنشی» عنوان یادداشت عبدالرضا فرجی‌راد برای روزنامه اعتماد است که در آن آمده: تحریم‌هایی که در روزهای اخیر از سوی اتحادیه اروپا و ایالات متحده امریکا علیه ایران اعمال شده است، از دو بعد انجام می‌شود. بخشی از این تحریم‌ها در واکنش به اعتراضات داخلی ایران است که دولت‌های اروپا و حتی امریکا تحت فشار افکار عمومی هستند که لازم می‌دانند عکس‌العملی نشان دهند.بخشی دیگر از تحریم‌ها مربوط به بحثی است که در رابطه با ادعای غربی‌ها و اوکراینی‌ها در مورد ارسال پهپاد و موشک ایرانی به روسیه است. اوکراین و دولت‌های غربی این ادعا را مطرح کرده‌اند که ایران تسلیحات نظامی از جمله پهپاد در اختیار روسیه قرار داده است و مسکو از این تسلیحات در جنگ علیه اوکراین استفاده می‌کند.
در طول هفته‌های اخیر اتحادیه اروپا و ایالات متحده امریکا بر اساس این دو بهانه تحریم‌هایی را علیه ایران وضع کرده‌اند. به اعتقاد من تحریم‌ها در رابطه با روسیه و اوکراین با هدف اعمال فشار بر ایران است اقدامات ادعایی را در ارسال سلاح به روسیه متوقف کند. در واکنش به این اتهام‌ها وزیر خارجه هم اخیرا اعلام کرده است که تهران بررسی می‌کند که آیا روس‌ها چنین کاری کرده‌اند یا نه.به نظر می‌رسد که با این سخنان اخیر وزیر امور خارجه، ایران پذیرفته است که همکاری‌های نظامی و دفاعی با روسیه دارد، اما ارسال سلاح به روسیه برای استفاده در جنگ با اوکراین را رد کرده است. ایران پیشنهاد کرده است که کارشناس‌های فنی ایرانی با کارشناس‌های اوکراینی بنشینند و این ادعاها را بررسی کنند.
هر چند که اروپا و امریکا می‌گویند که ما دلایل متقنی داریم و کارشناسان ما بررسی کرده‌اند و ایرانی بودن این تسلیحات ادعایی را تایید کرده‌اند. جمهوری اسلامی ایران هم در واکنش به اعلام تحریم‌های اتحادیه اروپا، تاکنون دو بسته تحریمی علیه مقام‌های غربی اعلام کرده است.
من فکر می‌کنم این روندی که آنها تحریم کنند و ما در واکنش و اقدام متقابل دست به تحریم مقام‌های غربی بزنیم، در این شرایطی که ما چند سال است تحت تحریم‌های گسترده قرار داریم، ممکن است کار را به جایی برساند که تحریم‌های سیاسی به تحریم‌های اقتصادی گسترده‌تر هم منجر شود.
ضروری است که به جای چرخه اقدام و اقدام متقابل، باب گفت‌وگوی مستقیم بین ایران و اروپا باز شود، دیپلماسی ما فعال‌تر شود و از این پیام‌های رسانه‌ای اجتناب شود. اگر واقعا روس‌ها از تسلیحات ایرانی در جنگ با اوکراین استفاده کرده‌اند، ضروری است که ایران از طریق دستگاه سیاست خارجی وارد گفت‌وگو با روسیه شده و مستقیم به مسکو اعلام شود که راضی نیستیم که چنین اقداماتی انجام شود.
تهران می‌تواند به مسکو اعلام کند که تحت فشار است و موضع اصولی‌اش این است که هیچ‌یک از طرفین جنگ اوکراین را تسلیح نکند و بی‌طرف بماند. اگر واقعا چنین مساله‌ای وجود دارد، تهران، مسکو را اقناع کند که با استفاده از این تسلیحات، اجازه ندهد که به ایران فشار بیشتری وارد شود، چرا که در نظر نگرفتن منافع ایران می‌تواند آثار و عواقبی بر روابط دو جانبه داشته ‌باشد. اینکه ما پیام بدهیم، آنها پیام بدهند، آنها تحریم کنند و ما تحریم کنیم، در نهایت می‌تواند بر ادامه مذاکرات احیای برجام هم تاثیر منفی بگذارد.
تصور عمومی این است که بعد از انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره امریکا قرار است مذاکرات احیای برجام از سر گرفته‌ شود. امریکایی‌ها هم تمایل‌شان را در رابطه با ادامه مذاکرات احیای برجام نشان داده‌اند. اما تحریم‌های متقابل می‌تواند باعث زمینه‌ساز تخاصم و روابط منفی شود که مذاکرات هسته‌ای را هم که همه طرف‌ها از آن استقبال کرده‌اند به خطر بیندازد.
مسائل جاری میان تهران و غرب، مسائل مهم و تعیین‌کننده‌ای هستند؛ به ویژه اینکه سه کشور اروپایی مساله ارسال سلاح‌های ادعایی ایرانی را به روسیه به دبیرکل منتقل کرده‌اند تا مساله را بررسی کند. اگر مساله را به شورای امنیت بکشانند و مذاکرات احتمالی بعد از انتخابات امریکا هم به نتیجه قابل قبولی نرسد و امیدوارکننده نباشد، ممکن است دردسرهای بیشتری برای ایران ایجاد شود.
هم امریکا هم انگلیس و هم اتحادیه اروپا روی شورای امنیت و سازمان ملل نفوذ دارند. ادامه روند خصمانه و افزایش تنش دیپلماتیک میان دو طرف، ممکن است نهایتا در صورت شکست مذاکرات احیای برجام، باعث شود امریکایی‌ها سه کشور اروپایی را قانع کنند که مکانیسم ماشه را فعال کنند و ۶ قطعنامه متوقف شده شورای امنیت را علیه ایران فعال کنند.
ممکن است که ما بگوییم به لحاظ حقوقی این کار غیرقانونی است و هیچ بعید نیست که به لحاظ حقوقی غیرقانونی باشد، اما واقعیت این است که این اقدام، ابزاری است که در اختیار طرف‌های مقابل ما قرار دارد.
سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در شرایط خطیری قرار دارد. وضعیت اقتصادی کشور چندان شرایط خوبی ندارد، در داخل ناآرامی‌ها و نارضایتی‌هایی وجود دارد و وعده‌ها در مورد احیای برجام هم به سرانجام نرسیده است. در چنین شرایطی بهتر است که روند دیپلماسی فعال‌تر شود و به مرحله‌ای برسیم که این تحریم‌های متقابل متوقف شود، در مورد مسائل تنش‌زا میان ایران و اتحادیه اروپا روشنگری شود و مشکلات جاری در روابط جمع و جور شود.