مطالعات نشان داده اند:تغییر ترکیب میکروبیوتای روده تحت تاثیر رژیم غذایی نامناسب، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، عفونت و استرس ممکن است موجب بروز طیف وسیعی از بیماری ها از جمله بیماری‌های گوارشی، بیماری‌های آلرژیک و التهابی، اختلالات متابولیک مانند چاقی و دیابت و همچنین بیماری های عفونی گردد.بنابر نظر پژوهشگران، مصرف پروبیوتیک ها موجب تعادل مجدد ترکیب میکروبی روده و تعدیل بیماری های مذکور می شود. از این رو این مواد زیستی به عنوان راهکاری موثر در پیشگیری و درمان بیماری ها شناخته می شوند. اما برخی تحقیقات نشان می دهد؛ لزوم زنده بودن پروبیوتیک ها، می تواند مورد تجدید نظر قرار گیرد، چرا که مصرف آن ها به صورت غیرزنده هم می تواند واجد نفع هایی بوده و از طرفی ممکن است برخی مضرات آن ها از جمله امکان ایجاد عفونت و ایجاد پاسخ های التهابی موضعی به ویژه در افرادی که سیستم ایمنی تضعیف شده دارند، را برطرف نماید. در همین راستا، محققان به مواد دیگری به نام پست بیوتیک ها روی آورده اند.

در یک پژوهش مروری که در همین ارتباط توسط پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شده است، پست بیوتیک ها به عنوان نسل جدید پروبیوتیک ها مورد معرفی و واکاوی قرار گرفته اند.در این تحقیق سعی شده است روش های تولید و شناسایی پست بیوتیک ها و نیز اثرات سلامت بخش آن ها بر اساس پژوهش های صورت گرفته در انسان و حیوان ارائه شود. همچنین، کاربرد آن ها در صنایع دارویی و غذایی به اختصار شرح داده شده است.

بنابر نتایج این تحقیق، پست بیوتیک،به تمامی مواد و فاکتورهای محلولی اطلاق می شود که یا از سلول پروبیوتیک زنده ترشح شده و یا پس از مرگ سلول مورد نظر آزاد می شوند. این ترکیبات شامل آنزیم ها، پپتیدها، پلی ساکاریدها، اسیدهای آلی، تیکوئیک اسیدها و پروتئین های سطح سلول بوده و اثرات آن ها در بهبود برخی بیماری های انسان و حیوانات اثبات شده است. محمد حسین یزدی، دانشیار و پژوهشگر مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی و دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران و همکارانش می گویند: مکانیسم اثر پست بیوتیک ها شامل مواردی چون 1) تعدیل سیستم ایمنی، 2) اثرات ضد سرطانی، 3) مهار عفونت ها و 4) تسریع بهبود زخم ها است. 

آن ها معتقدند: شناسایی پست¬بیوتیک¬ها نه تنها به درک مکانیسم عمل پروبیوتیک¬ها کمک می¬کند، بلکه امکان تولید و توسعه فرمولاسیون¬های دارویی فاقد باکتری زنده را نیز فراهم می آورد.در این تحقیق اشاره شده است که علیرغم کاربرد گسترده پروبیوتیک ها، نگرانی های زیادی درباره احتمال بروز عوارض جانبی مرتبط با استفاده از سویه های زنده به خصوص در جمعیت‌های کودکان و بزرگ سالان مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مطرح شده است. 

یزدی و همکارانش می گویند: یکی از نگرانی‌های اصلی در مورد استفاده از پروبیوتیک ها این است که باکتری‌های زنده ممکن است از روده به بافت ها و خون منتقل شده و مشکلاتی نظیر سپسیس یا عفونت خونی ایجاد کنند. انتقال ژن های مقاومت به آنتی بیوتیک، فعالیت های متابولیکی مضر، تحریک بیش از حد سیستم ایمنی در افراد مستعد و جلوگیری از رشد طبیعی میکروییوم روده ای در نوزادان نیز از دیگر نگرانی های استفاده از پروبیوتیک های زنده به شمار می روند.

آن ها می افزایند: از این رو توصیه می شود که پیش از مصرف پروبیوتیک ها، ارزیابی تعادل سود و زیان آن ها انجام شود. این در حالی است که پست بیوتیک ها به عنوان جایگزین مناسبی برای پروبیوتیک های زنده مطرح هستند، چراکه علاوه بر ایجاد اثرات سلامت بخش، به لحاظ ایمنی و اقتصادی نیز به صرفه تر بوده همچنین به دلیل قابلیت شناسایی ساختار مولکول های آن ها، امکان تولید ترکیبات آن ها با فرمولاسیون و دوز مشخص فراهم است.بنابر نتایج این مطالعه، پست بیوتیک ها در صنایع غذایی و داروسازی نیز می توانند بسیار موثر بوده و نقشی ویژه را ایفا نمایند و لازم است در این باره تحقیقات بیشتری صورت گیرد. این یافته ها که می توانند آگاهی عموم در خصوص پروبیوتیک ها و پست بیوتیک ها را ارتقا دهند، در نشریه دانشگاه علوم پزشکی البرز منتشر شده اند.

بهار نیوز