چرا آلودگی هوا دیگر اولویت هیچ کس نیست؟

گروه جامعه: مدیرکل مدیریت بحران تهران با اعلام صدور هشدار زرد آلودگی هوا در پایتخت در روز پنجشنبه هفدهم آذر گفت: با توجه به انباشت نسبی آلاینده‌ها و افزایش شاخص‌های آلودگی جو و کاهش کیفیت هوا در حد ناسالم برای گروه‌های حساس از افراد دارای بیماری زمینه‌ای می‌خواهیم از تردد در فضای باز اجتناب کنند.
کارشناسان مهمترین دلیل آلودگی هوا در تهران و شهر‌های بزرگ ایران را ذرات PM ۲.۵ می دانند که عامل مهم تنگی نفس و بیماری‌های قلبی و سکته مغزی در سالمندان است. بنا بر گفته رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، خسارت‌های آلودگی هوا در دنیا فقط به علت از کارافتادگی افراد از ۱۴۴ میلیارد دلار فراتر رفته و در ایران سالانه حدود ۸.۲ میلیارد دلار به کشور خسارت می‌زند که ۸۰۰ میلیون دلار آن در بخش بهداشت و درمان است. ۱۲.۶ درصد مرگ‌های زودرس در ایران به علت آلودگی هواست که بیشتر آن در ۲۷ کلانشهر مثل تهران رخ می‌دهد.
داریوش گل‌علیزاده سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت از محیط زیست با اشاره به مرگ‌های ۶ هزار نفره در تهران و ۲۷ هزار نفره در کشور، آن‌ها را نتیجه بررسی‌های وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۰ بر روی جمعیتی ۳۵ میلیونی در ۲۷ شهر معرفی می‌کند که سال ۱۴۰۱ منتشر شده است.
او می‌گوید: «دلیل این‌که چرا ما آلودگی هوا داریم به انباشت آلاینده‌ها برمی‌گردد، یعنی اثرات تجمیعی ناشی از انواع سوخت، شامل گاز، سوخت خودرو و سوخت صنایع.»
یك فعال محیط زیست در گفتگو با فرارو اظهار کرد: «در پژوهش‌های مستقلی که در خصوص آلودگی هوای تهران انجام شده است، ۸۰ درصد منشاء آلودگی‌ موتور سیکلت‌ها، خودرو‌ها و کامیون‌ها عنوان شده است. ۲۰ درصد باقی مانده شامل خانه ها، کارخانه ها، معادن اطراف تهران، فرودگاه مهرآباد و گرد و خاکی است که رو به افزایش هم می‌رود؛ بنابراین اگر می‌خواهیم مشکل الودگی هوا را حل کنیم باید تمرکزمان را روی مهمترین عامل قرار دهیم که موتورسیکلت‌ها و ماشین‌ها و کامیون‌ها هستند.»
 محمد درویش تاکید کرد: «برای این کار دو راهکار هم وجود دارد. یکی اینکه باید در نخستین گام حمل و نقل عمومی را توسعه دهیم. گام دوم این است که مبلمان شهری و خودرو محوری را تغییر دهیم. لزومی ندارد همه شهروندان از وسیله نقلیه شهری استفاده کنند. آن‌ها باید بتوانند بخشی از مسیر را پیاده روی کنند یا از دوچرخه و وسایل مشابه استفاده کنند. به نظر من با تبلیغ و کیفیت مناسب می‌توانیم مردم را به این سمت و سو سوق داد که تمایلشان برای استفاده از ماشین و موتور سیکلت کاهش پیدا کند.»
او افزود: «واقعیت این است که آنقدر استفاده از وسایل نقلیه شخصی در تهران زیاد است که حدود ۷ برابر بیشتر از ظرفیت معابر در خیابان‌ها ماشین تردد می‌کند؛ بنابراین حتی اگر فرض کنیم که تمام خودرو‌ها و موتورسیکلت‌ها برقی شوند هم باز ما با یک پدیده به نام ترافیک مواجه هستیم؛ بنابراین ما نمی‌توانیم مشکل ترافیک را حل کنیم و مادامی که این حجم از ماشین در خیابان‌ها حضور داشته باشند و اصطکاک لاستیک به آسفالت رخ بدهد، ما آلاینده در هوا خواهیم داشت که به شدت خطرناک و سرطان زا است.»
این فعال محیط زیست تصریح کرد: «متاسفانه اشتباهی که در مدیریت آلودگی هوا در تهران یا باقی کلان شهر‌ها رخ داده، این است که تمرکز مسئولان بر کیفیت سوخت و قطعات ماشین است. اما همانطور که عرض کردم حتی اگر همه این‌ها درست شود حتی همه ماشین‌ها تبدیل به خودرو‌های هیبریدی شوند، ما باز هم مشکل آلودگی هوا داریم؛ بنابراین تا زمانی که عواملی که به آن‌ها اشاره کردم، رفع نشود، نمی‌توان امیدوار بود که آلودگی هوا روند کاهش بگیرد و برطرف شود.»
وی با اشاره به عدم کاهش آلودگی هوا طی این سال‌ها عنوان کرد: «مسئله مهم این است که به نظر من موضوع آلودگی هوا از اولویت مسئولان خارج شده است. شاید یکی دلایلش هم این باشد که آنقدر دولت‌ها درگیر روزمرگی هستند، دیگر آلودگی هوا برایشان دغدغه نیست. یعنی شاید علنا و رسمی اعلام نکرده باشند، اما مشخصا وضعیت فعلی نشان می‌دهد که گویا دیگر برایشان مهم نیست آلودگی هوا را کاهش دهند و این در حالی است که هر سال روز‌های پاک کمتر و کمتر می‌شود. ما بیش از ۶ دهه است که درگیر آلودگی هوا هستیم و وقتی تا امروز ادامه پیدا کرده قطعا یکی از دلایلش همین کم اهمیت دیدن آن از سوی مسئولان است.»
درویش در پایان گفت: «اما باید در نظر داشت که همین الان هم بنا بر گزارش‌های رسمی سالانه در تهران حدود پنج هزار و ششصد نفر بر اثر آلودگی هوا فوت می‌کنند و آمار‌ها در سطح کشور حدود ۳۰ هزار نفر در سال است. از سوی دیگر بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، کشور سالانه حدود ۸۰ میلیارد تومان به دلیل آلودگی هوا متضرر می‌شود. در کنار این‌ها عدم تحرک که منجر به کبد چرب و بیماری‌هایی مانند دیابت می‌شود و همچنین وضعیت روانی خانواده‌هایی که عزیزان خود را به دلیل آلودگی هوا از دست دادن، چشم انداز خطرناکی را نشان می‌دهد که امیدوارم مسئولان هم متوجه آن باشند.»
یك کارشناس محیط زیست دیگر عنوان کرد: «به نظر من ریشه آلودگی هوا را باید در فساد‌های سیستماتیک جستجو کرد. زیرا حل مسئله آلودگی هوا بسیار ساده و دست یافتنی است و اصلا با یک مقوله پیچیده مواجه نیستیم. زیرا صنعت خودرو یک صنعت جدید و نوظهور نیست و بیش از یک قرن است که در اروپا و آمریکا وجود دارد و آن‌ها هم در نیمه اول قرن بیستم بسیار با مسئله آلودگی و ترافیک مواجه بودند، اما بسیار سریع موفق شدند، این مشکل را حل و فصل کنند. دلیلش هم این بود که مستعد حل مسئله آلودگی هوا بودند. راهکارشان هم توسعه حمل و نقل عمومی و زیرساخت‌های لازم برای حمل و نقل پاک بود.»
حسین آخانی  ادامه داد: «تعریف حمل و نقل عمومی کاملاً واضح است و مترو، تراموا و اتوبوس در این دسته بندی قرار می‌گیرند. اما ما متاسفانه به دلیل مافیای خودرو، تا امروز نتوانستیم حمل و نقل عمومی را گسترش و توسعه بدهیم. البته من یک حدس دیگری هم دارم و این است دولت‌ها به دلیل اینکه نمی‌توانند شغل مناسب برای مردم ایجاد کنند، با تشویق عمومی به استفاده کاری از خودرو‌های شخصیشان مثل مسافرکشی، سعی دارند کم‌کاری‌های خود را در ایجاد اشتغال مخفی کنند. در این وضعیت هم وقتی استفاده از خودروی شخصی افزایش پیدا می‌کند، قاعدتا میزان آلودگی هوا نیز سیر صعودی به خود می‌گیرد.»
این استاد دانشگاه افزود: «البته به عقیده من یکی دیگر از دلایلی که دولت‌ها تمایلی به توسعه حمل و نقل عمومی ندارند، عدم تمایل به مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی است. زیرا آن‌ها به خوبی می‌دانند که اگر قرار باشد حمل و نقل عمومی توسعه پیدا کند، قاعدتاً استفاده از آن هم افزایش خواهد داشت، لذا آن زمان است که باید در برابر مردم پاسخگو باشند و در قبال خدماتی که ارائه می‌دهند، مسئولیت پذیر باشند. اما اگر این توسعه صورت نگیرد، دولت‌ها می‌توانند مشکلات و معضلات را به گردن مردم بی‌اندازند. به همین دلیل هم هست که در ایران مسئله قیمت بنزین برای مردم بسیار مهم است.زیرا اگر ما یک ناوگان مناسب حمل و نقل عمومی داشته باشیم یا شرایط استفاده از ماشین‌های هیبریدی وجود داشته باشد، دیگر برای مردم قیمت بنزین دغدغه محسوب نمی‌شود. اما از آنجایی که مردم مجبور به استفاده از ماشین‌های شخصی هستند، تمایلی ندارند قیمت بنزین بالا برود و در برابر آن مقاومت می‌کنند. در مجموع وقتی همه این‌ها را کنار هم قرار دهید، نتیجه همین آلودگی روزافزون در کشور خواهد بود.»
آخانی درخصوص اینکه آیا واقعاً رفع آلودگی هوا از اولویت‌های دولت‌ها خارج شده است، اظهار کرد: «واقعیت این است که ما عملاً با انباشت مشکلات و معضلات حل نشده هستیم. واقعیت این است که وقتی نگاهی به این سال‌ها می‌اندازید، دیگر نمی‌توانید انتظار داشته باشید که مثلا موضوع ترافیک و آلودگی هوا رفع شود. این موضوع هم مانند باقی مسائل حل نشده، ادامه پیدا می‌کند و هیچ کس هم به آن توجه نمی‌کند.»