جشن سده یادگاری به گرمی آتش از ایران باستان

گروه فرهنگی: جشن سده از جشن‌های آیینی ایرانی‌هاست که هرسال در سراسر کشور آتشی برپا می‌کند که تا کشورهای همسایه‌ها هم قابل مشاهده است. این آتش به زمین گرما می‌بخشد و سرما را از دل‌ها دور می‌کند. جشن سده فقط برای یک دین یا آیین نیست بلکه برای تمام مردم ایران است تا در کنار هم شادی‌ها را تقسیم کنند.

جشن سده چیست؟
جشن سده در ایران باستان جایگاه ویژه‌ای داشته است و از جشن‌های ایران باستان به حساب می‌آید. برای این‌که بگوییم جشن سده چیست باید اول بگوییم که چرا اسم این جشن را سده گذاشتند. این اسم را به عدد صد 100 نسبت می‌دهند. در قدیم شروع زمستان را 1 آبان می‌دانستند و تا روز برگزاری جشن سده که 10 بهمن است، صد روز از زمستان را پشت سر گذاشته‌ایم و بعد از جشن سده 50 روز و 50 شب تا جشن نوروز و آمدن بهار داریم.
برخی از باستان‌شناسان و همین‌طور فردوسی بزرگ این جشن را به هوشنگ‌شاه، نسبت می‌دهند. می‌گویند هوشنگ شاه روزی سنگی را به طرف ماری پرتاب کرده است و سنگ پس از برخورد با سنگ دیگری جرقه زده است و آتش زبانه کشیده. می‌گویند در این روز، روش کنترل آتش را هوشنگ‌شاه کشف کرده است و این روز که 10 بهمن است را جشن می‌گیرند.

آداب و رسوم جشن سده چیست؟
از مدت‌ها قبل از 10 بهمن ماه بساط جشن سده آماده می‌شود. هیزم‌ها و مواد آتش‌زا جمع می‌شوند و در جشن توسط مشعل‌ها به آتش خواهند کشیده شد. البته نه به همین سادگی‌! چون آتش در نزد زرتشتیان مقدس است، موبدان در جلوی جوانان مشعل به دست، حرکت می‌کنند. سپس آن‌ها 3 دور به دور هیزم‌ها می‌زنند و جوانان با مشعل‌های خود هیزم را آتش می‌زنند و آتش برانگیخته می‌شود و مردم به رقص و پایکوبی می‌پردازند. در این حین گاته‌خوانی و شاهنامه‌خوانی و نقالی شروع می‌شود که در هنگام برگزاری آن باید همه‌جا ساکت باشد. در جشن سده این آتش، گرما را به زمین هدیه می‌دهد. در آخر مراسم وقتی که آتش توسط آتش‌نشانان حاضر در مراسم مهار و خاموش شد، کشاورزان خاکسترها را برمی‌دارند و روی زمین‌های‌شان می‌پاشند تا خیر و برکت و باروری زمین‌شان را تضمین کنند. البته این اعتقادی‌ست که آن زمان داشتند و تا به امروز باقی‌ست.

جایگاه جشن سده در جهان کجاست؟
جشن سده و آداب و رسوم جشن سده از ایران باستان مانده است. جشن سده در بیشتر کشورهایی که فارسی زبانان و ایرانی‌ها در آن حضور دارند، جشن گرفته می‌شود. سوئد، آمریکا و ... کشورهایی هستند که در آن جشن سده برگزار می‌شود اما تاجیکستان این جشن را به صورت رسمی وارد تقویم خود کرده است.

افسانه جشن سده
 در افسانه‌ها و نیز در بخش اساطیری شاهنامه داستان‌های جالبی درباره جشن سده گفته شده است. یکی از این افسانه‌ها درباره کیومرث و فرزندان وی می‌باشد. طبق داستان‌های شاهنامه کیومرث اولین مرد به شمار می‌رود و دهم بهمن روزی است که تعداد فرزندان کیومرث به صد رسید. اعتقاد دیگری در مورد جشن سده وجود دارد که شبیه داستان کیومرث می‌باشد با این تفاوت که در این افسانه آمده که فرزندان مشی و مشیانه؛ نخستین زوج روی زمین، در این تاریخ به صد تن رسیده‌اند و این روز را به همین دلیل گرامی می‌دارند.اجداد باستانی ما بر این باور بودند که آتشی که در این روز برافروخته می‌شود، زمین را گرم و آماده ورود به بهار می‌کند.