تغییر سیاست آمریکا در قبال ایران؟

گروه سیاسی: رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران پس از شهریور ماه یعنی شروع ناآرامی‌‌‌ها در ایران، مطرح شدن ارسال پهپادهای ایران به روسیه و استفاده از آن در جنگ علیه اوکراین و همچنین در بن‌‌‌بست ماندن مذاکرات برجامی، دستورکار متفاوتی را در قبال ایران دنبال می‌کند؛ با توجه به اظهارات چند ماه اخیر مالی یعنی تاکید همزمان‌بردیپلماسی و گزینه فشار و تحریم می‌توان دریافت که وی با گذشت بیش از دو سال از جدایی ریچارد نفیو از تیم مذاکراتی آمریکا به تازگی می‌‌‌خواهد همان سیاست نفیو را دنبال کند.
به گزارش روزنامه دنیای اقتصاد، رابرت مالی روز دوشنبه در مصاحبه با برنامه هارد تاک بی‌بی سی با بیان اینکه دیپلماسی هرگز به پایان نمی‌‌‌رسد، گفت: «حتی در شرایطی که ما سرگرم اقدامات دیگر هستیم شامل تحریم، اعمال فشار، مقابله با اقدامات ایران در منطقه و بسیج کردن جامعه جهانی.»او با بیان این مدعا که مذاکرات غیرمستقیمی با ایران داشتیم، تاکید کرد: «علنا اعلام کردیم که آماده‌‌‌ایم مذاکرات غیرمستقیم را ادامه دهیم.» مالی مدعی شد: «اما در عین حال برای توقف اقدامات خشونت‌‌‌آمیز ایران یا محدود کردن برنامه هسته‌‌‌ای ایران تردید نخواهیم کرد؛ بنابراین موضوع بر سر دیپلماسی یا سایر گزینه‌‌‌ها نیست؛ موضوعات با همدیگر پیگیری می‌‌‌شوند.» مالی با بیان اینکه تجربه گذشته نشان داده است که فشار توام با تلاش‌های دیپلماتیک منجر به توافق سال ۲۰۱۵ شد، گفت: «بنابراین من نمی‌خواهم این واقعیت را نادیده بگیرم که این روش‌(دیپلماسی) ممکن است دوباره کار کند.»
پیگیری خط نفیو
مالی در اوج ناآرامی‌‌‌ها در ایران نیز خط دیپلماسی با تهران را دنبال می‌‌‌کرد؛ البته خط دیپلماسی با زاویه دید ریچارد نفیو. نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، دهم آذر ماه در گفت‌‌‌وگو با سردبیر نشریه فارن پالیسی، گفت: «ما تحریم می‌‌‌کنیم، اعمال فشار می‌‌‌کنیم، دیپلماسی به کار می‌‌‌بندیم. اگر هیچ یک از این‌‌‌ها جواب ندهد، رئیس جمهور گفته است که او به عنوان آخرین راهکار، با گزینه نظامی موافقت خواهد کرد.»
مالی پیش‌تر نیز در ۲۴ آبان ماه در جمع خبرنگاران در پاریس با اشاره به اینکه فروش پهپاد توسط ایران به روسیه و ناآرامی‌‌‌های اخیر در ایران تمرکز آمریکا را از توافق هسته‌‌‌ای برداشته است، اظهار کرد که آمریکا در دیپلماسی را باز خواهد گذاشت «اگر» و «برای زمانی که» موعد مناسب فرابرسد. او در ادامه عنوان کرد که واشنگتن هم‌‌‌اکنون سیاست تحریم و فشار را علیه ایران دنبال خواهد کرد.
نفیو طرفدار چه بود؟
پیش از جدایی نفیو از تیم مذاکراتی، تقابل دیدگاه آشکاری بین نفیو و مالی وجود داشت؛ نفیو معتقد بود با این وضعیت که آمریکا چشم خود را روی دور زدن تحریم نفتی ایران بسته است، مذاکرات به جایی نمی‌‌‌رسد. وی معتقد به افزایش فشارها بر تهران با هدف کشاندن ایران به توافق مدنظر آمریکا بود. در مقابل رویکرد مالی متوجه افزایش فشارهای تحریمی نبود؛ زیرا وی معتقد بود ایران بعد از خروج یکجانبه ترامپ از برجام، نسبت به آمریکا بدبین شده و اعمال فشار و تحریم نتیجه عکس می‌دهد. مالی بر این باور بود که باید با ایران مذاکره کنند و بر سر یک توافق گلدیلاکسی یعنی توافق در سطح متوسط به جمع‌‌‌بندی برسند. اما صحبت‌‌‌های چند ماه اخیر رابرت مالی در این رابطه که تحریم‌‌‌ها با دیپلماسی منافاتی ندارد، همان رویکرد ماه اکتبر سال ۲۰۲۱ نفیو است. یعنی امروز مالی مسیری را دنبال می‌کند که در سال ۲۰۲۱ اختلاف بر سر این روش باعث جدایی نفیو و برخی دیگر از اعضای تیم از آن شد.
مالی دنباله‌رو نفیو
بنابراین در واکاوی صحبت‌‌‌های مالی که تاکید بر دیپلماسی دارد نباید احساساتی با آن برخورد و تصور کنیم که آمریکا به نفع ایران تغییر تاکتیک داده است. بلکه امروز موضع آمریکا در جهت نگاه و خط فکری نفیو تغییر کرده است که خواهان افزایش فشار و تحریم بر ایران بود. نشانه‌‌‌های آن نیز آشکار است؛ از جمله اینکه واشنگتن در چند ماه گذشته تلاش کرده تا بیشترین فشارها را بر حوزه صادرات نفت و پتروشیمی ایران وارد کند. در این خصوص کمتر از دو هفته پیش بود که مالی از قصد واشنگتن برای افزایش فشار بر چین جهت جلوگیری از واردات نفت ایران خبر داد. همچنین سفر برایان نلسون، معاون تروریسم و اطلاعات مالی وزارت خزانه‌‌‌داری آمریکا از ۲۹ ژانویه تا ۳ فوریه (۹ تا ۱۴ بهمن) به عمان، امارات متحده عربی و ترکیه نیز برای سخت‌‌‌تر کردن فشار تحریم‌‌‌ها بر ایران است و قرار است در این سفر به این کشورها هشدار داده شود که اگر با نهادهای تحریم شده توسط آمریکا همکاری کنند، دسترسی آنها به بازارهای کشورهای عضو گروه ۷ قطع خواهد شد. لذا این تغییر لحن فی نفسه نمی‌تواند به سود ایران باشد بلکه بیشتر بیانگر آن است که مالی نیز به سمت دیدگاه نفیو در حال پیش رفتن است. اما هدف از این فشارها چیست؟ آیا آمریکا می‌‌‌خواهد ایران پیش‌‌‌نویس ۳۵ صفحه‌‌‌ای ماه اوت جوزپ بورل را بپذیرد؟
نمی‌توان با قطعیت گفت آمریکا به دنبال این گزینه است و شاید واشنگتن در پی آن باشد که تهران متن به‌روز شده از این پیش‌‌‌نویس را پذیرد. در واقع آمریکا با این خط می‌‌‌خواهد به ایران فشار وارد بیاورد تا امتیازات بیشتری کسب کند؛ خطی که ایران نیز به نوعی آن را دنبال می‌کند و با کاهش تعهدات هسته‌‌‌ای یعنی افزایش فعالیت‌‌‌های هسته‌‌‌ای (افزایش غنی‌‌‌سازی اورانیوم) در پی آن است که اگر روزی طرفین پای میز مذاکرات احیای برجام حاضر شدند بتواند به توافقی مطلوب برای تهران دست یابد.طرفین با اهرم فشارهایی که علیه یکدیگر به کار گرفته‌‌‌اند می‌‌‌خواهند به توافق مطلوب مدنظر خودشان دست یابند. اما تضمین‌شده نیست که در این مسیر، دیپلماسی حتما موفقیت‌آمیز باشد و شاید در نهایت یکی از طرفین از مسیر خارج شده و شرایط وارد فاز پیچیده‌‌‌تری شود. یعنی اگر این ماجرا به نقطه تعادل نرسد ممکن است طرفین از این مرحله نیز عبور کنند و این شروع تصاعد بحران خواهد بود. درعین‌حال مالی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به این موضوع اشاره کرد که ما امروز خیلی بیشتر از دوران ریاست جمهوری ترامپ با اروپا متحد شده‌ایم و اتحاد با شرکای اروپایی و دیگران ما را در موقعیت بسیار قوی‌تری برای مقابله با ایران قرار داده است.
وی با مطرح کردن این ادعا که اوضاع بدتر شده است و ایران برنامه هسته‌‌‌ای خود را به‌گونه‌‌‌ای توسعه داده است که بسیار خطرناک است، گفت: اما موضوع غنی‌‌‌سازی اورانیوم از تولید بمب هسته‌‌‌ای مجزاست. این بخش از صحبت‌‌‌های نماینده ویژه آمریکا در امور ایران نیز بیانگر پیگیری همزمان سیاست دیپلماسی و فشار بر ایران است و به نظر می‌رسد واشنگتن امروز برخلاف حتی یک ماه پیش بار دیگر گزینه مذاکرات را مدنظر دارد اما نتیجه این مذاکرات برای آمریکا شاید با آنچه پیش از این اتفاقات می‌‌‌خواست، متفاوت باشد. یعنی در شرایط فعلی، آمریکا به توافقی که در آخرین دور مذاکرات در مردادماه و همزمان با ارائه پیش‌‌‌نویس بورل حاصل می‌‌‌شد، احتمالا تن نخواهد داد و به دنبال امتیازات بیشتر از ایران است. به همین دلیل در چند ماه گذشته شاهد افزایش تحریم‌‌‌ها و فشار بر ایران بودیم. در رابطه با صحبت‌‌‌های اخیر رابرت مالی نظر رحمن قهرمانپور، پژوهشگر مسائل سیاست خارجی، را جویا شدیم. قهرمانپور با بیان اینکه صحبت‌‌‌های رابرت مالی را نباید جدا از حرف‌‌‌های دیگران مانند رئیس‌‌‌جمهور، وزیر خارجه و دیگر سیاستمداران آمریکایی دانست، تاکید کرد: «درواقع همه آنها یک ماموریت دارند؛ یکی حرف از دیپلماسی می‌‌‌زند و دیگری حرف از فشار و تحریم علیه ایران.»
این پژوهشگر با اشاره به اینکه صحبت‌‌‌های مالی همزمان با سفر آنتونی بلینکن به اسرائیل و تاکید بر سخت‌‌‌گیری بیشتر بر ایران بیان شده، ادامه داد: «در سیاست‌‌‌های آمریکا در قبال ایران تغییر جدی رخ نداده و چند ماه است که مقامات آمریکایی این خط را دنبال می‌کنند.» قهرمانپور معتقد است برای واشنگتن همچنان برجام در اولویت قرار ندارد و اگر امروز صحبت از دیپلماسی و مذاکره می‌کنند ممکن است به این دلیل باشد که فکر می‌کنند شاید تهران بخواهد به آنها امتیازی بدهد. این پژوهشگر درباره آن بخش از صحبت‌‌‌های رابرت مالی مبنی بر آمادگی واشنگتن برای مذاکره غیرمستقیم با تهران نیز توضیح داد: «مالی روی بحث احیای برجام تاکید نکرده و شاید منظور وی از مذاکرات غیرمستقیم، گفت‌وگو در خصوص مسائل منطقه‌‌‌ای باشد.» وی در نهایت تاکید کرد صحبت‌‌‌های اخیر مالی را نباید یک گسست و تغییر در سیاست‌‌‌های آمریکا در قبال ایران ارزیابی کرد.