یک پژوهشگر محیط زیست می‌گوید: قورباغه‌ها باعث کنترل جمعیت بسیاری از حشرات و موجودات دیگر مانند مارها، خزندگان، مارمولک‌های کوچک جثه و حتی در برخی موارد خفاش‌ها می شوند.به گفته باربد صفائی مهرو - رییس هیئت مدیره موسسه خزنده‌شناسان پارس - در حال حاضر هفت گونه قورباغه در ایران وجود دارد. یک گونه از آن‌ها معروف به «قورباغه‌های بلوچی» در ناحیه جنوب تا جنوب شرق کشور زیست می‌کنند همچنین دو گونه قورباغه درختی، دو گونه قورباغه مردابی و دو گونه قورباغه جنگلی در بخش‌هایی از شمال کشور و نواحی زاگرس وجود دارند.

 

وی اضافه می‌کند: گونه‌های قورباغه‌ که در ایران شناسایی شده‌اند هیچکدام زهرآگین یا برای انسان خطرناک نیستند، یعنی اگر فردی آن‌ها را لمس کند خطری او را تهدید نمی‌کند اما در جنگل‌های آمازون گونه‌های بسیار خطرناک و سمی وجود دارند.

 

به گفته صفائی مهرو قورباغه‌ها باعث کنترل جمعیت بسیاری از حشرات و موجودات دیگری مانند مارها، خزندگان، مارمولک‌های کوچک جثه و حتی در برخی موارد خفاش‌ها می‌شوند. از این رو قورباغه‌ها نقش بسیار زیادی در کنترل بیولوژیک بسیاری از گونه‌های موجود در طبیعت دارند، به‌ویژه گروهی از موجودات مانند ملخ‌ها که با افزایش و طغیان جمعیتی می‌توانند به آفاتی مضر برای انسان تبدیل شوند.

 

وی تاکید می‌کند:درست است که جمعیت قورباغه‌های کشور در ظاهر با تهدید روبرو نیست، اما جمعیت‌ آن‌ها نسبت به گذشته قطعاً کاهش پیدا کرده‌ و واقعیت این است که قورباغه‌ها نقش بسیار پررنگی در چرخه طبیعی اکوسیستم‌ها دارند اما انسان طی ۱۰۰ سال گذشته با بی‌توجهی نسبت به آلودگی آب‌های شیرین نظیر رودخانه‌ها و دریاچه‌ها، آسیب‌های زیادی به دوزیستان وارد کرده است، به‌ویژه قورباغه‌ها که اغلب آبزی هستند و آلودگی‌ به‌صورت مستقیم بر تخم‌، لارو و افراد بالغ آن‌ها تاثیر می‌گذارد چراکه ورود هر نوع آلودگی اعم از سموم کشاورزی و فاضلاب‌های شهری به رودخانه‌ها و سایر منابع آبی حیات گونه‌های دوزیست را تهدید می‌کند.

 

به گفته رییس هیئت مدیره موسسه خزنده‌شناسان پارس تقریبا ۸۹ درصد تنوع‌ زیستی کل دوزیستان دنیا را قورباغه‌ها و وزغ‌ها دربرمی‌گیرند. قورباغه طی میلیون‌ها سال گذشته بخش‌های بزرگی از خشکی‌های جهان را تحت سیطره خود درآورده‌اند. قورباغه‌ها و نوادگانشان - که ما امروزه به عنوان وزغ آن‌ها را می‌شناسیم - در مناطق مختلف جهان مثل آمازون تا مناطق خشک و حتی مناطق کویری نیز وجود دارند. آن‌ها با تنوع زیستی بسیار بالا (۷۴۹۸ گونه شناخته شده در جهان)، نقش اکولوژیک بسیار ارزشمندی در حفظ تالاب‌ها و تعادل اکوسیستم‌ها برعهده دارند.

 

صفایی مهرو درباره قدرت شکار قورباغه‌ها می‌افزاید: قورباغه‌ها در زمان بلوغ شکارگران بسیار قهاری در کنترل جمعیت حشرات و بی‌مهره‌ها هستند همچنین به عنوان شکار برای موجودات دیگری مانند پرندگان، مارها و حتی در برخی موارد پستانداران به شمار می‌آیند. از این رو قورباغه‌ها نقش بسیار زیادی در کنترل بیولوژیک بسیاری از گونه‌های موجود در طبیعت دارند. برای نمونه گروهی از موجودات مانند ملخ‌ها که با افزایش و طغیان جمعیتی می‌توانند به آفاتی مضر برای زندگی امروز انسان تبدیل شوند را به‌راحتی کنترل می‌کنند.

 

وی درباره پوست قورباغه‌ها و مکانیزم دفاعی آن‌ها دربرابر باکتری‌ها و ویروس‌ها می‌گوید: قورباغه‌ها دارای دو نوع غدد پوستی هستند، که یکی برای تولید رطوبت مورد نیاز پوستی به آن‌ها کمک می‌کند و دیگری تولید زهرآبه و موادی است که بتواند آن‌ها را در مقابل موجودات مهاجم نظیر باکتری و ویروس‌ها محافظت کند. به‌طور مثال قورباغه‌هایی که در محیطی مرطوب نظیر آمازون و یا جنگل‌های هیرکانی زندگی می‌کنند بدون این ترکیبات آلی تبدیل به طعمه‌ای آسان برای تغذیه قارچ می‌شوند.

 

رییس هیئت مدیره موسسه خزنده‌شناسان پارس می‌افزاید: ترکیبات موجود بر پوست آن‌ها به بقا و حفظ نسلشان کمک می‌کند حتی برخی از قورباغه‌ها می‌توانند به‌حدی زهرآگین باشند که با یک لمس باعث مرگ جانور مهاجم شوند ولی برخی مطالعات دانشگاهی برای تولید چسب زخم‌های ضد باکتری از پوست این گونه‌ها در حال انجام است. به‌طورکلی خدماتی که دوزیستان به طبیعت ارائه می‌دهند کم نیست.

 

طبق بررسی‌های انجام شده درباره دوزیستان کشور که اغلب قورباغه‌ها و وزغ‌ها هستند، از دهه ۱۹۹۰ میلادی تا امروز، ۳۱ نوع بیماری شامل قارچ‌ها و کرم‌های انگلی گزارش و ثبت شده‌اند و تهدیدات بسیاری برای جان آن‌ها وجود دارد.

 

از جمله آن عوامل تهدید ورود فاضلاب‌های شهری و خانگی و فاضلاب‌های کشاورزی - که حاوی کود و سم هستند - به تالاب‌ها و رودخانه‌ها است که بیشترین آسیب را به قورباغه‌ها وارد می‌کنند چراکه قورباغه‌ها در محیطی زندگی می‌کنند که نیمی خشکی و نیمی آب است، به همین دلیل نسبت به این تغییرات بسیار حساس هستند و این تغییرات بسیار می‌تواند به آن‌ها آسیب رسان باشد و منجر به انقراض برخی از گونه‌ها بر اثر آلودگی و انتشار بیماری‌های انگلی شود.

 

همچنین تشدید پدیده تغییرات جوی که از پیامدهای گرمایش جهانی است، موجب شیوع بیشتر بیماری‌های قارچی کشنده در بین قورباغه‌ها می‌شود.مطالعات نشان می‌دهد که وقتی دمای هوا با الگویی غیر قابل پیش‌بینی تغییر می‌کند، قورباغه‌ها خیلی بیشتر در معرض آلودگی با قارچ کشنده chytridiomycosis قرار می‌گیرند. این قارچ امروزه از قاتلان درجه یک دوزیستان در جهان محسوب می‌شود.

 

به گفته جانورشناسان، ظاهرا تغییرات شدید دمایی باعث کاهش توان سیستم ایمنی بدن قورباغه‌ها می‌شود و آن‌ها را در برابر قارچ‌های بیماری‌زا آسیب پذیرتر می‌کند.بررسی‌ها نشان می‌دهد این قارچ کشنده که از سال ۱۹۹۸ میلادی شناسایی شده، عامل انقراض تعدادی از گونه‌های دوزیستان بوده است.

 

مشکلات فراوانی بر سر راه بقا و حفظ دوزیستان وجود دارد که لازم است گروه‌های مختلف حامیان حیات وحش به آن نگاهی علمی و آگاهانه داشته باشند. متاسفانه بر اساس اعلام سازمان‌های جهانی حفاظت از دوزیستان در کل جهان علاوه بر آلودگی زیستگاه‌های دوزیستان، شاهد آن هستیم که برخی گونه‌های غیربومی و مهاجم نظیر آزولا، لاکپشت گوش قرمز، گربه و سگ‌های ولگرد رفته رفته در حال تسخیر زیستگاه‌های طبیعی و شکار گونه‌های بومی هستند که باید فکری اساسی برای آنها انجام شود.

بهار نیوز