با این حال طبق آخرین اخبار قیمت دام زنده، افشین صدر دادرس، مدیرعامل اتحادیه مرکزی دام سبک کشور، در ابتدای سال 1402 گفت با ورود بره‌هایی که در زمستان متولد شده‌اند، شاهد کاهش قیمت دام زنده در ادامه سال 1402 خواهیم بود.
فعالان عرصهٔ دامداری در کشور قطعاً می‌توانند نظرات دقیق‌تر و تخصصی‌تری در رابطه با اخبار قیمت دام زنده و صحبت‌های افشین صدر دادرس ارائه کنند. با این همه ما در ادامهٔ این مطلب با نظر به رشد قیمت گوسفند زنده در انتهای سال 1401 و صحبت‌های مدیرعامل اتحادیهٔ مرکزی دام دربارهٔ افت قیمت‌ها، در ادامه قصد داریم علت گرانی گوسفند زنده و عوامل مؤثر بر تعیین قیمت آن‌ها را عنوان کنیم.

•    قاچاق کردن دام به کشورهای همسایه
در کشورهای همسایه مانند کویت، عمان و عراق به دلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط آب‌وهوایی، شرایط مناسب برای پرورش دام زنده چندان مهیا نیست، به همین خاطر این کشورها نیاز خود به دام زنده را با خرید گوسفند زنده از ایران تأمین می‌کنند. این شرایط متاسفانه بستر مناسبی را برای سوء‌استفادهٔ قاچاقچیان فراهم کرده‌است. این افراد با قاچاق کردن دام زنده به کشورهای همسایه مخصوصاً عراق، در میزان عرضه و تقاضا شکاف ایجاد می‌کنند تا درنهایت بتوانند هزینه‌های سنگین نگه‌داری و پرورش گوسفند را جبران کنند. با توجه به بالاتر بودن ارزش پول کشورهای همسایه مانند عراق، عمان و کویت نسبت‌به ایران، قاچاق گوسفند برای قاچاقی‌ها سود زیادی داشته و به همان میزان تأثیر زیادی هم در افزایش قیمت دام زنده دارد.
به‌طورکلی، آمار قاچاق دام در فصول سرد سال بیشتر است، چون تقاضا برای خرید در این بازهٔ زمانی بیشتر است. این مسئله می‌تواند توجیه خوبی برای علت گرانی گوسفند زنده در اسفند 1401 باشد.

•    افزایش قیمت خوراک گوسفند
دومین علت گرانی گوسفند زنده، گران شدن هزینهٔ تأمین خوراک آن‌هاست. خوراک دام زنده از نهادهای دامی مثل ذرت، جو، کاه، کنجاله، سویا و... تأمین می‌شود و قیمت این نهادها طی ماه‌های اخیر افزایش بی‌رویه‌ای داشته است. ازجمله دلایل این افزایش قیمت می‌توان به کاهش قابل توجهٔ میزان واردات کنسانتره و افزایش بی‌رویهٔ قیمت دلار اشاره کرد. به این ترتیب و با توجه به این‌که حدود 70 درصد از کل هزینه‌های موردنیاز برای پرورش و نگه‌داری گوسفند مربوط به خوراک آن‌هاست، دامداران ناگزیرند برای جبران مخارج و هزینه‌های مربوط به خوراک دام، قیمت آن را در بازار بالاتر ببرند.
در آن سوی ماجرا گرانی خوراک دام در افزایش میزان قاچاق آن (اولین علت گرانی گوسفند زنده) نیز تاثیرگذار است. به این صورت که بعضی از دامداران برای جبران هزینه‌های خوراک دام و کسب سود بیشتر، گوسفندانشان را به نرخ دلار به دلال‌ها می‌فروشند.



•    افزایش قیمت دلار
گرانی دلار روی چه حوزه‌ای تأثیر منفی نگذاشته است که حالا بازار دام زنده دومی‌اش باشد؟ بنابراین افزایش قیمت دلار عامل دیگری است که احتمال افزایش قیمت دام زنده را به شدت بالا می‌برد. حال سوال اینجاست که چگونه؟ قیمت دلار کجا، بازار فروش گوسفند کجا؟
گرانی دلار قاچاقچی‌های دام را وسوسه می‌کند که گوسفندها را در بازار داخلی نفروخته و آن‌ها را به‌صورت قاچاقی و با نرخ دلار در کشورهای همسایه مانند عراق و ... به فروش برسانند. به این ترتیب آمار قاچاق بالا رفته و با کمبود دام زنده در کشور مواجه خواهیم شد. مسئله‌ای که درنهایت باعث گرانی گوسفند می‌شود.

•    افزایش دست‌های واسطه و دلال در بازار
طبق آمارها با افزایش دست‌های واسطه و دلال در بازار دام زنده، دامداران ضرر می‌کنند و سود اصلی به جیب دلال‌ها و واسطه‌ها می‌رود. بنابراین افزایش تعداد واسطه‌ها و دلال‌ها را می‌توان به‌عنوان آخرین عامل مؤثر در بالا رفتن احتمال افزایش قیمت دام زنده معرفی کرد.
دلال‌ها و واسطه‌ها گوسفندان را با قیمت پایین از دامدار می‌خرند. سپس آن‌ها را با احتساب سود بیشتر، با قیمت بالاتری در بازار به مردم می‌فروشند.عده‌ای نیز به جای فروش دام زنده، آن‌ها را ذبح کرده و گوشت‌شان را با قیمت بالا به فروش می‌رسانند!
تنها راه‌حل ممکن برای جلوگیری از چنین واسطه‌گری‌هایی و کوتاه کردن دست دلالان از بازار دام، حضور یک نهاد دولتی و نظارتی به‌عنوان مسئول خرید و فروش گوسفندهای زنده است. چنین نهادی با بریدن دست واسطه و دلال، اوضاع بازار دام را بهتر خواهد کرد و مانع متضرر شدن دامداران و سودآوری غیرمنصفانه دلال‌ها خواهد شد.
دلایلی که تا اینجا عنوان کردیم، همگی چاشنی دور زدن قانون را داشتند. اما خوب است بدانید برخی عوامل نیز در بالا رفتن احتمال افزایش قیمت دام زنده سهیم‌اند که غیرقانونی نیستند؛ اما نوعی کم‌کاری‌اند! ازجملهٔ این عوامل می‌توان به کاهش واردات گوسفند و افزایش صادرات آن به خارج از ایران اشاره کرد.



•    افزایش صادرات گوسفند به خارج از کشور و کاهش واردات آن
اگرچه صادرات دام زنده امری قانونی است؛ اما به شرطی که به موازات آن واردات هم داشته باشیم. متاسفانه در بازار دام زنده در ایران فقط یک لاین از جاده دوطرفه صادرات – واردات فعال است؛ صادرات! با این تفاسیر، در شرایطی که دام‌های تولید داخلی پیوسته به کشورهای خارجی صادر می‌شوند و واردات هم به جای افزایش، کاهش داشته است، طبیعی است بعد از مدتی کشور با کمبود دام زنده مواجه خواهد شد؛ چنین کمبودی درنهایت به چرخهٔ عرضه و تفاضا آسیب می‌رساند، چون در شرایطی که تقاضا هست، دیگر عرضه به اندازهٔ کافی نیست. بنابراین قیمت گوسفند افزایش پیدا می‌کند.

گوسفند زنده ارزان شد!
این ادعایی است که افشین صدر دادرس، مدیرعامل اتحادیهٔ مرکزی دام سبک، در اواخرفروردین 1402 آن را مطرح کرد. او گفت با ورود بره‌های متولدشده در زمستان 1401، اکنون شاهد کاهش قیمت دام زنده هستیم. با این حال قیمت گوشت قرمز هنوز کاهشی نداشته است. به گفتهٔ مدیرعامل اتحادیهٔ مرکزی دام سبک، امسال با توجه به بارندگی‌های اخیر، وضعیت مراتع خوب است و شرایط تولید دام هم با توجه به حجم بالای زایش‌ها، مطلوب و قابل قبول است. با این حال این روند کاهشی تنها در شرایطی ثابت می‌ماند که برای مقابله با عوامل مؤثر در گرانی دام زنده، اقدامات مؤثری انجام شود.

در خرید گوسفند زنده باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
حال که با دلایل گرانی گوسفند در چند وقت اخیر آشنا شدید، خالی از لطف نیست بدانید هنگام خرید یک دام زنده باید به چه نکاتی توجه کنید تا درنهایت یک گوسفند خوب بخرید:
1.    گوسفندی که قصد خرید آن را دارید، باید توسط وزارت بهداشت تأیید شود و دارای پلاک بهداشت باشد.
2.    بهتره تا حد امکان از نژادهای گوسفندان خوب ایرانی مثل نژاد گوسفند افشاری و نژاد گوسفند مغانی، سنگسر، شال و مهربان خرید خود را انجام دهید.
3.    چشم‌های گوسفند باید شفاف باشند.
4.    بدن گوسفند تعادل داشته باشد.
5.    از اشتهای کافی برخوردار باشد.
6.    یک گوسفند سالم مکررا نشخوار می‌کند.
7.    از دهان و بینی یک گوسفند سالم ترشحی خارج نمی‌شود.
8.    توجه کنید دام زنده‌ای که قصد خرید آن را دارید پشم باکیفیتی داشته و ریزش پشم نداشته باشد.
9.    گوسفند سالم پرتحرک و با جنب‌وجوش است و وزن مناسبی دارد.
10.    گوش‌های سالمی دارد و حشرات در اطراف آن‌ها جمع نمی‌شوند.
11.    جگر یک گوسفند سالم بعد از ذبح شدن باید رنگ طبیعی داشته باشد.
12.    چربی‌های یک دام زندهٔ سالم بعد از ذبح شدن باید سفت و سفید باشد.
13.    در زمان خرید به نداشتن علائم بیماری در گوسفندان مثل سرفه، عطسه، اسهال و ... توجه کنید.

جمع‌بندی
در این مطب مهم‌ترین دلایلی که باعث بالا رفتن احتمال افزایش قیمت دام زنده می‌شوند را معرفی کرده و به گفته‌های آرش صدر دادرس مبنی بر افت قیمت دام زنده در سال 1402 نیز اشاره کردیم. در ادامه گفتیم که برای حفظ این روند کاهشی، باید برای مقابله با عاملین گرانی دام زنده راه‌حل پیدا کرد.
باید توجه داشته باشید که تمام این عوامل در عین این‌که به‌صورت مجزا روی گرانی دام زنده تأثیر می‌گذارند، یک رابطهٔ علت و معلولی نیز با یکدیگر دارند. برای مثال، گران شدن هزینه‌های خوراک دام، می‌تواند باعث افزایش میزان قاچاق دام به کشورهای همسایه شود. یا افزایش قیمت دلار نیز باعث وسوسه شدن قاچاقچی‌های دام برای قاچاق گوسفند به کشورهای همسایه به جای فروش آن‌ها در بازار داخلی می‌شود.
آنچه واضح است این است که مقابله با معضل "قاچاق" در این بازار به تنهایی اقدامات پیشگیرانه در رابطه با سایر عوامل گرانی گوسفند را هم در خود جای می‌دهد. به عبارت دیگر، برای مقابله با قاچاق، باید روند رو به رشد قیمت دلار را متوقف کنید، مانع از افزایش قیمت خوراک دام شوید، دست دلال‌ها را از بازار قطع کنید، حجم صادرات دام به خارج از کشور را مدیریت کرده و میزان واردات را افزایش دهید، یعنی شما یک هدف مشخص می‌کنید (مقابله با قاچاق)، اما برای تحقق آن در جهت تمام فاکتورهای مؤثر در قیمت گوسفند قدم مثبت برمی‌دارید. همچنین وجود یک نهاد دولتی ناظر بر این بازار نیز نقش مهمی در جمع کردن بساط متخلفین و قاچاقچیان دارد.