رنسانس فرهنگی در عربستان

گروه فرهنگ و هنر: عربستان در حال نوزایی است. نوزایی یا رنسانس عربستان با رونق چشمگیر اقتصادی در دو دهه گذشته آغاز شد و حالا این کشور می‌رود تا در صنایع سرگرمی هم قله‌نشین بازارهای جهان باشد. این کشور پس از خریدن کریستیانو رونالدو و به‌ احتمال زیاد لیونل مسی، لیگ شبه‌جزیره را به محبوب‌ترین لیگ‌های اروپایی نزدیک کرد و حالا در کنار همه این رخدادها، ضلع سوم بازی بزرگان در صنعت سینما شده است؛ آمریکا، چین و حالا عربستان!
به گزارش دنیای اقتصاد، با روی کار آمدن بن سلمان در این کشور، به هر دلیلی که برخی می‌گویند جلب محبوبیت مردمی است، فضای اجتماعی و فرهنگی این کشور باز شد. خوانندگان بزرگ در شهرهای مختلف عربستان کنسرت برگزار کردند، کمپین‌های بزرگ تبلیغاتی برای صنعت گردشگری این کشور برگزار شد که برخی به عربستان کشاندن رونالدو و مسی را هم در همین مسیر تحلیل می‌کنند، مسابقات بزرگ بین‌المللی ورزشی سالانه برگزار می‌شود، نخستین شهر هوشمند جهان در حال ساخت و ... خلاصه ریاض دارد همه را کنار می‌زند تا قطب گردشگری، سرگرمی و اقتصاد منطقه و شاید حتی جهان باشد.
این کشور در یکی دو سال گذشته سرمایه‌گذاری سنگینی در حوزه سینما انجام داده است و برخی از مهم‌ترین آثار سینمایی تولید‌شده سال که بیشترین شانس را برای دریافت جوایز معتبر سینمایی دارند، با پول عربستانی‌ها ساخته شده است. امسال جشنواره کن، میزبان شمار قابل‌توجهی از آثاری است که ریال عربستان را خرج کرده‌اند؛ از جمله فیلمی از جانی دپ که فیلم افتتاحیه جشنواره است.
جانی دپ در عربستان
اوایل امسال (۲۰۲۳) جانی دپ مهمان یک تور وی‌آی‌پی شد تا راهی «العلا»ی عربستان سعودی شود. در این منطقه تاریخی عربستان که به‌شدت به عنوان یک مقصد گردشگری و لوکیشن تولید فیلم برای آن تبلیغ می‌شود، شاهزاده بدر وزیر فرهنگ عربستان، فردی از خانواده سلطنتی که ارتباط نزدیک با فرماندار منطقه دارد، میزبان دپ بود و عکسی از خود را که بازویش را دور دپ با گردنبندهای زیادی که به گردن داشت حلقه کرده بود، در اینستاگرامش منتشر کرد و زیرش نوشت: وقت خوب.
دلیل خوبی برای جانی دپ وجود داشت که دعوت به حضور در این منطقه را بپذیرد و به سیل چهره‌های درجه‌یکی بپیوندد که اخیرا برای کمک به بازاریابی چندین میلیون‌دلاری به این منطقه کشیده شده‌اند. تنها ۳ روز پیش از سفر دپ در روز ۱۶ ژانویه، اعلام شد بنیاد فیلم دریای سرخ، که جشنواره فیلم دریای سرخ عربستان را اداره می‌کند و توسط شاهزاده بدر تاسیس شده، پس از تولید فیلم «ژان دو باری» جدیدترین فیلم دپ، تامین مالی آن را بر عهده گرفته است.
داستان فیلم تازه جانی ‌دپ چیست؟
این فیلم که درامی تاریخی از دوره سلطنتی فرانسه است و کارگردانی آن را مایوین بر عهده دارد، چند ماه بعد به عنوان فیلم افتتاحیه جشنواره کن انتخاب شد و این اتحاد دور از ذهن به ثمر نشست. به نظر می‌رسد از هر نظر یک پیروزی برای همه مرتبطان این پروژه حاصل شده باشد. دپ پس از پیروزی در دعوای حقوقی با همسر سابقش امبر هرد از سوی کن تایید شد و عربستان که تا سال ۲۰۱۸ سینما به معنای واقعی کلمه در آن وجود خارجی نداشت و ممنوع بود، در بزرگ‌ترین جشنواره فیلم جهان، به افتخار بزرگی دست یافت.
با وجود همه تاریخ‌سازی‌های «ژان دو باری»، که فیلمی پرخرج درباره معشوقه موردعلاقه شاه لویی پانزدهم است، این فیلم، فیلم عجیبی برای حمایت از سوی عربستان سعودی است. با توجه به اینکه برخی از آن به عنوان فیلمی «پر از صحنه‌های جنسی» یاد می‌کنند، فیلم احتمالا از سد سانسور در عربستان عبور نخواهد کرد و اجازه اکران در این کشور را نمی‌یابد. همچنین به نظر نمی‌رسد این انتخاب هدف بنیاد فیلم دریای سرخ به عنوان «حمایت از صنعت فیلم عربستان سعودی در تولید و توزیع فیلم» را تامین کند. یک مدیر محلی چنین گفته است: انتخاب بسیار عجیبی است... نمی‌دانم چه کسی برای آنها تعیین استراتژی می‌کند. بنیاد فیلم دریای سرخ هم به درخواست‌ها برای اظهارنظر در این باره پاسخی نداد.
این تنها حمایت مالی عربستانی‌ها نیست
«ژان دو باری» تنها فیلم کن نیست که با حمایت عربستان روبه‌رو شده است. در یک گزینش رسمی و واقعا چشمگیر برای جشنواره فیلم دریای سرخ و طرح‌های مالی مختلف آن، دو فیلم بخش رقابت اصلی شامل «چهار دختر» ساخته کوثر بن هنیه کارگردان تونسی و «بانل و آداما» ساخته فیلم‌ساز سنگالی، راماتا تولایه سای، هم از طرح‌هایی هستند که عربستان از آنها حمایت کرده است. علاوه‌بر آن، در بخش نوعی نگاه هم که «خداحافظ جولیا» ساخته محمد کردوفانی کارگردان سودانی‌بحرینی، «مادر همه دروغ‌ها» ساخته اسماعه المدیر مراکشی و «سگ‌های شکاری» ساخته کمال لازراق دیگر کارگردان مراکشی هم با حمایت عربستان ساخته شده‌اند.
یک پیوند واضح وجود دارد: همه این فیلم‌ها به‌جز یکی ساخته فیلم‌سازان عرب هستند و تنها فیلم‌ساز سنگالی عرب نیست، اما او در هر دو دوره جشنواره فیلم دریای سرخ شرکت داشت و فیلمش یک پروژه در دست اجرا بود. و البته «ژان دو باری» ساخته یک کارگردان فرانسوی، به زبان فرانسوی، با محوریت یک دوره تاریخی فرانسه و فیلم‌برداری آن در فرانسه بدون بهره‌گیری از جغرافیای عربستان، هیچ‌یک از ویژگی‌های مورد نظر این کشور را پوشش نمی‌دهد. اما از نظر کسانی که روابط خلیج فارس با صنعت فیلم‌سازی را در طول سال‌ها دنبال کرده‌اند، به نظر می‌رسد تامین مالی «ژان دو باری» تامین‌کننده هدف موسسات سینمایی منطقه در این راستاست که هر زمان که فرصتی برای پشت‌میز‌نشینی با هالیوودی‌ها - در این مورد جانی دپ - پیش می‌آید، می‌توان از تعهدات قبلی و تمرکز بر فیلم‌سازان محلی دور شد.
در قطر، موسسه فیلم دوحه در سال ۲۰۱۳ پس از اعلام پیمانی ۱۰۰میلیون دلاری با یک کمپانی تولید فیلم آمریکایی با مخالفت شدید روبه‌رو شد و این معامله پس از تولید صفر فیلم بی‌سر‌و‌صدا لغو شد. لازم به ذکر است که دوحه از آن زمان به تامین مالی صدها پروژه مستقل از منطقه کمک کرده و در کن هم دو عنوان در بخش رقابتی دارد که شامل «باشگاه صفر» با بازی میا واسیکوفسکا و کارگردانی جسیکا هاوسنر و فیلمی ساخته نوری بیلگه جیلان با عنوان «درباره علف‌های خشک» است.