تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۲/۲۳ ساعت ۱۳:۵۷
کد مطلب : ۴۱۷۲۹
آغاز نگارش توافق نهایی؛
صخره یخی اختلاف ایرانو 1+5 آب می‌شود؟
گروه سياسي: ورود به مرحله نگارش توافق نهایی میان ایران و 1+5 و داغ و تند شدن مذاکرات و افزایش سطح مذاکرات و تصمیم‌گیری‌ها بخش‌های پیدا و پنهان بیش‌تری از "برنامه اقدام مشترک" (توافق ژنو) خود را نشان خواهد داد.
مذاکرات ایران و 1+5 در حالی از فردا در وین برای چهارمین دور آغاز می‌شود که به تایید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران به تعهداتش در چارچوب توافق ژنو به خوبی عمل کرده است. اما در مقابل 1+5 به ویژه آمریکا تا جایی که توانستند و امکان داشته است از اجرای تعهدات‌شان در چارچوب برنامه اقدام مشترک شانه خالی کرده یا با بهانه وجود موانع بروکراتیک و اداری آن‌ها را به تاخیر انداخته‌اند. تاخیر در واریز اقساط تعیین شده و نیز ممکن نبودن برداشت پول‌های واریز شده به حساب ایران در بانک‌های مورد نظر از این جمله است که از سوی مقامات دولت به آن اشاره شد. سیروس ناصری، دیپلمات با سابقه کشور و عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای پیش از این گفت که "«آمریکایی‌ها در اجرای گام اول بد عمل کردند و نشان دادند کلک هستند و ثابت شد که باید به مواضع، حرف‌ها و تعهدات‌شان با دیده شک و تردید بسیار عمیق نگاه کرد."
او معتقد است که رسیدن به توافق نهایی چندان طول نخواهد کشید ولی توافق اجرایی ولو این که ماه‌ها به طول انجامد، باید با تمام جزییات اجرایی که آمریکایی‌ها متعهد می‌شوند، باشد. چرا که به هیچ وجه نمی‌توان بر روی تعهدات کلی به آن‌ها اعتماد کرد. ناصری تاکید کرد: باید وارد جزییات شد و در هر بخش و اقدام جزء به جزء مسایل را بررسی و تعیین کرد ولو این‌که متن توافق طولانی و قطور شود. هم‌چنین ایران در چارچوب دور جدید همکاری‌هایش با آژانس، هفت گام دیگر را نیز به طور کامل اجرا کرد. قرار است آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش جدید خود که اوایل خرداد ماه منتشر می‌شود درباره اجرای این اقدامات نیز گزارش دهد.
مذاکرات کارشناسی ایران و 1+5 بر اساس توافق دو طرف در مذاکرات "وین 3"، هفته گذشته در نیویورک انجام شد و دو طرف درباره برخی مسایل دیگر گفت‌وگو کردند اما به نظر می‌آید اختلاف‌نظرهایی همچنان باقی است و کارشناسان نتوانستند به راه‌حلی درباره این مسایل دست یابند. از این رو درباره این مسایل از جمله موضوع "تحقیق و توسعه سانتریفیوژها" در پایتخت‌های دو طرف و نیز در سطح ظریف و اشتون رایزنی و تصمیم‌گیری خواهد شد. برخلاف مذاکرات قبلی در وین که معاونان وزیران خارجه گفت‌وگوها را انجام می‌دادند و رییسان هیات‌های مذاکره‌کننده در نشست افتتاحیه و اختتامیه برای جمع‌بندی گفت‌وگوها حاضر می‌شدند، قرار است از این دور (چهارم) مذاکرات، با توجه به این‌که دو طرف نگارش متن توافق نهایی را آغاز می‌کنند مذاکرات با محوریت و حضور محمدجواد ظریف و کاترین اشتون در طی سه روز برگزار شود.
هم‌چنین در این دور از مذاکرات هیات مذاکره‌کننده کشورمان را تیمی از کارشناسان سیاسی، حقوقی، فنی هسته‌ای و کارشناسان بخش تحریم‌ها همراهی می‌کنند. با وجود خوشبینی مقامات ایران و 1+5 برای برای رسیدن به یک توافق نهایی، اما موضع‌گیری‌های تند و شدید و تاکید بر مواضع قبلی شنیده می‌شود. ایران و 1+ 5 در حالی وارد مذاکرات "وین 4" می‌شوند که هنوز در حرف و صحبت نتوانسته‌اند در اختلاف‌نظرهای‌شان درباره موضوعاتی از جمله ابعاد مختلف غنی‌سازی یا تحقیق و توسعه سانتریفیوژها به نقطه مشترک اولیه برسند. 1+ 5 خواستار تعطیلی کامل بخش تحقیق و توسعه سانتریفیوژهاست. تاکنون سه دور مذاکره در بهمن و اسفند 1392 و فروردین 1393 برگزار شده است که دو طرف بیشتر به بررسی موضوعات مختلف به ویژه چهار موضوع غنی‌سازی، راکتور اراک، بازرسی‌ها و نظارت‌های بیشتر و نیز لغو تحریم‌های یک‌جانبه و همه‌جانبه علیه ایران پرداختند تا دورنمای دیدگا‌ه‌ها و مواضع هر یک از طرف‌های مذاکره‌کننده پیش از ورود به نگارش متن مشخص شود.
برخی کارشناسان معتقدند با توجه به اهمیت موضوع هسته‌ای و ناگزیری از درگیر شدن منافع ملی، منطقه‌یی و بین‌المللی هر یک از طرف‌های مذاکره‌کننده و حضور پنج قدرت بزرگ در این مذاکرات، توافق مذکور همچون کوه یخی است که بخش‌های مهم و زیادی از آن هنوز خود را نشان نداده است و تا دو طرف وارد مرحله نگارش متن توافق نشوند، اختلاف‌نظرها به خوبی خود را نشان نمی‌دهد. از سویی توافق اولیه و اجرای گام اول نشان داد که هنوز اهداف و مواضع ایران و 1+5 همان اهدافی است که قبل از مذاکرات ژنو بوده است. به ویژه این مساله در آستانه چهارمین دور مذاکرات از سوی آمریکا بیش از پیش دیده می‌شود.
رفتار کشورهای 1+5 پس از پنج ماه که از اجرای گام اول توافق می‌گذرد حاکی از ادامه زیاده‌خواهی‌ها و طرح خواست‌ها و مواضع‌شان به همان روال گذشته است و سعی دارند از دل کلمات و عبارات توافق به نفع خود عمل کنند. جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا در دیدار اخیرش با کاترین اشتون اعلام کرد که "ایران باید تصمیمات بسیار سختی بگیرد و ما در اهداف خود مصمم هستیم و آن‌ها تغییری نکرده‌اند. ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد. از این رو این کشور باید تضمین کند که برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است." وی هم‌چنین گفت که "همان‌طور که بارها گفته‌ام ما همچنان معتقدیم که نرسیدن به توافق بهتر از یک توافق بد است." این اظهارنظر وزیر خارجه آمریکا یک هفته قبل از دور چهارم مذاکرات خوشایند مسوولان ایران و تیم مذاکره‌کننده نبود.
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در دیدار با مدیرکل پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز روز یک‌شنبه هفته جاری تاکید کرد: ما در موضوع غنی‌سازی یک حق مسلم داریم و اعتقاد ما این است که هر توافق هسته‌ای باید این فرصت را ایجاد کند که از این حق خود استفاده کنیم. هم‌چنین علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی روز دوشنبه با اشاره به مذاکرات هسته‌ای گفت که در روزهای اخیر مقامات آمریکایی در زمینه مذاکرات هسته‌ای در آشکار و نهان با ژست‌های سیاسی خط و نشان برای حد و حدود فن‌آوری صلح‌آمیز هسته‌ای کشیدند که تعداد سانتریفیوژها باید در ایران فلان مقدار باشد یا آب سنگین اراک چنین شود یا تحقیق و توسعه فلان محدودیت را پیدا کند. وی گفت: امروز ملت ایران صاحب فن‌آوری هسته‌ای شده است و این امری نیست که قابل معامله باشد. ایران از مذاکرات هسته‌ای به دنبال روشنگری حق خویش به تمامه است نه دنبال اسباب‌بازی هسته‌ای؛ از این رو مذاکره کنندگان ایرانی نمی‌توانند از هیچ یک از حقوق هسته‌ای ایران شامل غنی‌سازی در حد کارخانه غنی‌سازی و تحقیق و توسعه آن هم بدون هیچ محدودیت صرف‌نظر کنند.
لاریجانی تاکید کرد که همان‌گونه که رهبر انقلاب به روشنی اعلام کردند، در مذاکرات آینده چارچوب مورد قبول، صیانت از کلیت فن‌آوری صلح‌آمیز هسته‌ای است و کمیت آن محل چانه‌زنی نیست و تنها خط قرمز در کیفیت فن‌آوری هسته‌ای بر طبق فتوای رهبری تولید سلاح است نه چیز دیگر. حضرت آیت الله خامنه‌ای روز یک‌شنبه در ستاد فرماندهی نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اظهار کردند: من همواره طرفدار ابتکار در سیاست خارجی و مذاکره بوده و هستم و توصیه همیشگی من به مسوولان این بوده که در سیاست خارجی و مبادلات بین‌المللی هرچه تلاش و ابتکار وجود دارد به کار بندند، اما نباید نیازمندی‌های کشور و برخی مسایل همچون تحریم‌ها، به مذاکره گره زده شود.
رییس مجلس هم‌چنین خاطرنشان کرد: وزیر امور خارجه و تیم مذاکره‌کننده صرفا در این محدوده و فقط در موضوع هسته‌ای و نه چیز دیگر می‌توانند مذاکره را ادامه دهند و قدرت‌های غربی بدانند که اگر نسبت به مذاکرات مقدماتی با مسامحه برخورد شد، مذاکرات نهایی محل مسامحه نخواهد بود. بر اساس این گزارش، با ورود به مرحله نگارش متن توافق نهایی که هنوز مشخص نیست چه نام و عنوانی قرار است بر آن نهاده شود، موضع‌گیری‌ها در دو سوی مذاکرات سخت و سخت‌تر شده است. این در حالی است که برخی کارشناسان موضع‌گیری‌های اخیر مقامات ایران و آمریکا پیش از مذاکرات را امری طبیعی و واقع‌بینانه و برای محکم کردن موضع‌شان در مذاکره می‌دانند. این کارشناسان نسبت به دست یافتن به توافق نهایی طی سه ماه آینده خوش‌بین هستند.
اما آنچه در فضای رسانه‌های داخلی ایران و نیز خارجی مشهود است ساکت بودن رسانه‌ها و تحلیل‌گران درباره اقدامات آمریکا و 1+5 در چگونگی لغو تحریم‌هاست. به عمد یا در واقعیت موضوع اقداماتی که 1+5 به ویژه آمریکا باید در زمینه لغو کامل تحریم‌ها و کان لم یکن کردن قطعنامه‌های شورای امنیت انجام دهد در رسانه‌ها و تحلیل‌های مختلف خارجی و داخلی پرداخته نمی‌شود. برخی کارشناسان واقع‌گرا بر این نظرند که توافق اولیه میان ایران و 1+5 اگر چه یک توافق حقوقی صرف نبود و الزامات چنین توافقی را ندارد اما چنان‌چه قرار باشد توافق نهایی به امضای اعضای شورای امنیت برسد هر چند باز هم بار سیاسی توافق بالاست اما با توجه به نقش و جایگاه شورای امنیت و الزام‌آور شدن آن به لحاظ بین‌المللی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار خواهد بود.
این کارشناسان می‌گویند، تاکنون ندیده‌ایم یک کشور عضو سازمان ملل در این سطح، تعهدی در سطح توافق هسته‌ای را به سازمان ملل داده باشد، از این رو این توافق در صورت تصویب در شورای امنیت بی‌سابقه خواهد بود. از این رو ملزومات سیاسی، حقوقی و بین‌المللی نیز باید به طور دقیق در آن رعایت شود تا در آینده تعهدی اضافی را بر کشور تحمیل نکند. این کارشناسان معتقدند در صورت رسیدن به توافق نهایی، ایران فراتر از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای امنیت سازمان ملل تعهد می‌دهد که اقدامی خلاف آنچه در توافق می‌آید را انجام ندهد از این رو هزینه تخلف از تعهدات بسیار بیشتر و فوری‌تر از آژانس است.
او معتقد است که رسیدن به توافق نهایی چندان طول نخواهد کشید ولی توافق اجرایی ولو این که ماه‌ها به طول انجامد، باید با تمام جزییات اجرایی که آمریکایی‌ها متعهد می‌شوند، باشد. چرا که به هیچ وجه نمی‌توان بر روی تعهدات کلی به آن‌ها اعتماد کرد. ناصری تاکید کرد: باید وارد جزییات شد و در هر بخش و اقدام جزء به جزء مسایل را بررسی و تعیین کرد ولو این‌که متن توافق طولانی و قطور شود. هم‌چنین ایران در چارچوب دور جدید همکاری‌هایش با آژانس، هفت گام دیگر را نیز به طور کامل اجرا کرد. قرار است آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش جدید خود که اوایل خرداد ماه منتشر می‌شود درباره اجرای این اقدامات نیز گزارش دهد.
مذاکرات کارشناسی ایران و 1+5 بر اساس توافق دو طرف در مذاکرات "وین 3"، هفته گذشته در نیویورک انجام شد و دو طرف درباره برخی مسایل دیگر گفت‌وگو کردند اما به نظر می‌آید اختلاف‌نظرهایی همچنان باقی است و کارشناسان نتوانستند به راه‌حلی درباره این مسایل دست یابند. از این رو درباره این مسایل از جمله موضوع "تحقیق و توسعه سانتریفیوژها" در پایتخت‌های دو طرف و نیز در سطح ظریف و اشتون رایزنی و تصمیم‌گیری خواهد شد. برخلاف مذاکرات قبلی در وین که معاونان وزیران خارجه گفت‌وگوها را انجام می‌دادند و رییسان هیات‌های مذاکره‌کننده در نشست افتتاحیه و اختتامیه برای جمع‌بندی گفت‌وگوها حاضر می‌شدند، قرار است از این دور (چهارم) مذاکرات، با توجه به این‌که دو طرف نگارش متن توافق نهایی را آغاز می‌کنند مذاکرات با محوریت و حضور محمدجواد ظریف و کاترین اشتون در طی سه روز برگزار شود.
هم‌چنین در این دور از مذاکرات هیات مذاکره‌کننده کشورمان را تیمی از کارشناسان سیاسی، حقوقی، فنی هسته‌ای و کارشناسان بخش تحریم‌ها همراهی می‌کنند. با وجود خوشبینی مقامات ایران و 1+5 برای برای رسیدن به یک توافق نهایی، اما موضع‌گیری‌های تند و شدید و تاکید بر مواضع قبلی شنیده می‌شود. ایران و 1+ 5 در حالی وارد مذاکرات "وین 4" می‌شوند که هنوز در حرف و صحبت نتوانسته‌اند در اختلاف‌نظرهای‌شان درباره موضوعاتی از جمله ابعاد مختلف غنی‌سازی یا تحقیق و توسعه سانتریفیوژها به نقطه مشترک اولیه برسند. 1+ 5 خواستار تعطیلی کامل بخش تحقیق و توسعه سانتریفیوژهاست. تاکنون سه دور مذاکره در بهمن و اسفند 1392 و فروردین 1393 برگزار شده است که دو طرف بیشتر به بررسی موضوعات مختلف به ویژه چهار موضوع غنی‌سازی، راکتور اراک، بازرسی‌ها و نظارت‌های بیشتر و نیز لغو تحریم‌های یک‌جانبه و همه‌جانبه علیه ایران پرداختند تا دورنمای دیدگا‌ه‌ها و مواضع هر یک از طرف‌های مذاکره‌کننده پیش از ورود به نگارش متن مشخص شود.
برخی کارشناسان معتقدند با توجه به اهمیت موضوع هسته‌ای و ناگزیری از درگیر شدن منافع ملی، منطقه‌یی و بین‌المللی هر یک از طرف‌های مذاکره‌کننده و حضور پنج قدرت بزرگ در این مذاکرات، توافق مذکور همچون کوه یخی است که بخش‌های مهم و زیادی از آن هنوز خود را نشان نداده است و تا دو طرف وارد مرحله نگارش متن توافق نشوند، اختلاف‌نظرها به خوبی خود را نشان نمی‌دهد. از سویی توافق اولیه و اجرای گام اول نشان داد که هنوز اهداف و مواضع ایران و 1+5 همان اهدافی است که قبل از مذاکرات ژنو بوده است. به ویژه این مساله در آستانه چهارمین دور مذاکرات از سوی آمریکا بیش از پیش دیده می‌شود.
رفتار کشورهای 1+5 پس از پنج ماه که از اجرای گام اول توافق می‌گذرد حاکی از ادامه زیاده‌خواهی‌ها و طرح خواست‌ها و مواضع‌شان به همان روال گذشته است و سعی دارند از دل کلمات و عبارات توافق به نفع خود عمل کنند. جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا در دیدار اخیرش با کاترین اشتون اعلام کرد که "ایران باید تصمیمات بسیار سختی بگیرد و ما در اهداف خود مصمم هستیم و آن‌ها تغییری نکرده‌اند. ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد. از این رو این کشور باید تضمین کند که برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است." وی هم‌چنین گفت که "همان‌طور که بارها گفته‌ام ما همچنان معتقدیم که نرسیدن به توافق بهتر از یک توافق بد است." این اظهارنظر وزیر خارجه آمریکا یک هفته قبل از دور چهارم مذاکرات خوشایند مسوولان ایران و تیم مذاکره‌کننده نبود.
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در دیدار با مدیرکل پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز روز یک‌شنبه هفته جاری تاکید کرد: ما در موضوع غنی‌سازی یک حق مسلم داریم و اعتقاد ما این است که هر توافق هسته‌ای باید این فرصت را ایجاد کند که از این حق خود استفاده کنیم. هم‌چنین علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی روز دوشنبه با اشاره به مذاکرات هسته‌ای گفت که در روزهای اخیر مقامات آمریکایی در زمینه مذاکرات هسته‌ای در آشکار و نهان با ژست‌های سیاسی خط و نشان برای حد و حدود فن‌آوری صلح‌آمیز هسته‌ای کشیدند که تعداد سانتریفیوژها باید در ایران فلان مقدار باشد یا آب سنگین اراک چنین شود یا تحقیق و توسعه فلان محدودیت را پیدا کند. وی گفت: امروز ملت ایران صاحب فن‌آوری هسته‌ای شده است و این امری نیست که قابل معامله باشد. ایران از مذاکرات هسته‌ای به دنبال روشنگری حق خویش به تمامه است نه دنبال اسباب‌بازی هسته‌ای؛ از این رو مذاکره کنندگان ایرانی نمی‌توانند از هیچ یک از حقوق هسته‌ای ایران شامل غنی‌سازی در حد کارخانه غنی‌سازی و تحقیق و توسعه آن هم بدون هیچ محدودیت صرف‌نظر کنند.
لاریجانی تاکید کرد که همان‌گونه که رهبر انقلاب به روشنی اعلام کردند، در مذاکرات آینده چارچوب مورد قبول، صیانت از کلیت فن‌آوری صلح‌آمیز هسته‌ای است و کمیت آن محل چانه‌زنی نیست و تنها خط قرمز در کیفیت فن‌آوری هسته‌ای بر طبق فتوای رهبری تولید سلاح است نه چیز دیگر. حضرت آیت الله خامنه‌ای روز یک‌شنبه در ستاد فرماندهی نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اظهار کردند: من همواره طرفدار ابتکار در سیاست خارجی و مذاکره بوده و هستم و توصیه همیشگی من به مسوولان این بوده که در سیاست خارجی و مبادلات بین‌المللی هرچه تلاش و ابتکار وجود دارد به کار بندند، اما نباید نیازمندی‌های کشور و برخی مسایل همچون تحریم‌ها، به مذاکره گره زده شود.
رییس مجلس هم‌چنین خاطرنشان کرد: وزیر امور خارجه و تیم مذاکره‌کننده صرفا در این محدوده و فقط در موضوع هسته‌ای و نه چیز دیگر می‌توانند مذاکره را ادامه دهند و قدرت‌های غربی بدانند که اگر نسبت به مذاکرات مقدماتی با مسامحه برخورد شد، مذاکرات نهایی محل مسامحه نخواهد بود. بر اساس این گزارش، با ورود به مرحله نگارش متن توافق نهایی که هنوز مشخص نیست چه نام و عنوانی قرار است بر آن نهاده شود، موضع‌گیری‌ها در دو سوی مذاکرات سخت و سخت‌تر شده است. این در حالی است که برخی کارشناسان موضع‌گیری‌های اخیر مقامات ایران و آمریکا پیش از مذاکرات را امری طبیعی و واقع‌بینانه و برای محکم کردن موضع‌شان در مذاکره می‌دانند. این کارشناسان نسبت به دست یافتن به توافق نهایی طی سه ماه آینده خوش‌بین هستند.
اما آنچه در فضای رسانه‌های داخلی ایران و نیز خارجی مشهود است ساکت بودن رسانه‌ها و تحلیل‌گران درباره اقدامات آمریکا و 1+5 در چگونگی لغو تحریم‌هاست. به عمد یا در واقعیت موضوع اقداماتی که 1+5 به ویژه آمریکا باید در زمینه لغو کامل تحریم‌ها و کان لم یکن کردن قطعنامه‌های شورای امنیت انجام دهد در رسانه‌ها و تحلیل‌های مختلف خارجی و داخلی پرداخته نمی‌شود. برخی کارشناسان واقع‌گرا بر این نظرند که توافق اولیه میان ایران و 1+5 اگر چه یک توافق حقوقی صرف نبود و الزامات چنین توافقی را ندارد اما چنان‌چه قرار باشد توافق نهایی به امضای اعضای شورای امنیت برسد هر چند باز هم بار سیاسی توافق بالاست اما با توجه به نقش و جایگاه شورای امنیت و الزام‌آور شدن آن به لحاظ بین‌المللی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار خواهد بود.
این کارشناسان می‌گویند، تاکنون ندیده‌ایم یک کشور عضو سازمان ملل در این سطح، تعهدی در سطح توافق هسته‌ای را به سازمان ملل داده باشد، از این رو این توافق در صورت تصویب در شورای امنیت بی‌سابقه خواهد بود. از این رو ملزومات سیاسی، حقوقی و بین‌المللی نیز باید به طور دقیق در آن رعایت شود تا در آینده تعهدی اضافی را بر کشور تحمیل نکند. این کارشناسان معتقدند در صورت رسیدن به توافق نهایی، ایران فراتر از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای امنیت سازمان ملل تعهد می‌دهد که اقدامی خلاف آنچه در توافق می‌آید را انجام ندهد از این رو هزینه تخلف از تعهدات بسیار بیشتر و فوری‌تر از آژانس است.
مرجع : ايسنا
