دریافت لینک صفحه با کد QR
سفر به فضا روی بدن انسان تاثیر خواهد گذاشت؟
8 مرداد 1402 ساعت 17:51
گروه علمی: انسان در آینده‌ای نه‌چندان دور روی دیگر سیاره ها زندگی خواهد کرد و سفر به فضا امری عادی تلقی خواهد شد. اما سفر به فضا چه تاثیر خاصی روی بدن انسان خواهد گذاشت.زمانی سفر اولین انسان به کره ماه یک دستاورد بسیار بزرگ تلقی شد. هرچند که انسان به این مورد محدود نماند و کم‌کم ایده پیدا کردن سیاره ای که بتواند جایگزین کره زمین شود، مطرح گشت. جاه‌طلبی‌های بشر تا حدی پیش رفته است که پیش‌بینی می‌شود تا چند دهه آینده ایستگاه‌های دائمی روی ماه داشته باشیم و مریخ نیز مستعمره شود. اینجاست که یک سوال مهم مطرح می‌شود: تاثیر زندگی در فضا بر بدن انسان چیست؟
سفر به فضا چگونه روی بدن انسان تاثیر خواهد گذاشت؟
ما انسان‌ها برای زندگی روی کره زمین تکامل یافته‌ایم. در واقع با توجه به شرایط فعلی سطح زمین است که می‌توانیم بدون مشکل تا سن خاصی زنده بمانیم. به‌عنوان مثال اتمسفری که ۷۸ درصد آن از نیتروژن و ۲۱ درصدش از اکسیژن تشکیل شده است، یک میدان مغناطیسی که همچون سپری از ما در برابر تشعشعات حفاظت می‌کند و گرانشی که متناسب با ساختار بدنی ما است.
طبیعی است که دیگر سیاره ها و به‌طور کلی فضا این ویژگی‌ها را نداشته باشند. انسان می‌خواهد از محدوده خود فراتر رفته و در اعماق بی‌پایان فضا کاوش کند. پس آیا می‌تواند انتظار داشت که فضا روی بدن انسان تاثیر نگذارد؟ البته برخی از این عواقب به‌خاطر محدودیت‌های فناوری‌های کنونی ما هستند و ممکن است در آینده برطرف شوند. برخی در دسته مشکلات روان‌شناسی قرار می‌گیرند و به‌خاطر تنهایی، محدودیت ارتباط با دیگر افراد و تاخیر ارسال و دریافت پیام از زمین پیش می‌آیند. برخی دیگر نیز به ساختار فیزیکی بدن مربوط می‌شوند.
البته سفر به فضا ویژگی‌های جذاب زیادی هم دارد که در آنها نمی‌توان گذشت. به‌عنوان مثال فضانوردان می‌توانند سفر در زمان را در مقیاسی بسیار کوچک تجربه کنند. هرچند که ما امروز می‌خواهیم روز تاثیر فیزیکی فضا روی بدن انسان صحبت کنیم.
سندروم تطبیق با فضا
اگر روزی به فضا سفر کنید، به‌احتمال زیاد اول از همه با سندروم تطبیق با فضا آشنا خواهید شد. این سندروم که با نام فضازدگی هم شناخته می‌شود، مجموعه‌ای از علائم مختلف را دربر می‌گیرد. در واقع سفر به فضا چنان سریع روی بدن شما تاثیر می‌گذارد که دچار حالت تهوع، استفراغ و سردرد خواهید شد. بر اساس گزارش‌ها بین ۷۰ تا ۹۰ درصد از مسافران فضایی تا حدودی فضازدگی را تجربه می‌کنند.
سندروم تطبیق با فضا یک بیماری واگیردار نیست؛ اما می‌تواند همچون دریازدگی افراد زیادی را درگیر خود کند. اما چطور فضا اینگونه روی بدن انسان تاثیر می‌گذارد؟ وقتی وارد فضا می‌شوید، دیگر گرانش زمین چندان تاثیری روی شما ندارد و احساس بی‌وزنی خواهید کرد. همین نیز باعث می‌شود که بین آنچه چشمانتان می‌بینند و آنچه گوش درونی احساس می‌کند، هماهنگی وجود نداشته باشد و در نتیجه دچار مشکل شوید.
جالب اینجاست که پروازهای آزمایشی اختصاصی برای تجربه بی‌وزنی نیز به‌همین دلیل راکت‌های تهوع لقب گرفته‌اند. البته شما می‌توانید با برخی داروها از تاثیر فضا بر بدن خود بکاهید؛ اما آنها نیز عوارض جانبی خطرناکی دارند. به‌عنوان مثال شما نمی‌توانید به‌عنوان یک فضانورد خواب‌آلود باشید؛ زیرا این مسئله به قیمت جانتان تمام خواهد شد.البته انسان همیشه در طول زندگی خود را با شرایط وفق می‌دهد و این مورد نیز استثنا نیست؛ زیرا پس از یک یا دو روز تاثیر فضا بر بدن انسان از بین می‌رود. هرچند وقتی مجدد به زمین برگردید دچار مشکل خواهید شد و اینبار باید با گرانش‌زدگی کنار بیایید.
سندورم عصبی چشمی مرتبط با سفر فضایی
تصور کنید که توانسته‌اید با خطرات فراوان از جاذبه زمین فرار کرده و به‌سمت مقصد خود در فضا در حال حرکت هستید. همچنین تاکنون با سندروم تطبیق با فضا کنار آمده‌اید. در این مرحله فضا چه تاثیر خاصی روی بدن انسان خواهد گذاشت؟ اینجاست که باید با سندروم عصبی چشمی مرتبط با سفر فضایی (SANS) آشنا شوید. این مشکل نیز در اثر بی‌وزنی ایجاد می‌شود.
البته از نظر فنی هنگامی که در مدار زمین قرار دارید یا به ماه سفر کرده‌اید، تحت تاثیر گرانش زمین هستید. اما حرکت فضاپیما باعث خنثی‌شدن این نیرو می‌شود و شما احساس سقوط آزاد را تجربه می‌کنید. همانند سندروم تطبیق با فضا، SANS نیز به‌لطف بی‌وزنی طولانیمدت ایجاد می‌شود.
بدن انسان تا حد زیادی از مایعات تشکیل شده است. اگر بخواهیم دقیق‌تر باشیم، به‌طور متوسط ۵۵ تا ۶۰ درصد از بافت بدن یک فرد بزرگسال را آب تشکیل می‌دهد. وقتی روی زمین قرار دارید، مایعات همیشه به‌سمت پایین کشیده می‌شوند. به‌همین‌خاطر بدن طوری تکامل یافته است که بتواند با استفاده از شبکه‌های پیچیده این موضوع را جبران کند. بدین‌ترتیتب مایعات بدن از خون گرفته تا لنف و مایع مغزی-نخاعی همگی در حالتی متعادل قرار می‌گیرند.
هرچند که فضا با بی‌وزنی روی بدن انسان تاثیر می‌گذارد و این سیستم‌‌ها را حسابی سردرگم می‌کند. در واقع آنها مجبورند با شرایطی کنار بیایند که هرگز تجربه نکرده‌اند. طبیعتا بدن انسان در این زمینه چندان موفق نیست و مایعات بیشتر به سمت سر حرکت می‌کنند. همین فشار افزایش‌یافته سبب می‌شود که شکل و جهت‌گیری اعصاب بینایی، شبکیه و خود تخم چشم تغییر کند.
این فشار زیاد به مغز نیز وارد شده و باعث می‌شود که ساختار آن تغییر کند. چنین مشکلی در ۷۰ درصد از فضانوردان حاضر در ایستگاه فضایی بین‌المللی مشاهده شده است. به‌همین خاطر ناسا در تلاش است بتواند راهی برای مقابله با آن در سفرهای کوتاه‌مدت و بلند‌مدت فضایی پیدا کند. متاسفانه در حال‌حاضر این تاثیر فضا روی بدن انسان هیچ راهکاری ندارد.
تاثیر فضا روی بدن انسان – آسیب به DNA
درست است که فضا در برابر چشم انسان محیطی وسیع و خالی به‌نظر می‌رسد؛ اما در واقعیت مملو از پرتوهای خطرناک است. خود زمین نیز به‌طور دائم توسط خورشید و دیگر منابع بمباران می‌شود. برخی از آنها همچون اشعه فرابنفش به‌سطح زمین می‌رسند؛ اما میدان مغناطیسی زمین جلوی نمونه‌های خطرناک‌تر را می‌گیرد. فضانوردانی که در ایستگاه فضایی بین‌المللی قرار دارند نیز تا حدودی زیر چتر محافظتی قرار می‌گیرند.
اما این سپر محافظتی نمی‌تواند از تاثیر فضا روی بدن انسان در مناطق دورتر جلوگیری کند. به‌عنوان مثال وقتی به ماه یا مریخ سفر می‌کنید، در معرض تشعشعات مرگبار قرار می‌گیرید. ناسا تلاش زیادی می‌کند که بتواند فضاپیما و لباس فضانوردان را در برابر تشعشعات مقاوم کند؛ اما هنوز نتوانسته در این زمینه به موفقیت کامل دست یابد. به‌همین خاطر ذرات با انرژی بالا از فضاپیما و لباس فضایی می‌گذرند و با سلول‌های بدن برخورد می‌کنند.
گاهی این برخورد می‌تواند با DNA باشد. اگرچه بدن گاهی اوقات توانایی برطرف‌کردن آسیب وارد‌شده به DNA را دارد، اما گاهی اوقات نیز این اتفاق به مرگ سلول منجر می‌شود. البته تاثیر فضا بر بدن انسان به این مورد محدود نیست. چراکه در موارد خاص، تغییراتی در سلول ایجاد می‌شود و این تغییر نیز هنگام تقسیم سلولی پایدار می‌ماند. بدین‌ترتیب هرچه فرد بیشتر در فضا باشد، بیشتر احتمال دارد که دچار سرطان شود.
این موضوع به‌هیچ‌وجه خبر خوبی برای علاقه‌مندان به سفرهای فضایی و کاوش در دنیای بدون‌مرز نیست. هرچند که سازمان‌های فضایی تاکنون توانسته‌اند بر موانع و مشکلات زیادی چیره شوند و احتمالا این تاثیر فضا بر بدن انسان نیز در آینده رفع شود.
ضعیف‌شدن ماهیچه‌ها و استخوان‌ها
دیگر مورد تاثیر فضا بر بدن انسان نیز به مشکل بی‌وزنی مربوط می‌شود. وقتی در یک سفر فضایی هستید، دیگر چندانی نیازی به ایستادن یا نشستن نیست. به‌همین‌خاطر استخوان‌ها و ماهیچه‌ها مجبور نیستند وزن بخش بالایی بدن را تحمل کنند. در نگاه اول شاید با یک اتفاق مثبت طرف باشیم؛ اما اینگونه نیست. درست است که بی‌وزنی می‌تواند فشار روی مفاصل پرکار را کم کند؛ اما مکانیزم بدن را نیز مختل می‌کند.
در شرایط عادی فشار روی استخوان‌ها و ماهیچه‌ها به بدن اعلام می‌کند که باید به تقویت و بازسازی بافت‌ها ادامه دهد. هرچند که بدون این فشار از تراکم استخوان و جرم ماهیچه کم می‌شود. از آنجایی که بشر هنوز نتوانسته است یک پایگاه دائمی در سیاره‌ای دیگر برای خود بسازد، این باور وجود دارد که هر مسافر فضایی باید زمانی به زمین بازگردد.
شاید گمان کنید که این تاثیر فضا روی بدن انسان چندان جدی نیست، ولی چنین چیزی می‌تواند به‌طور کلی فعالیت‌های روزانه فرد را در زمین مختل کند. به‌همین‌خاطر وقتی فضانوردان به سفرهای طولانیمدت می‌روند، ورزش‌کردن را همیشه در برنامه خود قرار می‌دهند. هرچند مشکل اینجاست که سازمان‌های فضایی همیشه با محدودیت در زمینه فضای داخلی فضاپیما، سوخت قابل حمل و تجهیزات علمی مورد نیاز مواجه هستند. تصور کنید که در این حالت باید جایی را نیز به تجهیزات ورزشی اختصاص دهند.در این مورد تاثیر فضا روی بدن انسان باعث می‌شود که حتی زمان فوق‌العاده محدود فضانوردان نیز تاحدودی گرفته شود. در حال حاضر ناسا راهکار دیگری برای برطرف‌کردن این مشکل ندارد و فضانوردان مجبورند ورزش کنند.
تاثیر فضا روی بدن انسان – افزایش طول تلومر
سفرهای فضایی انسان تاکنون فوق‌العاده محدود بوده‌اند. در واقع ما حتی نتوانسته‌ایم روی سطح مریخ قدم بگذاریم و تاکنون فقط به ارسال کاوشگر اکتفا کرده‌ایم. همین نیز سبب شده که دانش محدودی در رابطه با تاثیر فضا روی بدن انسان داشته باشیم. این موضوع در سال ۲۰۱۵ کاملا مشخص شد. در آن زمان ناسا تصمیم‌گرفت فضانوردی به‌نام اسکات کلی را برای یکسال به‌‌فضا بفرستد.
در همان زمان دوقلوی همسان اسکات به‌نام مارک (که او نیز فضانورد بود) در زمین ماند. ناسا آزمایش‌های متعددی از دو برادر پیش از سفر به فضا، در طول ماموریت و پس از آن گرفت تا بتواند به جنبه‌های مختلف تاثیر فضا بر بدن انسان پی ببرد. در میان تغییرات مختلف یک موضوع شدیدا باعث شگفتی دانشمندان شد و آن افزایش طول تلومر بود.
اگر DNA انسان را همچون بند کفش تصور کنید، تلومر تکه پلاستیکی کوچکی خواهد بود که در انتهای بند قرار دارد و مانع از باز شدن بافت آن می‌شود. در بدن هربار که سلول‌ها تقسیم می‌شوند، تلومر کمی کوتاه‌تر خواهد شد. پس از تعداد مشخصی تقسیم نیز تلومر آنقدر کوتاه می‌شود که دیگر سلول قادر به تقسیم نیست و به‌پایان راه خود می‌رسد.
در حال حاضر دانشمندان در حال بررسی تلومر هستند تا متوجه شوند چه نقشی در فرآیند پیری ایفا می‌کند. هرچند پس از بازگشت اسکات کلی از فضا، دانشمندان ناسا متوجه شدند که طول تلومر‌های وی افزایش یافته‌اند. طبیعتا سفر به فضا سبب جوان‌شدن فرد نمی‌شود و برعکس تاثیر بسیار بدی بر بدن انسان می‌گذارد که در این مطلب تنها به موارد اندک و شناخته‌شده آن پرداختیم.
همچنین در کمال تعجب مدتی پس از بازگشت اسکات به زمین، تلومرها به اندازه عادی خود بازگشتند. دلیل این اتفاق هنوز مشخص نشده است و پژوهشگران در حال کار روی آن هستند. این موضوع به‌خوبی نشان می‌دهد که هنوز موارد فوق‌العاده زیادی در رابطه با فضا وجود دارد که از آنها آگاه نیستیم.
کد مطلب: 419003
بهار نیوز
https://www.baharnews.ir