جراحی هویت: پسر دیروز، دختر امروز

روزی که او را در مجتمع بهزیستی نواب صفوی دیدم، بینی اش شکسته بود و چهره در هم و گرفته اش حکایت از وجود غم بزرگی در وجودش داشت. سپیده دختری است از یک خانواده پر جمعیت که به دلیل اختلالات جنسی علیرغم مخالفت های شدید خانواده چند سالی است به جنس مورد علاقه خود یعنی زن تغییر جنسیت داده است. آرام سخن می گوید و از آزار و اذیت و کتک خوردنش توسط خانواده سخن می گوید از اینکه خودش در تعیین جنسیت و اختلالاتی در این زمینه نقشی نداشته اما به گناه اینکه دوست داشته مانند یک انسان با هویت زندگی کند، کتک خورده، بینی اش شکسته و از سوی خانواده طرد شده است. آه می کشد و می گوید: چهار سال است که در منزل دوستانم زندگی می کنم، از اینکه سربار دیگران باشم، خحالت می کشم اما چه کنم چاره ای جز این ندارم، نه کسی مرا دوست دارد و نه درآمدی برای گذران زندگی دارم.

سپیده می افزاید: با وجود دریافت شناسنامه با هویت جدید، افراد جامعه وقتی متوجه این مساله می شوند، رفتارهای توهین آمیز و ناشایستی با من دارند به طوری که مرگ خود را از خدا می خواهم. او می پرسد: خدا وکیلی گناه من این است که تمایلی به ادامه زندگی در قالب یک جسم پسرانه با احساسات دخترانه نداشتم ؟ آیا این حق من است که دوری از پدر و مادرم را با وجود بی مهری هایشان تحمل کنم و دلم برای دیدن یک لحظه روی آن پر کشد؟ سپیده تنها فردی نیست که به دلیل اختلال در هویت جنسی برای به دست آوردن هویت مورد علاقه خود سالها جنگیده است. مدیرکل دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید: در 9 ماهه اول سال گذشته به حدود 160 مورد اختلال هویت جنسی خدمات ارائه داده ایم، ولی اعتقادمان بر این است که در این زمینه باید یک مداخله جدی صورت گیرد.

به گفته ولی الله نصر مهم ترین مشکل مبتلایان به بیماری اختلال هویت جنسی بحث درمان، هزینه های گزافی که باید برای درمانشان بدهند و بیمه نبودن هزینه هایشان است. وی می افزاید: در سازمان بهزیستی در خصوص درمان این بیماران هر کمکی که از دستمان بر می آید، انجام می دهیم، ولی باید وزارت بهداشت نگاه جدی تری نسبت به این قضیه داشته باشد تا بتواند به وضعیت این افراد رسیدگی کند. اینها اغلب از خانه طرد می شوند و می توانند درگیر آسیب های اجتماعی زیادی شوند. نصر ادامه می دهد: درست است که کیس های این بیماری زیاد نیست و می تواند در اولویت وزارت بهداشت نباشد، ولی یک کیس هم زیاد است و برای جامعه مشکل ایجاد می کند و ما هم در توانمندسازی و بازگشت اجتماعی این افراد هر کاری از دستمان برمی آید انجام می دهیم.

وجود اختلال هویت جنسی با شیوع یک در 30 تا یک در 100 هزار در جوامع مختلف
رییس هیات مدیره انجمن حمایت از بیماران اختلالات هویت جنسی با بیان اینکه شیوع این اختلال در جوامع مختلف یک در 30تا یک در 100 هزار است، درباره تاریخچه فعالیت این انجمن گفت: ˈفریدون ملک آراˈ که خود یک بیمار دارای اختلال هویت جنسی بود ، پس از گرفتن فتوای تغییر جنسیت از امام راحل (ره) اقدام به عمل جراحی کرد و پس از آن نامش به ˈمریم خاتون ملک آراˈ تغییر کرد. دکترسید مهدی صابري با بیان اینکه ملک آرا پس از جراحی و وجود دگرگونی هایی در زندگی خود اقدام به تاسیس انجمن حمایت از بیماران اختلالات هویت جنسی در سال 86 کرد، افزود: وی که مدیرعامل انجمن یاد شده بود با هدف کمک به بیماران منزل خود را تبدیل به محل انجمن کرد اما پس از فوت او عملا فعالیت این مرکز کم شد.

نامبرده با اشاره به اینکه احتمال وجود حدود یک تا سه هزار نفر از مبتلایان به این اختلال در ایران وجود دارد، اظهار داشت: این آمار تقریبی است زیرا با توجه به تابو بودن این مساله و عدم مراجعه این افراد به مراکز درمانی نمی توان به شمار واقعی مبتلایان دست یافت هر چند برخی از این بیماران مهاجرت کرده و یا ترجیح می دهند در درد و رنج زندگی خود را سپری کنند. این روانشناس ادامه داد: این افراد معمولا با مخفی نگهداشتن این حالات مدتهای طولانی را با دشواری های فراوان زندگی می کنند هر چند زندگی مشترک آنها با مشکلات زیادی روبرو است. صابری بیماران اختلال جنسی را (ترانس سکشوال) را افرادی معرفی کرد که به دلایل ناشناخته از هویت جنسی و فیزیک و ظاهر خود راضی نیستند و تنها ذهنیت آنها این است که بتوانند روزی در قالب جنس مخالف به زندگی ادامه دهند. وی تمایلات به بودن در جنس مخالف را در این بیماران به اندازه ای دانست که حتی نسبت به استفاده از وسایل مختص جنس خود مانند لوازم آرایش و یا لباس بیزار هستند و مهارت ها و توانمندی های مخصوص جنس مخالف در آنها قوی است.

علت این اختلالات هنوز کشف نشده است
صابری با اشاره به اینکه مطالعات درباره دلایل بروز این اختلالات هنوز راه به جایی نبرده ، ادامه داد: برخی معتقدند احتمال دارد تغییرات هورمونی در بدن مادر در زمان جنینی این افراد تاثیر گذار باشد هر چند به اعتقاد بعضی دیگر، تمایل والدین به داشتن فرزندی از جنس مخالف فرزند کنونی خود می تواند در این مساله موثر باشد. رییس هیات مدیره انجمن حمایت از بیماران اختلالات هویت جنسی تصریح کرد: در برخی موارد دیده می شود که کودکان به بازی با همبازی های مخالف جنس خود بیشتر گرایش دارند که این نیز یکی دیگر از علائم این اختلالات می تواند باشد هر چند نتیجه این مطالعه قطعی نیست از این رو نمی توان اقدامات پیشگیرانه انجام داد.

تاثیر تشخیص به موقع در رفع این مشکل
صابری با تاکید بر توجه والدین و تشخیص به موقع این اختلال گفت : می توان با روش های رفتاری و پی بردن به این مساله در جهت درمان آن گام بر داشت هر چند گزارش های موفقی در این زمینه مشاهده نشده است. وی با بیان اینکه رفتارهای کودکان با یک مداخله از سن 3 سالگی قابل تشخیص است، خاطر نشان کرد: کودکان در حالت طبیعی در سن 2 تا 3 سال هویت خود را تشخیص می دهند یعنی هویت جنسی نیاز به آموزش ندارد از این رو این هویت در فعالیت های یک فرد قابل شناسایی است.

شناسایی این اختلال از زمان بلوغ
رییس هیات مدیره انجمن حمایت از بیماران اختلالات هویت جنسی با بیان اینکه از زمان بلوغ افراد این اختلال قابل شناسایی است، یادآور شد: کودکان از نظر تمایل جنسی در دوران دبستان غیرفعال هستند اما در دوران بلوغ به دلیل وجود کشش به سمت جنس مخالف می توان به رفتارهای غیرعادی آنها پی برد. وی درباره ترشح هورمون ها در مبتلایان به اختلالات هویت جنسی اضافه کرد: این افراد از نظر فیزیکی و میزان هورمون های بدن مشکلی ندارند و روند طبیعی خود را دارند اما مشکل مربوط به مسائل درون فکری و ذهنی آنهاست که پس از بلوغ آغاز می شود. به گفته صابری، حتی آزمایشات ژنتیکی این افراد حکایت از سلامت آنها دارد. وی با بیان اینکه در سنین بلوغ افراد تمایل به بودن در گروه همتایان خود دارند، افزود: مبتلایان به اختلالات هویت جنسی از بودن در جمع همسالان خود پرهیز می کنند زیرا از آن هیچ لذتی نمی برند.

دخترهای پسرنما و پسرهای دخترنما
صابری با بیان اینکه در سنین خاصی برخی از افراد تمایل دارند رفتارهای جنس مخالف را در خود بروز دهند، از آنها به عنوان دخترهای پسرنما و پسران دخترنما یاد کرد و گفت: این مساله نباید به تصور اینکه نشان از اختلال هویت جنسی فرزندان است نگرانی والدین را سبب شود بلکه این تمایلات مقطعی و زود گذر است مثلا دختری علاقه به پوشیدن لباس های پسرانه و اسپرت دارد.

تفاوت مبتلایان به اختلالات هویت جنسی با همجنس بازان
صابری با تاکید بر تفاوت بیماران اختلالات هویت جنسی با همجنس بازان گفت:این افراد در حالی که از نظر فیزیکی و ذهنی سالم هستند ولی تمایلی به جنس مخالف ندارند هرچند این پدیده نوعی انحراف جنسی است که آگاهانه صورت می گیرد. وی زمان اوج مشکلات مبتلایان به اختلالات هویت جنسی را هنگام ازدواج و بروز و ظهور نقش های اجتماعی آنها عنوان کرد.

درمان مبتلایان از طریق عمل جراحی
صابری درباره درمان مبتلایان به اختلال هویت جنسی هم گفت: گزارشهایی مبنی بر درمان افراد یاد شده از طریق روان درمانی وجود دارد اما تعداد آن بسیار اندک است هر چند بیشتر آنها حاضر به این اقدام درمانی نیستند و بیشتر ترجیح می دهند برای احراز یک هویت جنسی عمل جراحی کنند. وی افزود: 50 درصد مبتلایان با هورمون درمانی درمان و ظاهر آنها تغییر می کند و از نظر فیزیکی به جنس مخالف بدل می شوند که این رضایت آنها را در پی دارد اما بیشتر این افراد راه درمان را تغییر جنسیت از طریق جراحی می دانند و هورمون درمانی برای آنها دشوار است. رییس هیات مدیره انجمن حمایت از بیماران اختلالات هویت جنسی با اشاره به اینکه برخی از این افراد پس از جراحی راضی و بعضی ناراضی هستند، تصریح کرد: رضایت از عمل به چند عامل بستگی دارد و در صورتی که آنها با این جراحی موقعیت اجتماعی کسب و از حمایت های خوب اجتماعی برخوردار شوند، نتیجه را خوب ارزیابی می کنند.

عوارض فراوان جراحی
صابری با بیان اینکه جراحی عوارض فراوانی را برای این افراد بوجود می آورد،گفت: آنها هرگز قادر به بچه دار شدن نخواهند بود زیرا از قالب یک جسم سالم خارج می شوند هر چند بیشتر انها زیر بار ازدواج نخواهند رفت. وی ادامه داد: تمایل این افراد به جراحی به اندازه ای است که برخی حاضر به پذیرش عوارض ناشی از جراحی هستند در حالیکه هیچ تمایلی به بازگشت به حالت قبلی ندارند. به گفته صابری، مبتلایان به اختلالات هویت جنسی ابتدا به دنبال هویت گمشده خود هستند و اینکه در کجای دنیا قرار دارند از اینرو وقتی این هویت را کسب می کنند احساس رضایت فوق العاده بدست می آورند. وی عفونت ناشی از جراحی و ترمیم نواحی عمل را یکی از عوارض ناشی از جراحی عنوان کرد و گفت: بسته شدن مجاری ادراری، عفونت ناحیه تناسلی، دردهای مقاربتی و مشکلاتی ناشی از استفاده از پروتز ها از دیگر عوارض ناشی از این عمل است.

تفکیک بحث اختلالات جنسی با انحرافات جنسی
صابری با تاکید بر تفاوت اختلالات جنسی و انحرافات جنسی گفت: باید این مساله که انحرافات و سایر ناهنجاری های جنسی که آگاهانه و مجرمانه صورت می گیرد، تفاوتی فاحش با اختلالات جنسی دارند برای عموم مردم برجسته شود. وی آموزش و اطلاع رسانی را از راه های موفقیت در این مسیر اعلام و اضافه کرد: باید حمایت نهادها و دستگاه هایی نظیر سازمان بهزیستی از این افراد تداوم داشته باشد زیرا در برخی مقاطع با وقفه روبرو بوده است. این روانشناس آزمودن این افراد در قالب جنس مخالف را برای مدت زمان 6 ماه تا یکسال از محدودیت های موجود در کشور برشمرد و افزود: در برخی از کشورها موسسات پزشکی و مراجع قضایی به این افراد کارت هویت موقت با تاریخ اعتبار مشخص می دهند.

انتظار آگاهی بخشی به مردم از رسانه ها
صابری با بیان اینکه مبتلایان به اختلالات هویت جنسی درد و رنج زیادی را متحمل می شوند، افزود: این افراد به خاطر عدم هماهنگی جسم و روح سختی هایی را تاب می آورند، پس از جراحی نیز با نگاه های منفی مردم روبرو می شوند در حالیکه رسانه ها می توانند نقش بزرگی در آموزش و آگاهی بخشی به مردم ایفا کنند. به گفته وی، تقریبا 50 درصد خانواده ها به هیچ وجه این مساله را نمی پذیرند تا جایی که حاضر به ترک فرزندشان هستند 20 تا 25درصد نیز با شرط و شروط هایی این موضوع را می پذیرند. صابری افزود: 20درصد خانواده ها به دنبال بررسی و درمان موضوع هستند تا شرایط برای زندگی فرزند خود را بهبود بخشند.

عدم تمایل بیشتر درمان شدگان به مراجعه به گذشته خود
صابری با بیان اینکه بیشتر افرادی که درمان شدند تمایلی به بازگشت به گذشته خود ندارند، اظهار داشت: این افراد از گذشته خود متنفر هستند تا جایی که آلبوم عکس های خود را از بین می برند و از هر آنچه آنها را با یاد گذشته اندازد، فاصله می گیرند. وی با بیان اینکه مواردی از خودکشی این افراد وجود دارد ، ادامه داد: بسیاری از این مبتلایان تهدید می کنند در صورتی که جراحی نشوند خود را خواهند کشت هر چند برخی دیگر حتی پس از عمل نیز به دلیل ابتلا به بحران های خاص اقدام به خودکشی کرده اند که آمار آنها در پزشکی قانونی موجود است. وی گفت: در سیستم بهداشتی درمانی دنیا از نظر یک پزشک یک نفر مثل همه است از این رو مشکل یک فرد مشکل همه جامعه است. صابری با اشاره به اینکه نباید چشم های خود را در برابر مسائل مختلف جامعه ببندیم، اظهار داشت: هر فرد مبتلا به اختلال هویت جنسی 20 تا 30 نفر را از جمله والدین و دوستان نزدیک را تحت تاثیر منفی قرار می دهد بنابراین هرچه ارتباطات اجتماعی این افراد بیشتر باشد تعداد بیشتری تاثیر می پذیرند.

توجه وزارت بهداشت به آموزش تکنیک های جراحی
صابری با تاکید بر توجه وزارت بهداشت به آموزش تکنیک ها به دستیاران رشته جراحی خاطر نشان کرد: مرکز عمل های جراحی یاد شده در برخی کشورهای اروپایی و آسیایی نظیر تایلند و ترکیه است هر چند ایران نیز در این زمینه حرف برای گفتن دارد. وی گفت: برخی جراحان در این زمینه تکنیک های خاصی را بکار می گیرند که باید شرایط برای بهره مندی از این تکنیک ها برای سایر جراحان نیز فراهم شود تا ضمن کار دقیق تر رضایت از این جراحی ها افزایش یابد. صابری با بیان اینکه فرد مبتلا به اختلال هویت جنسی می تواند به دادسرا مراجعه کند، افزود: پس از این مرحله پزشکی قانونی موضوع را برررسی کرده و مجوز هورمون درمانی و یا جراحی را صادر می کند.