دریافت لینک صفحه با کد QR
از اصحاب دانایی استمداد می کنیم به داد ایران برسید!
150میلیارد دلار را بابت طرح‌های عمرانی بی‌ضابطه پودر کردند
17 آذر 1402 ساعت 10:58
گروه اقتصادی:دکتر فرشاد مومنی - استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، که در نشست «بررسی گسست میان برنامه آمایش سرزمین و برنامه توسعه صنعتی در ایران» سخن می گفت، ضعف های ایران در برنامه‌ریزی توسعه را به دلیل غربت اندیشه توسعه در کشور دانست که انبوهی از بحران ها و گرفتاری ها را ایجاد کرده و تصریح کرد: در چارچوب مناسبات رانتی، به نام توسعه، آدرس های دیگری داده می‌شود و آنها بیشتر در اولویت قرار می‌گیرند تا الزامات اصلی توسعه. وقتی همه بحران ها را ریشه‌یابی می‌کنیم، به همان نتیجه‌ای می‌رسید که در همه دنیا رسیده اند؛ اینکه اساس تفاوت یابی کشورهای دنیا، به تفاوت در بنیه تولید فناورانه آنها برمی‌گردد و اگر ما محور و مدار توسعه را ارتقا بنیه تولید فناورانه نگیریم، همه چیز به هم می‌ریزد.
کلید اصلی نجات این است که همه چیز را بر محور و معیار تولید
فناورانه نگاه کنیم
به گزارش جماران،این استاد دانشگاه افزود: از پیشاتاریخ، تا ربع پایانی قرن هجدهم، در یک دوره چندهزارساله، بنیه تولید بشر سه برابر شد. اما در 200 ساله میان ربع پایانی قرن 18 تا ربع پایانی قرن 20، بنیه تولید بشر 1720برابر شده است. یعنی تقریبا در یک دوره 200 ساله، توان تولیدی بشر نزدیک به 600 برابر یک دوره چندین هزار ساله بوده است. کلید اصلی برای نجات این است که همه چیز را بر محور و معیار تولید فناورانه نگاه کنیم و بعد سراغ لوازمی برویم که تولید فناورانه را ریشه‌دار می‌کند. می‌گویند آدرس صحیح توسعه اینجا است.
به اعتبار ملاحظات رانتی موجود، آدرس های اغواگری مطرح می‌شود
وی افزود: اما در سرزمین گرامی ما، دائما به اعتبار ملاحظات رانتی موجود، آدرس های اغواگری مطرح می‌شود که اذهان را از سمت ارتقای بنیه تولید فناورانه و لوازم آن، به چیزهای دیگری معطوف می‌کند. نتیجه این شده که ما به جای جدی گرفتن توسعه بر محور ارتقای بنیه تولید فناورانه، کارهای شگفت‌انگیز و غیرمتعارفی انجام می‌دهیم که آنها را فقط در یک کادر مناسبات رانتی می‌توان درک کرد. آنقدر آدرس های عوضی می‌دهند و آنچنان واقعیات را عوض می‌کنند و ذهن سیاستگذاران بر فرض صادق، را هم پریشان می‌کنند تا بعد از یک مدت چشم باز می‌کنی، می‌بینی چه خبر شده!
با تقویت رانتی و دوپینگی موسسه های موعظه ای! نمی‌توان فرهنگ
محقق کرد
این اقتصاددان ضمن تشریح دیدگاه‌های «فردریک لیست»، مبنی بر اینکه اگر اعتلای فرهنگی و یا توان جنگی می‌خواهید، تنها از طریق تولید فناورانه اتفاق می‌افتد، گفت: «رونالد اینگلهارت»، که جزء برجسته‌ترین متخصصان فرهنگ و توسعه است، در مطالعه تاریخ چندهزار ساله می‌گوید که جلوه‌های متعالی فرهنگ و اخلاق در جوامع انسانی در بالاترین سطح؛ بدون استثناء، پس از حصول سطوحی از امنیت اقتصادی پدیدار می‌شود. اگر در مملکت ما گوشی برای شنیدن و چشمی برای دیدن داشته باشد باید توجه کنند که او می‌گوید: اگر دغدغه فرهنگ دارید، با تقویت رانتی و دوپینگی موسسه های موعظه ای نمی‌توان آن را محقق کرد، باید امنیت اقتصادی ایجاد کنید، آن هم از این طریق که فناوری را در مسیر ارتقای بنیه تولیدی به کار بگیرید.
راجع به اشتغال مولد فناورانه، غفلتی وحشتناک شده است
شما معیشت را بر مردم تنگ کردید!
دکتر مومنی ادامه داد: عزیزان سیاستگذارانی می‌کنند، ما حمل بر صحت می‌کنیم و می‌گوییم دلشان برای کشور می‌سوزد و از این قبیل، اما مثلا وقتی می‌خواهند ازدواج را تشویق کنند مرتب رقم وام را بالا می‌برند!
شما خودتان اسم آن را «وام» گذاشته اید، یعنی آن کسی که می‌گیرد، باید برگرداند! همه هم و غمشان را روی این گذاشته اند اما راجع به اشتغال مولد فناورانه، غفلت وحشتناک می‌کنند!
چندین بار در نهایت مهر و شفقت به این عزیزان گفته ام آن زمان که مردم می‌توانستند امورات خود را با تکیه بر شغل های سالم و شرافتمندانه اداره کنند، اصلا نیاز به رهنمود و توصیه و این وامها نداشتند!
ببینید سن ازدواج در سال های جنگ چقدر بوده و بعدا به کجا رسیده است! شما چون به تولید فناورانه پشت کرده اید و راه را برای فرصت طلبی های رانتی و ربوی و پرفساد بازکرده اید، معیشت را بر مردم تنگ کردید! شما باید آن را حل و فصل کنید.
زمانی در آمریکا با وجود سود سرشار برده داری، اما آن را لغو کردند
رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد، همچنین یادآور شد: در آمریکا، زمانی رای به لغو برده داری دادند که هنوز سودها و مزایای برده داری، خیلی بیشتر از لغو آن بود؛ اما چون در پس انقلاب صنعتی به سطوح قابل اعتنایی از امنیت اقتصادی رسیده بودند و در پی آن اعتلای فرهنگی پیدا کرده بودند، رای دادند برده داری به عنوان رفتار مذموم ضد انسانی کنار گذاشته شود، ولو اینکه نفع اقتصادی سرشار نیز داشت.
ایران راه نجاتی جزء محور قراردادن ارتقای بنیه تولید فناورانه ندارد
فرشاد مومنی با تاکید بر اینکه هیچ راه نجاتی برای ما جزء محور قراردادن ارتقای بنیه تولید فنارانه وجوندارد، اظهار داشت: حیاتی ترین مساله توسعه در ساده ترین عبارت این است که ما باید بتوانیم منافع فردی را با منافع جمعی، هم راستا کنیم و این کار با تولید فناورانه به دست می‌آید. صنعت و کشاورزی، هر دو مولد و مکمل هم هستند و هر دو اینها، رقیب اغواگر و قدرتمندی به نام «رانتجویان» دارند.
مسابقه جنون آمیز فقر فروشی و محیط زیست فروشی به
نام «رشد اقتصادی»!
وی با انتقاد از دیدگاه‌هایی که «رشد اقتصادی» را شاقولی برای توسعه مطرح و بعد آن را تبدیل به بُت می‌کنند، اضافه کرد: آنها با این الگوی توسعه تقلیدی و ترجمه ای به نام رشد محوری، صرف نظر از کیفیت و منابع رشد، خود رشد را تقدیس کردند. بنابراین جهان را به اسارت مسابقه جنون آمیز رشد گرفتار کردند. در این مسابقه که برای کشورهای در حال توسعه، نسخه پیچی شده بود؛ می‌گفتند به هر قیمتی رشد حاصل کنید. مسابقه جنون آمیز بر محور فقرفروشی و محیط زیست فروشی! یعنی برای کسب رشد، مزیت رقابتی شان را بر پرداخت دستمزد کمتر و تحمیل فقر فراگیر به نیروی کار تعریف کردند و هزینه های رشد مخرب رانتی و خام فروشانه بر محیط زیست را در حساب های ملی شان حذف کردند.
گزارش مرکز پژوهش های مجلس درباره فقر و محیط زیست، آه از
نهادتان بلند می‌کند!
دکتر فرشاد مومنی تصریح کرد: اگر گزارش های مرکز پژوهش های مجلس درباره اوضاع و احوال فقر و اوضاع محیط زیست ایران را نگاه کنید، آه از نهادتان بلند می‌شود! که چگونه می‌شود این همه دانشکده های علوم انسانی و اجتماعی داریم که همه شان به گونه ای راجع به توسعه حرف می‌زنند، اما زورشان به مناسبات رانتی که همچنان مسابقه جنون آمیز فقر فروشی و محیط زیست فروشی در ایران را استمرار می‌بخشد، نمی‌رسد و آن را نادیده گرفته اند!
این اقتصاددان با بیان اینکه تا می‌گوییم صنعت؛ می‌گویند بانکداری، بیمه، توریسم هم صنعت است؛ در این باره توضیح داد: ماجرا این است که فرهنگستان زبان و ادبیات، کمترین اعتنا را به تولید و بیشترین اعتنا را به حواشی دارد؛ با وجود همه زحمات ارزشمندی هم که کشیده اند، در زبان فارسی به industry و Manufacturing صنعت می‌گوییم. این ابزاری برای گیج کردن دیگران شده و وقتی می‌گوییم صنعت را دریابید، بانک های خصوصی را به جان مردم و اقتصاد می‌اندازند و می‌گویند صنعت بانکداری را فعال کرده ایم!
از همه اصحاب خرد و دانایی در همه عرصه های تخصصی، استمداد
می‌کنم که به داد ایران برسند!
رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد، با اشاره به تعریف ابن خلدون از صنعت و پرداختن به اینکه صنعت خردمندی، به معنای قدرت تشخیص خوب از بد، ایجاد می‌کند، اظهار کرد: چون اصل توسعه و اصل تولید فناورانه به اعتبار مناسبات رانتی در حاشیه قرار گرفته، ما حتی در برقرار کردن رابطه مفهومی با یکدیگر نیز غفلت می‌کنیم. اگر در ایران؛ زمانی زورِ مولدها و دانایان از زور رانتی ها و غیرمولدها و رباخوارها بیشتر شود، خواهید دید فرهنگ چه زایشی پیدا می‌کند و چه مفاهیم عمق یافته تری در زبان فارسی جاری خواهد شد. اینکه از همه اصحاب خرد و دانایی در همه عرصه های تخصصی علوم انسانی و اجتماعی استمداد می‌کنم که به داد ایران برسند و راه را بر آدرس های عوضی رانتی و فرصت طلبانه و مفت خورپرورانه سد کنند، به این دلیل است که همه باید به کمک بیایند.
ببینید چه بر سر کشور آورده اید؟!
آب بَر ترین و آلوده سازترین فعالیت های رانتی را به اسم صنعت، در
خشک ترین مناطق ایران مستقر کرده اید!
مومنی با بیان اینکه ما چون پشت به تولید فناورانه و توسعه بودیم و آنچه که با عنوان توسعه دنبال کردیم هم عمدتا تقلیدی و ترجمه ای بوده است، با انبوهی از ناموزونی‌ها و از ریخت افتادگی ها و وابستگی های ذلت آور به دنیای خارج روبرو شدیم ، خاطرنشان کرد: شاید این دریچه ای باشد که از آن وارد شویم و بگوییم شما که در مقام شعار می‌گویید به عدالت اجتماعی خیلی اهمیت می‌دهید، در شرایطی که تولید را تبدیل به محملی برای کسب رانت کرده اید ، نتیجه این شده که آب بَر ترین و آلوده سازترین رشته فعالیت های رانتی را آن هم به نام صنعت؛ در کم آب ترین و خشک ترین مناطق این کشور مستقر کرده اید! ببینید چه بر سر کشور آورده اید.
اگر شما به تولید فناورانه پشت کنید، همه چی مبتنی بر فریب، زور و پول خواهد شد
وی با تاکید بر اینکه وقتی به توسعه پشت می‌کنید اجتناب ناپذیر است که به عدالت هم پشت کنید، اضافه کرد: «پیتر دراکر» در تحلیل جامعه پساسرمایه داری، می‌گوید اگر شما به تولید فناورانه پشت کنید، همه چیی مبتنی بر فریب، زور و پول خواهد شد. اگر این مساله را شرح و بسط دهیم شاید به بعضی ها بر برخورد؛ اما این واقعیت است. وقتی به تولید فناورانه پشت می‌کنید، نابرابری های غیرموجه در یک ابعاد نامتعارفی جلوه گر می‌شود و مساله آمایش، تنها یک حلقه از این نابسامانی ها را زیر ذره بین قرار داده است. بنابراین به حکومتگران گرامی می‌گوییم، وقتی به تولید فناورانه پشت می‌کنید در کنار انبوه بحران های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، بحران آمایش هم پیدا کرده اید.
بالغ بر چهار پنجم جمعیت و فعالیت در نیمه غربی ایران مستقر شده
به اعتبار بحران آمایش، بحران امنیت ملی هم داریم!
مومنی توضیح داد: بر اساس گزارش های رسمی: اگر کل پهنه سرزمینی ایران را به دو نیمه مساوی شرقی و غربی تقسیم کنیم، بالغ بر چهار پنجم جمعیت و فعالیت در نیمه غربی مستقرشده و اکنون به اعتبار بحران آمایش، بحران امنیت ملی هم داریم. وقتی بساط اینگونه شده و رانت، ربا، فساد و مفت خوارگی برای اقلیتی محور برخورداری شده و فقر ، فلاکت و آوارگی برای اکثریتی پدیدار شده، می‌بینید که ما، هم بحران محیط زیست آن هم به شکل بسیار حاد پیدا کرده‌ایم و هم بحران فقر و نابرابری به شکل بسیار حاد پیدا کرده‌ایم و نابرابری های آمایشی یکی از اینها است.
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی، توضیح داد: این خطر جدی هم وجود دارد که آمایش هم تبدیل به دکان جدیدی شود. دوستان مرکز پژوهش ها به اشکال مختلف، این مساله را در گزارش ها نشان داده اند که به اسم برطرف کردن بحران آمایش، آن هم در غیاب یک برنامه با کیفیت؛ در همه عناصر ساختار قدرت، یعنی چه در قوای مجریه و مقننه، امکان ایجاد مسابقه مخربی در استفاده از ابزار آمایش وجود دارد که می تواند به افزایش ناهنجاری ها منتهی شود! مثلا کسانی پیدا می‌شوند که بگویند ما باید پروژه‌های عمرانی جدید در مناطقمان راه بیندازیم و فراموش کنند که قبل از شما نیز در چارچوب مناسبات رانتی، پیشگامانی در این زمینه وجود داشتند که باعث شده اکنون یکی از حادترین بحران های نظام ملی، بحران طرح‌های عمرانی نیمه تمام باشد!
150میلیارد دلار، را بابت طرح های عمرانی بی ضابطه تعریف شده، پودر کردند
وی یادآور شد: اگر صداقت، شفافیت، علم محوری و تولید محوری در فرایندهای تخصیص منابع و اعتبار ما حاکم شود، می‌توان به گزارش های مرکز پژوهش ها استناد کرد که می‌گوید ایران در دوره سی ساله گذشته، چیزی بالغ بر 150میلیارد دلار اضافه هزینه، فقط بابت طرح های عمرانی بی ضابطه ی تعریف شده، پرداخت کرده است! خدایا؛ آنها که می‌گوید اگر یک ارزن روزی زمین افتاده باشد، چقدر عقوبت قیامتی دارد، می توانند در روز روشن 150میلیارد دلار را تحت این عنوان پودر کنند!
و خدا می‌داند که این مبالغ را بین چه کسانی توزیع کرده‌اند و کشور بحران فقر، سرمایه گذاری و بحران انبوه نابرابری های ناهنجار دارد.اینها ماجراهای بسیاری دارد و باید حواسمان باشد که تا زمانی که استراتژی با کیفیت برای توسعه صنعتی تعریف نکرده باشید، آمایش نیز می‌تواند اسم رمز فرصت طلبی و رانتجویی و ضربه زدن به منافع ملی شود.
مگر می شود کشوری که هنوز سند استراتژی توسعه صنعتی ندارد، برنامه آمایش داشته باشد؟!
از طرفی وقتی هنوز سند آمایش ملی نداری، چطور سند آمایش منطقه ای تهیه کرده ای؟!
این استاد دانشگاه گفت: بعضی وقتها متاثر می‌شویم که دستگاه های که کلی کارشناسان با کیفیت خوبی هم دارند، با دورزدن آنها! اسنادی منتشر می‌کنند و واقعا حرف هایی می‌زنند که دل آدم را بسیار می‌سوزاند. مثلا می‌گویند ما سند آمایش طراحی کردیم!
می‌گوییم مگر می‌شود کشور، سند استراتژی توسعه صنعتی نداشته باشد، اما برنامه آمایش داشته باشد؟! یا مدتی می‌گفتند ما برای تمام استانهایمان سند آمایش منطقه ای تهیه کردیم!در مرکز پژوهش ها به آنها گفته شد که وقتی هنوز سند آمایش ملی نداری، چطور سند آمایش منطقه ای تهیه کردی؟! کتمان نمی‌کنم در این تلاش ها، دلسوزی ها و علاقه مندی های منطقه ای وجود داشته اما متاسفانه چیزهای دیگر هم هست.اگر قرار باشد ضابطه را رعایت کنیم، باید از خود بپرسیم چرا به نام طرح عمرانی این همه سد ساخته شده؟ اما تعداد وقوع سیل در هر 10سال، از اولین برنامه عمرانی قبل از انقلاب تاکنون حدود 10برابر شده است؟ ما باید اینها را پاسخ دهیم!
مهلک ترین ضربه ها را به توسعه کشاروزی ایران وارد کرده اند!
جای نگرانی جدی وجود دارد
دکتر مومنی با بیان اینکه اینها به معنای این نیست که ایران به هیچ وجه سد نیاز ندارد، بلکه به این معنا است که خیلی جاها ساختن سد، محملی برای کسب رانت بوده است، گفت: متاسفانه تعداد این موارد، از حدود متعارف فراتر است. هم آسیب پذیری ما را در برابر سیل افزایش دادند و هم انبوهی از به هم ریختگی ها در خصوص به سیستم سنتی حق آبه ایجاد شده و چیزی هم جایگزین آن نشده است. و مهلکترین ضربه ها را به توسعه کشاروزی ما وارد کردند. هر کدام از اینها را زیر ذره بین می‌گذاریم، جای نگرانی جدی وجود دارد.
خدا می داند در برنامه هفتم توسعه چه بلایی برای محیط زیست پیش بینی کرده اند!
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی، اضافه کرد: دولت محترم، در نخستین گزارش رسمی‌انتشار یافته اش درخصوص فقر و نابرابری در ایران، به صراحت گفته که ایران جزء 10کشور بلاخیز دنیا است. یعنی باید به محیط زیستش بسیار فراتر از جاهای دیگر اهمیت دهد. اما خدا می داند در این برنامه هفتم چه بلایی برای محیط زیست پیش بینی کرده اند! هزینه فرصت سهل انگاری در زمینه محیط زیست و آمایش سرزمین برای ایران به طرز نگران کننده ای بالاتر از دیگر جاهای دنیا است.
رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد با بیان اینکه شما به تولید فناورانه پشت کرده اید، شکنندگی ها را در همه عرصه های حیات جمعی، افزایش داده اید و به جای آن؛ فقر فروشی و محیط زیست فروشی را در ایران باب کرده اید، تاکید کرد: اینها باید بازنگری بنیادی شود؛ تاسف بار است که زورمان نرسید یک برنامه بی کیفیت در آستانه نهایی شدن را با یک برنامه با کیفیت جایگزین کنیم! خیلی تلاش کردیم، اما زورمان نرسید! از این سند، جزء موارد بسیار استثنایی، آبی برای کشور گرم نخواهد شد اما احتمال افزایش تعداد بحران ها و شدت یابی عمق بحران ها بسیار زیاد است!
ادای مبارزه با استکبار جهانی درمی آورند
مومنی گفت: بعضی وقتها فرض می‌کنم که عزیزان متوجه خطیر بودن شرایط کشور می شوند و در شعارهایی که می‌دهند صادق هستند و می‌گویم با این زبان با آنها صحبت کنیم که اگر به عدالت اجتماعی باور دارید، نباید بخش اعظم تخصیص منابع، تشدید کننده نابرابرهای ناموجه باشد.
ادای مبارزه با استکبار جهانی درمی آورند اما گزارش های رسمی می‌گوید در ربع قرن گذشته ارزبری هر واحد جی. دی. پی (GDP) ما در برخی دوره ها 5 برابر شده و در برخی دوره ها حتی از این هم بالاتر رفته است! این یعنی عمق بخشی به وابستگی های ذلت آور به دنیای خارج! شما ساخت نهادی تعریف کردید که در آن اگر تولید کنندگانی شرافتمندانه، سرمایه گذاری کنند تا عمق بنیه تولید صنعتی ما را بالاببرند، ورشکسته می‌شوند و آنها که ادایش را در می‌آورند و تبدیل به موناژکارهای با ضریب بالای وابستگی و واردات به نام تولید داخلی شده اند و بازار ما را به تسخیر خارجی‌ها درمی‌آورند، پول پارو می‌کنند این جور در نمی‌آید.
اگر در دولت و مجلس هنوز کسی آمادگی پذیرش خطا را دارد، بداند:
به نام صنعت؛ رانتی معدنی ها را چاق و مناسبات را فاسد کردید و به
موازات آن وابستگی ذلت آور به دنیای خارج را گسترده کردید!
با این کار صنایع مهم ما از جمله پوشاک، چرم، کفش و... که در دنیا
جایگاه داشت را نابود کردید
وی تاکید کرد: اگر هنوز هم در دولت و مجلس گرامی کسانی هستند که آمادگی پذیرش خطاها و غفلت ها را در سند برنامه هفتم دارند؛ به آنها می گویم که به نام صنعت، رانتی معدنی ها را تا این اندازه چاق کردید، آنقدر مناسبات را فاسد کردید که وقتی اسناد مالی یکی از این رانتی معدنی ها افشا و معلوم می شود به 100سایت و چند 10 روزنامه پول های بی ضابطه می‌دهد! یعنی شما به موازات وابستگی ذلت آور به دنیای خارج، فساد را گسترش دادید و بحران محیط زیست را تشدید کرده اید. با همه افتضاحی که از دریچه منطق توسعه، ساختار کنونی بخش صنعت ایران دارد، تقریبا سه - چهارم ارزش افزوده بخش صنعت ایران را رانتی معدنی ها به خود اختصاص داده اند. آنها این را به صورت دوپینگی، توخالی و ضدتوسعه باد کرده اند و توانسته اند نابودی صنایع پوشاک، چرم، کفش را که ما در دنیا جایگاه زیادی داشتیم، پنهان کنند! در حالی که در همه جای دنیا، تولید فناورانه و کارخانه ای، لوکوموتیو نظام ملی است.
کد مطلب: 443594