درآمد نفت در بودجه ١۴٠٣ چقدر است؟

گروه اقتصادی: همه‌ساله پیش از ارائه لایحه بودجه سالانه کشور به مجلس شورای‌اسلامی، گزارش‌هایی توسط مرکز پژوهش‌های مجلس درخصوص رصد تحولات بازار و پیش‌بینی قیمت نفت در بودجه‌سنواتی کشور‌های مختلف منتشر می‌شود.

در گزارش حاضر، از پیش‌بینی‌های صندوق بین‌المللی پول و اخبار منتشرشده از مصوبات دولتی و پارلمانی برخی از کشور‌های صادرکننده نفت استفاده‌شده و بر این اساس و با درنظرگرفتن شرایط بازار‌های صادراتی ایران، میزان درآمد کشور از محل فروش نفت پیش‌بینی شده است. هدف گزارش مرکز پژوهش‌ها، رصد تحولات اثرگذار بر بازار جهانی نفت، بررسی پیش‌بینی‌های مو سسات مختلف بین‌المللی از قیمت نفت در سال‌جاری، آتی و ارائه پیش‌بینی‌هایی برای بازار صادراتی نفت ایران است. اکثر موسسات بین‌المللی رشد اقتصادی جهان را برای سال ٢٠٢٤ حدود ٣ درصد پیش‌بینی کرده اند. با در نظر گرفتن رشد تقاضای نفت از سمت کشور‌های آسیایی ازجمله چین و هند و ازسوی دیگر مازاد عرضه به‌خاطر افزا یش تولید کشور‌هایی نظیر آمریکا، برز یل و گویان، مازاد عرضه نفت جهانی از ۴.۳ میلیون بشکه تا ۴.۵ میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت.

مطابق با پیش‌بینی موسسات بین‌المللی، میانگین قیمت نفت‌برنت در سال‌٢٠٢٤ در پیش‌بینی حد بالا و پایین به ترتیب معادل ۸۴ و ٧٤ دلار به ازای هر بشکه خواهد بود. رابطه متقابلی میان رشد اقتصادی و تغییر نقطه تعادل عرضه و تقاضای نفت در جهان وجود دارد. عواملی نظیر عدم‌قطعیت‌های ناشی از جنگ روسیه و اوکراین در کنار ناآرامی‌هایی که از اکتبر ٢٠٢٣ در خاورمیانه شدت گرفت و افزایش قیمت انرژی، باعث تردید در تحلیل‌های رشد اقتصادی جهان شده است.

پیش‌بینی روند کند اقتصاد در ۲۰۲۴
با توجه به افزایش ٣٩ درصدی قیمت نفت در سال ٢٠٢٢ نسبت به سال‌ماقبل و احتمال کاهش ٢١ درصدی آن در سال ٢٠٢٣ و تغییر در روند عرضه نفت ازسوی شرکت‌های بزرگ نفتی، احتمال افول فعالیت‌های اقتصادی جهان برای سال ٢٠٢٤ وجود دارد. با توجه به اینکه چین مهم‌ترین مصرف کننده انرژی در جهان است، بی شک اعمال هر گونه تغییر در سیاست‌های اقتصادی، بر میزان رشد تقاضا و شدت انرژی اثرگذار خواهد بود. در صورت استمرار توافق اوپک و متحدانش موسوم به اوپک‌پلاس درخصوص احتمال تداوم کاهش عرضه ۵‌میلیون و ۱۶۰ هزار بشکه‌ای در روز، در کنار تحریم روزانه ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه‌ای نفت روسیه توسط کشور‌های اروپایی و کشور‌های عضو گروه هفت، بازار جهانی نفت با عدم‌ثبات مواجه می‌شود. هند یکی از بازار‌های هدف روسیه در شرایط فعلی است و حدود ٢‌میلیون بشکه در روز از روسیه واردات نفت دارد و با احتساب چین می‌توان اظهار کرد که بیش از ٨٠‌درصد از نفت صادراتی روسیه به این دو کشور عرضه می‌شود.

افزایش تولید سوخت مایع
به رغم کاهش داوطلبانه اوپک پلاس در سال ٢٠٢٣ میزان تولید سوخت‌های مایع در جهان حدود یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت و انتظار می‌رود این میزان در سال ٢٠٢٤ معادل یک‌میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز باشد. کشور‌های غیر‌عضو اوپک اثرگذارترین کشور‌ها در افزایش تولید خواهند بود. به‌صورت کلی میزان رشد تولید نفت جهان در سال ٢٠٢٣ با ٢ میلیون بشکه در روز و در سال ٢٠٢٤ با یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز عمدتا به دلیل افزایش تولید ازسوی کشور‌های ایالات‌متحده آمریکا، برزیل، کانادا و گویان رقم خواهد خورد.

میزان تولید نفت روسیه نیز در سال‌٢٠٢٣ به‌طور متوسط ٣٠٠ هزار بشکه در روز کاهش یافت که این میزان در سال‌٢٠٢٤ بدون تغییر خواهد ماند. براساس پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا، میزان کاهش تولید نفت اوپک نسبت به سال ٢٠٢٢ معادل ٧٨٠ هزار بشکه در روز بوده که این میزان در سال ٢٠٢٤ نسبت به سال‌جاری با کاهش حدود ٢٨٠ هزار بشکه در روز همراه خواهد بود. رشد تقاضای جهانی نفت در سال ٢٠٢٣ بدون تغییر در حدود روزانه ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه باقی مانده‌است و با توجه به عوامل اثرگذار بر تقاضای بازار ازسوی چین، پیش‌بینی می‌شود رشد تقاضا در سال ٢٠٢٤ به روزانه ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار بشکه برسد.
پیش‌بینی متوسط قیمت نفت به‌طور کلی، متوسط قیمت نفت‌برنت پیش‌بینی‌شده برای سال‌های ٢٠٢٣ و ٢٠٢٤ به ترتیب حدود ٨٢ و ٨٣ دلار به ازای هر بشکه خواهد بود. عوامل موثر بر افزایش ذخایر، شامل بازگشت عربستان به میزان تولید پیش از کاهش داوطلبانه حدود یک‌میلیون بشکه در روز، رشد تولید نفت غیراوپک و کاهش رشد تقاضای نفت جهانی خواهد بود. با درنظرگرفتن کاهش ٦٠٠ هزار بشکه‌ای در روز از میزان ذخایر نفت جهان در فصل سوم سال ٢٠٢٣ این میزان در فصل چهارم به ٢٠٠ هزار بشکه در روز رسید؛ همچنین با توجه به توافق کاهش تولید نفت اوپک‌پلاس و احتمال استمرار توافق در نیمه نخست سال ٢٠٢٤ قیمت نفت‌برنت در فصل چهارم سال‌٢٠٢٣ به بشکه‌ای ۸۶ دلارو ۵۰ سنت به‌طور متوسط رسید.

نفت در بودجه سالانه
همان‌طور که پیشتر اشاره شد، هرگونه تغییر در میزان عرضه و تقاضای نفت ناشی از عوامل فنی، محیطی، ژئوپلیتیکی و سفته‌بازی‌های بازار، قیمت نفت در بودجه‌سالانه کشور‌ها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. طی سنوات گذشته با گردآوری قیمت نفت در بودجه‌سالانه کشور‌های صادرکننده نفت، دورنمای روشنی پیش از ارائه لایحه بودجه‌سال‌آینده ارائه می‌شد. از آنجایی که اطلاعات مفروض قیمت نفت در بودجه‌کشور‌های صادرکننده برای سال ٢٠٢٤ تا لحظه نگارش این گزارش ارائه نشده، لذا از پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول درخصوص قیمت سربه سر نفت موجود برخی کشور‌ها نظیر روسیه و عربستان استفاده شده‌است. روسیه سومین تولیدکننده و مصرف کننده بزرگ انرژی در جهان است.

میزان ذخایر اثبات شده نفت این کشور حدود ٨٠ میلیارد بشکه در سال ٢٠٢٣ و میزان تولید نفت‌خام این کشور در سال ٢٠٢٢ معادل ۱۰ میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه در روز بوده که نسبت به سال ٢٠٢١ معادل ٢ درصد افزایش داشته‌است. بودجه سال‌آینده این کشور ۲۶.۲ درصد از سال‌جاری بیشتر خواهد بود. نرخ تورم در سال‌آینده در روسیه ۴.۵ درصد پیش‌بینی‌شده و هزینه‌های بخش امنیت ملی از ۳.۲ تریلیون روبل به ۳.۵ تریلیون افزایش خواهدیافت. عربستان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت اوپک‌پلاس با تولید ۱۲ میلیون و ۱۳۰ هزار بشکه در روز در سال ٢٠٢٢ با رشد ۱۰.۸ درصدی نسبت به سال ٢٠٢١ اثرگذاری قابل‌توجهی بر قیمت جهانی نفت داشت.

براساس پیش‌بینی بلومبرگ امکان کسری بودجه‌٢١ میلیارد دلاری برای سال ٢٠٢٤ این کشور وجود دارد. عربستان برای کاهش وابستگی به درآمد‌های نفتی به تنوع‌بخشی سبد اقتصادی خود پرداخته است. با توجه به نیاز به تامین مالی هنگفت شروع و گسترش صنایعی نظیر توریسم و با در نظر گرفتن مخارج ۱.۵ تریلیون ریال عربستان (٣٣٣‌میلیارد دلار) در سال‌٢٠٢٤ هزینه‌های بودجه این کشور نسبت به سال‌٢٠٢٣ تا ۱۰ درصد افزایش خواهد یافت. تداوم تحریم‌ها و فشار‌های ژئوپلیتیکی همواره از عوامل اثرگذار بر تعیین قیمت نفت در بودجه‌سالانه کشور درنظر گرفته می‌شود و سناریو‌های پیش‌بینی درآمد‌های نفتی را تحت الشعاع قرار می‌دهد.

بررسی روند تولید نفت کشور در سال ٢٠٢٢ نسبت به سال ٢٠٢١ نشان از افزایش تولید به میزان ١٦٢ هزار بشکه در روز دارد که ناشی از برداشته‌شدن محدودیت‌های ناشی از کرونا و سیاست‌های افزایش تولید است. در اثر تنوع‌بخشی به مقاصد صادرات نفت، علاوه‌بر چین، برخی کشور‌های آمریکای‌جنوبی و آفریقا نیز به مشتریان نفت کشور افزوده شدند. طی سال‌گذشته و استمرار جنگ روسیه و اوکراین، متوسط قیمت سبد نفت اوپک از حدود ۱۰۰ دلار در نخستین روز سال ٢٠٢٢ به حدود ٨٣ دلار به ازای هر بشکه در سال‌جاری رسید.

با توجه به سرمایه‌گذاری‌های اخیر حوزه انرژی و براساس پیش‌بینی اکثر موسسات ازجمله آژانس بین‌المللی انرژی، انتظار می‌رود عرضه نفت و فرآورده‌های نفتی در جهان در میان‌مدت گسترش یافته و به‌ویژه به خاطر افزایش تولید آمریکا، برزیل و گویان مازاد عرضه از ۴.۳ میلیون بشکه در روز تا ۴.۵ میلیون بشکه در روز افزایش یابد. وجود عدم‌قطعیت‌ها درخصوص استمرار صادرات نفت روسیه به مقصد اروپا و تلاش برای یافتن مقاصد صادراتی جایگزین، تلاش‌های هند و چین برای افزایش واردات نفت از مقاصد کم تنش، افزایش تولید آمریکا، کانادا، گویان، برزیل، نروژ و قزاقستان و تنش‌های اکتبر سال ٢٠٢٣ در خاورمیانه، از موارد اثرگذار دیگر بر بازار جهانی نفت هستند.