رویا صدر: مردم به آثار چاپی اعتماد ندارند

این طنزپرداز  درباره امکان امرار معاش از راه ادبیات در ایران، گفت: در شرایط امروز، با توجه به این‌که نشریه و کتاب در انتهای لیست سبد خرید مردم است و هزینه محدودی را حاضرند برای این کالاهای فرهنگی صرف کنند، فکر نمی‌کنم امکان امرار معاش از راه ادبیات وجود داشته باشد. تیراژ کتاب‌ها، تازه اگر از هفت خوان انتشار بگذرند، به قدری محدود است که دستمزدش حتي به اندازه هزینه دوندگی نویسنده هم نیست.

او درباره علت این موضوع اظهار کرد: فرهنگ ما شفاهی است و مطالعه هنوز به عنوان فرهنگ نهادینه نشده است. این موضوع روی تیراژ کتاب‌ها و میزان استقبال مردم از نشریات اثر دارد. محدودیت‌ها به تناسب تغییر مسؤولان و دولت‌ها ممکن است کم و زیاد شود، ولی آن‌قدر تعیین‌کننده نیست که مردم به آن‌چه چاپ می‌شود اعتماد کامل داشته باشند. گسترش وسایل ارتباطی جدید هم سبب شده مخاطب قدرت انتخاب جایگزین داشته باشد و اگر در رسانه‌های رسمی به نیازش پاسخ داده نشود، به طرف رسانه‌های غیررسمی و فضای مجازی برود. مخاطب ترجیح می‌دهد فضایی را انتخاب کند که مطالب در آن بدون دخل و تصرف منتشر شود و بی‌واسطه‌تر با نویسنده در ارتباط باشد.

صدر همچنین گفت: مسأله دیگر شرایط اقتصادی است که روی اقبال مخاطب اثر دارد. مخاطبی که سراغ کتاب و نشریه می‌رود نوعا از قشر متوسط و تحصیل‌کرده است و مجبور است ملاحظات اقتصادی را در نظر بگیرد. شرایط اقتصادی علاوه بر مخاطب، روی نویسنده هم مؤثر است . یک نویسنده دو – سه سال روی اثر تحقیقی وقت می‌گذارد و کارش به خاطر شرایط چاپ و نشر دچار اشکال می‌شود و نمی‌تواند روی بازدهی کارش حساب کند. تازه اگر هم به مرحله چاپ برسد معمولا حق‌العمل حوزه تألیف و تحقیق طوری است که اصلا نمی‌شود به خاطر انگیزه اقتصادی سراغ نوشتن رفت.

او درباره تأثیر این مسائل بر کیفیت آثار ادبی اظهار کرد: کسی که به سراغ تألیف یا تحقیق می‌رود انگیزه‌اش خیلی کسب منفعت مالی نیست. چون منفعت مادی در این کار نیست. اما اگر کسی روی درآمد این کار حساب کند، شاید در کارهایش دچار سهل‌انگاری شود. مسائل اقتصادی واقعیت است و فردی که از این راه کسب درآمد می‌کند ممکن است امکان تمرکز روی کارهایش را نداشته باشد که این روی راندمان کار اثر دارد.

صدر درباره راهکار حل این مشکلات گفت: راه حل این مسئله فرهنگ‌سازی است؛ به معنای جا انداختن فرهنگ مطالعه که خیلی زمان‌بر است و به عزم عمومی نیاز دارد. درک شرایط چاپ و نشر و درک اقتضائات فضای ارتباطی جدید که لازمه‌اش کم شدن محدودیت‌های فضای چاپ و نشر است نیز بسیار مهم است به طوری که مخاطب بتواند به فضای رسمی اعتماد کند. تعدیل شرایط اقتصادی هم طبیعتا می‌تواند روی اقبال مخاطب به کتاب و نشریات مؤثر باشد.

این پژوهشگر درباره تجربه شخصی‌اش از امرار معاش از راه ادبیات گفت: من به شخصه روی درآمدم به عنوان نویسنده حساب نمی‌کنم و ادبیات راه امرار معاش من نیست. اگر بود، بی‌شک دچار مشکل می‌شدم.