کودکان کار 24 ساعت با آسیب فاصله دارند
شاید می‌خواهد از آرزوهای دور و دراز خود بگوید، کودکی که حسرت در نگاهش موج می‌زند؛ شاید حسرت یک زندگی ساده و بی‌دغدغه یا حسرت آغوش گرم خانواده یا شاید حسرت بازیهای کودکانه. شاید هم ...، اما به راستی سرنوشت او به فروش همین تکه کاغذ گره خورده است؟ چه کسی می‌تواند از شانس زندگی کودکان کار بگوید؟ و چه تضمینی برای آینده آنها وجود دارد؟
داوود عبداللهی دکترای جامعه شناسی در تعریف کودکان کار به کنوانسیون حقوق کودک اشاره کرد و گفت: طبق کنوانسیون بین‌المللی، به افراد زیر 18 سال عنوان کودک اطلاق می‌شود و هر نوع استفاده از این گروه سنی در فعالیتهای کاری به هر شکل و عنوانی تحت عنوان نقض حقوق کودکان تلقی شده و با مرتکبین در محاکم قضایی برخورد قانونی می‌شود، بدین ترتیب کودکانی که در این محدوده سنی (اعم از دختران و پسران)، بجای حضور در کلاسهای درس و سپری کردن ایام طفولیت زیر سایه پرمهر والدین و فارغ از دغدغه‌های کودکی، به کار و فعالیتهای مختلف اشتغال دارند، تحت عنوان کودکان کار محسوب می‌شوند که کم و کیف برخوردهای حقوقی متناسب با موازین جاری جوامع مزبور و میزان تعهد کشورها به معاهدات حقوقی بین‌المللی بستگی دارد. وی از حکایت دردناک کودکان کار اظهار تأسف کرد و ادامه داد: مشکل این کودکان نه با دلسوزی و ترحم که با تحلیل‌های علمی شدنی است به طوری که مساله کودکان کار (اعم از دختران و پسران) از یک ویژگی دولایه‌ای برخوردار است، چرا که کودکان کار به شدت آسیب‌زا و آسیب پذیرند.
آسیب شناسی کودکان کار
عبداللهی اضافه کرد: مشکلات عمده کودکان کار هم معلول شرایط و بسترهای ناخواسته است و هم در صورت بی‌توجهی و غفلت می‌تواند رابط بسیار خطرناکی را برای جامعه به ارمغان آورده و سلامت اخلاقی و اجتماعی جامعه را با تهدید جدی مواجه سازد.
استاد دانشگاه‌های اردبیل در تشریح آسیبهای اجتماعی کودکان کار در جامعه، خاطرنشان کرد: یافته‌های میدانی در سالهای اخیر حاکی از آن است که کودکان 24 ساعت با آسیبهای جنسی و اخلاقی فاصله دارند به عبارت دیگر فاصله فیزیکی و اخلاقی کودکان به مدت 24 ساعت از نظارت عاطفی و اخلاقی والدین و محیط خانواده آنها را شدیدا آسیب پذیر می‌سازد که این قبیل کودکان در معرض طیف وسیعی از آسیبهای اخلاقی، جسمی و جنسی هستند.
وی اضافه کرد: آنها اغلب تجربه فروش و حتی مصرف مواد مخدر را دارند. گاهی تجربه شنیدن حرفهای نامربوط و پیشنهادهای غیرانسانی و غیراخلاقی افراد فرصت طلب را دارند، حرف‌هایی که سنخیتی با سن و جنسیت و ویژگی اخلاقی آنها ندارد اما دوری از خانه و خانواده و حمایت خانواده و نهادهای ذیربط آنها را در معرض این شرایط ناگوار قرار می‌دهد.این جامعه شناس اردبیلی یادآور شد: این آسیب مختص جوامع شهری بوده و محصول زیست شهری و الزامات تحمیلی و لجام گسیخته آن است بدین ترتیب مدیریت و ساماندهی آن نیز، توسط سازمانها و بوروکراسی‌های مدرن شهری میسر خواهد بود.
علت اصلی این آسیبها چیست؟
این آسیب شناس اجتماعی در بیان علت اصلی این آسیبها، تشریح کرد: به طور طبیعی شکل گیری این معضل، معلول دلایل و عوامل متعددی است به طوری که مواردی از جمله بی‌سرپرستی و یا بدسرپرستی والدین، تزلزل بنیانهای اخلاقی و دینی خانواده‌ها، مشکلات اقتصادی و معیشتی، جدایی والدین، معلولیتهای جسمی و بیماریها، آنها را به گوشه و کنار خیابانها و کارگاه‌ها و فعالیتهای زیرزمینی مخرب و خطرناک کشانده است به طوری که گاهی در گوشه و کنار خیابانها مشغول دستفروشی‌اند و گاهی در امور ساختمانی به کارگری مشغول اند و به فعالیتهایی می پردازند که اندک تناسبی با ظرفیتهای روحی روانی و جسمی و جنسی آنها ندارد گاهی فروشنده گل و گیاه و گاهی واسط و دلال فروش مواد مخدر و انواع قرص‌ها هستند که این کیفیت سوء استفاده از روح و جسم کودکان تجلی عینی سوء استفاده از کودکان است.
وضعیت کودکان کار در اردبیل
عبداللهی در خصوص وضعیت فعلی کودکان کار استان اردبیل اظهار کرد: آمار مربوط به آسیبهای اجتماعی در جامعه ایران همیشه در هاله ابهام بوده است و آمار کودکان کار هم از این قاعده کلی مستثنی نیست به طوری که متاسفانه آمار متقن و شفاف در این خصوص وجود ندارد. وی علت این امر را فقدان نهاد قانونی بخصوص با کار تعریف شده و مشخص، دانست و یادآور شد: اگرچه برخی مراکز عریض و طویل موازی کار مانند شهرداری، هلال احمر، آموزش پرورش، اداره کار و امور اجتماعی، بهزیستی و کمیته امداد امام (ره) که به طورمستقیم یا غیرمستقیم نقشی در این مساله و سامان دهی آن دارند، درحالی که خلاء نهاد یا ارگان دولتی کاملا تخصصی که متولی این موضوع بوده و از وجاهت قانونی برخوردار بوده و البته در موارد مقتضی پاسخگو باشد کاملا احساس می شود. این جامعه شناس با بیان اینکه این آمار در اردبیل نیز به جهت فقدان پژوهش‌های میدانی، دقیق نیست، خاطرنشان کرد: تصور
می‌رود به جهت ریشه دار بودن باورهای دینی و غلبه موازین ارزشی و تعمیق هنجارهای سنتی در منطقه، میزان و فراوانی کودکان کار در مقایسه با شهرهای بزرگ، پایین باشد، چرا که بازدارنده‌ای دینی و اخلاقی متعدد مانع از تکثیر این معضل در جامعه شهری هستند. وی با اشاره به ضرورت انجام پژوهش‌های سالیانه و دقیق علمی و رصد کردن کودکان کار، تصریح کرد: هر نوع تعلل و بی‌تفاوتی در دراز مدت آثار بسیار زیانبار و خطرناکی بدنبال خواهد داشت، چرا که در سطح شهر همه ما در تقاطع چهارراه‌ها و خیابانهای کوچک و بزرگ شاهد فعالیت دختران و پسرانی هستیم که با اصرار و اکراه سعی در گرفتن پول و تمیزکردن شیشه ماشین و خرید آدامس و .. دارند.
تأکید بر لزوم ساماندهی کودکان کار
استاد دانشگاه‌های استان اردبیل، در بخش دیگر صحبتهای خود، با بیان اینکه مدیریت نادرست و ضعیف در عرصه سامان دهی کودکان کار یک عزم ملی و فرابخشی جدی می‌طلبد، افزود: فراموش نکنیم که بکارگیری مراکز مددکاری و مشاوره‌ای مختلف در بازشناسی مسائل این کودکان در جمع آوری و کاهش دامنه آسیبهای احتمالی ناشی از آنها کارساز خواهد بود، چرا که این کودکان سرمایه‌های انسانی فردای این سرزمین هستند و اقدامات مناسب در این حوزه، می‌تواند از اتلاف پتانسیل‌های این کودکان و شکوفا کردن استعدادهای آنها و تبدیل شان به نیروهای مولد اقتصادی و علمی کشور بسیار موثر واقع شود. این جامعه شناس خواست تا مراکز مددکاری و مشاوره‌ای با تحلیل درست شرایط و بسترها، از بروز آسیبهای بعدی جلوگیری کرده و کودکان کار امروز را به مردان و زنان فردای ایران زمین تبدیل کنند.
عبداللهی در ادامه بیان کرد: به عنوان یک آسیب شناس اجتماعی معتقدم در شرایطی که در جوامع غربی تلاش می شود کودکان طلاق و کودکان فاقد هویت مشخص انسانی و اجتماعی که از پدر غیرقانونی متولد شده‌اند با بازپروری، مهارت آموزی و تربیت مناسب حرفهای و آموزشی مناسب از آنها شهروندان قانون مدار، مولد و فعال ساخته شود، با شناخت و جذب و تمرکز این کودکان در مراکز مختلف تربیتی و آموزشی کشور می‌توان به تربیت و مهارت آموزی آنها پرداخت. وی اضافه کرد: با این اقدامات می‌توان زمینه بازگشت آنها را به آغوش جامعه و خانواده فراهم ساخت چرا که نباید این قربانیان خاموش را تنها گذاشت. عبداللهی با ابراز تأسف از خالی بودن فضای فعالیتهای خیرخواهانه در این زمینه، خطاب به نخبگان اقتصادی و فرهنگی جامعه گفت: بخشی از فعالیتهای خیریه افراد خیر را به این سمت وسو سوق دهیم و از آنها برای حل معضلات این قشر کمک بگیریم.
نگاه سازمان بهزیستی به کودکان کار
رویا احمدیان، مدیرکل سازمان بهزیستی استان اردبیل نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، در خصوص نگاه سازمان بهزیستی به کودکان کار و خیابانی، اظهار کرد: یکی از رویکردهای سازمان بهزیستی در حمایت از کودکان کار، حمایت از خانواده به منظور تقویت توانایی در انجام کارکردهای طبیعی، مانند رشد و ترتبیت فرزندان، حمایت از آنها و فراهم کردن زمینه رشد یک پارچه کودکان است. وی اضافه کرد: رویکرد دوم سازمان، تأکید بر تحصیل کودکان به عنوان راهکاری مناسب جهت جلوگیری از کار خیابانی کودکان است. احمدیان با اشاره به برخی خدمات ارائه شده سازمان بهزیستی به کودکان، تصریح کرد: با هدف ساماندهی و توانمند سازی کودک و خانواده و سالم سازی مبلمان شهری، تیم تخصصی بهزیستی سه روز در هفته در سطح شهر گشت می زند تا کودک کار را شناسایی و جذب کند.
ساماندهی 130 کودک کار و خیابانی در سال 92
وی با اعلام اینکه مراکز بهزیستی استان، ظرفیت پذیرش، شناسایی و نگهداری شبانه روزی سالانه 200، کودک را دارد، از شناسایی و ساماندهی 130 کودک کار و خیابانی در سال گذشته، خبر داد و افزود: اغلب این کودکان پسر در گروه سنی 12 تا 15 سال بوده که ساکن مناطق حاشیه نشین شهر(میراشرف، آرازعلی، سلمان آباد، وحدت، بهارآباد، گل مغان و..) هستند. مدیرکل سازمان بهزیستی استان اردبیل، با اشاره به اینکه اغلب آنها از قشر کارگری فصلی ساکن مناطق محروم شهر اردبیل بودند، در خصوص وضعیت اقتصادی و اجتماعی آنها، اظهار کرد: کودکان ساماندهی شده از نظر اقتصادی، قشر فقیر، بی سواد، پرجمعیت بودند که اغلب از روستاها مهاجرت کرده و کارگر فصلی بودند، همچنین در خانواده خود با مشکلاتی از جمله فقر فرهنگی، بیکاری والدین، نداشتن درآمد کافی، مشکلات زناشویی، زندانی بودن یکی از والدین و عدم آگاهی خانواده از آسیبهای موجود برای کودک، مواجه بودند. امید است در دولت یازدهم برای شناسایی و ساماندهی کودکان کار و خیابانی، تدابیر مطلوبی اندیشیده شود تا با کاهش آسیبهای اجتماعی، جامعه‌ای سالم و با نشاط داشته باشیم.
