بهار نیوز - ایران در وضعیت استثنایی

گروه سیاسی: آرمان محمودیان؛ دکترای روابط بین‌الملل در دانشگاه فلوریدای جنوبی در روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: با وجود بحث‌های جاری در مورد نقش ایران در منطقه، واضح است که بین هویت ایرانی و کشور‌های همسایه آن هم‌پوشانی‌هایی وجود دارد؛ به‌ویژه از نظر مذهب شیعه و زبان فارسی. این همپوشانی‌ها برای ایران در روابط بین‌المللی، هم مزایا و هم معایبی به همراه داشته است.
از یک‌سو، موقعیت ایران به عنوان بزرگ‌ترین و تاثیرگذارترین دولت شیعه -و همچنین وارث یک ایدئولوژی انقلابی- به ایران اجازه داده تا بر دیگر جوامع شیعه منطقه، از جمله در عراق، لبنان و افغانستان و... اعمال نفوذ کند و از سوی دیگر، با گره زدن سرنوشت ایران به روابط بین‌الملل، همان‌طور که ایران بر همسایگان تاثیر می‌گذارد، همسایگان نیز بر آن تاثیر می‌گذارند.
در امتداد جبهه جنوبی
تنش‌زدایی بین ایران و چند بازیگر اصلی در شبه‌جزیره عربستان، از جمله عربستان‌سعودی و امارات، نشان‌دهنده تغییر امیدوارکننده در استراتژی خاورمیانه‌ای ایران است. از منظر مقامات ایرانی، این کشور‌ها قبلا از «بالکانیزه کردن» ایران در راستای تجزیه این کشور حمایت کرده‌اند. علاوه بر این، برخی رسانه‌های آن سوی آب‌ها به دریافت کمک از عربستان مظنون هستند.
در عین حال، امارات متحده عربی که به عنوان یک خروجی اصلی برای ایران به منظور دستیابی به کالا‌های غربی عمل می‌کند و میزبان بسیاری از شرکت‌های مبادلاتی ایرانی است که نقش مهمی در دور زدن محدودیت‌های مالی تحمیل‌شده توسط غرب ایفا می‌کنند، هر از گاهی مقررات را برای تجار ایران تشدید می‌کند. به همین دلیل تنش‌زدایی با کشور‌های عربی یک تحول مثبت برای ایران بوده است.
بحران در مرز‌های شمالی
روابط ایران در جنوب طی سال‌های اخیر به طور قابل‌توجهی بهبود یافته؛ اما در شمال عکس آن اتفاق افتاده است. در حالی که روابط ایران با ترکیه نوسانات زیادی دارد، پیروزی جمهوری‌آذربایجان بر ارمنستان در جنگ دوم قره‌باغ در سال ۲۰۲۰ که به تلفات ارضی قابل‌توجهی برای ارمنستان منجر شد، به تسلط فزاینده جمهوری‌آذربایجان در منطقه منتهی شده است. موقعیت و قدرت جمهوری‌آذربایجان در امتداد مرز شمالی ایران، تحولی نگران‌کننده برای تهران است. اگرچه مردم ارمنستان عمدتا مسیحی و مردم جمهوری‌آذربایجان عمدتا شیعه هستند، ایران از لحاظ تاریخی از ارمنستان حمایت کرده و در حفظ قفقاز در راستای منافع خود به ایروان متکی بوده است.
به همین دلیل، شکست ارمنستان در آن جنگ را می‌توان به‌منزله کاهش نفوذ ایران در قفقاز دانست. علاوه بر این، جمهوری‌آذربایجان در سال‌های اخیر به‌سرعت روابط خود را با رقبای منطقه‌ای ایران و به طور مشخص اسرائیل و ترکیه، گسترش داده است. در سال ۲۰۱۰، ترکیه و جمهوری‌آذربایجان معاهده همکاری نظامی را منعقد کردند و جمهوری‌آذربایجان همکاری امنیتی با اسرائیل را به حدی ارتقا داد که نگرانی ایران را برانگیخت، به طوری که مقام‌های ایرانی اعلام کردند جمهوری‌آذربایجان به اسرائیل اجازه داده تا یک شبکه جاسوسی ایجاد کند که اسرائیلی‌ها از طریق آن ماموریت‌های ترور علیه دانشمندان ایرانی را انجام داده‌اند. اکنون روابط تهران-باکو سیر سینوسی دارد و با تنش‌هایی همراه است.