کاهش نرخ زاد و ولد چه پیامدهایی دارد؟

گروه گوناگون: بررسی‌های جدید نشان می‌دهد که نرخ زاد و ولد تقریبا در سراسر جهان رو به کاهش است. این تغییر، در درازمدت چه پیامدهایی برای جوامع آینده به خصوص در زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی به دنبال خواهد داشت؟
جمعیت جهان ظاهرا رو به افزایش است و آمارها نشان می‌دهند که تعداد انسان‌های روی زمین، مدام بیشتر و بیشتر می‌شود. اما واقعیت این است که بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، جمعیت جهان در درازمدت به احتمال زیاد دوباره کاهش خواهد یافت. بر اساس یک تحلیل جدید، اکثریت قریب به اتفاق کشورهای جهان احتمالا تا پایان قرن جاری با نرخ بسیار پایین زاد و ولد مواجه خواهند شد.
متخصصان مجله تخصصی لنست تخمین می‌زنند که بشر در سال ۲۱۰۰، تنها در شش کشور در سراسر جهان - ساموآ، تونگا، سومالی، نیجر، چاد، تاجیکستان - شاهد بیش از ۲.۱ فرزند برای هر زن خواهد بود.
به گفته دانشمندان، این میزان به طور کلی به عنوان شاخص و آستانه حفظ جمعیت در یک سطح ثابت از طریق تولد در دراز‌مدت در نظر گرفته می‌شود. محققان پیش‌بینی می‌کنند که در ۱۹۸ کشور باقی‌مانده، نرخ زاد و ولد در سال ۲۱۰۰ کمتر از ۲.۱ خواهد بود.
پژوهشگران موسسه سنجش و ارزیابی سلامت (IHME) در دانشگاه واشینگتن در سیاتل می‌گویند که تعداد انسان‌ها در درازمدت کاهش خواهد یافت. بر اساس پیش‌بینی‌ها، ر‌د جمعیت در ۱۵۵ کشور در سال ۲۰۵۰، به زیر آستانه یاد شده یعنی به کمتر از ۲.۱ خواهند رسید.
یکی از پژوهشگران موسسه سنجش و ارزیابی سلامت می‌گوید: «ما در قرن بیست و یکم با یک تغییر اجتماعی تکان‌دهنده مواجهیم. جهان از یک طرف در برخی کشورها با رشد فزاینده تولد کودک مواجه است و از سوی دیگر در بسیاری از کشورهای دیگر با کمبود نسل جوان روبروست.»
نویسندگان این گزارش می‌نویسند: "این تغییرات، اقتصاد جهانی و توازن بین‌المللی قدرت را به طور کامل تغییر می‌دهند" و همه چیز مستلزم سازمان‌دهی مجدد جوامع است. به گفته آن‌ها در چنین شرایطی، رقابت شدیدی بر سر پذیرش مهاجران در خواهد گرفت تا رشد اقتصادی حفظ شود.
کاترینا هینتس، مدیر اجرایی موسسه جمعیت و توسعه برلین، می‌گوید که گزارش جدید، رویه‌ای را که سایر موسسات پیش‌بینی کرده‌ بودند تایید می‌کند. با این حال، او خاطرنشان می‌کند که با چنین تخمین‌هایی باید با احتیاط رفتار کرد.  او می‌گوید: «پیش‌بینی‌ها برای زمان دورتر از ۲۵ سال آینده، بسیار نامشخص‌اند، به هر حال، هیچ‌کسی نمی‌تواند با اطمینان کامل پیش‌بینی کند که اقتصاد، جامعه و سلامت چگونه در مناطق جهان پیش می‌روند.»
ارزیابی پژوهشگران موسسه سنجش و ارزیابی سلامت نشان می‌دهد  نرخ زاد و ولد جهانی بین سال‌های ۱۹۵۰ تا ۲۰۲۱، از حدود ۵ به ۲.۲ کاهش یافته و تا پایان قرن به ۱.۶ خواهد رسید.
برآوردهای سازمان ملل متحد در گزارش سال ۲۰۲۲ کمی کمتر از حد ۱.۸ را نشان می‌دادند و در آن زمان، سازمان ملل متحد این گونه نتیجه گرفت که جمعیت جهان در دهه ۲۰۸۰ میلادی به ۱۰.۴ میلیارد نفر خواهد رسید. در حال حاضر تصور می‌شود که حدود ۸.۱ میلیارد نفر بر روی زمین زندگی می‌کنند.
گزارش لنست برای اروپای غربی که از سوی بنیاد بیل و ملیندا گیتس تامین مالی شده، میانگین نرخ تولد را در سال ۲۱۰۰ میلادی، ۱.۳۷ پیش‌بینی می‌کند.
در آلمان، بر اساس اعلام موسسه فدرال تحقیقات جمعیت، نرخ زاد و ولد طی دو سال گذشته به طور قابل توجهی کاهش یافته و از ۱.۵۷ کودک به ازای هر زن در سال ۲۰۲۱، به حدود ۱.۳۶ کودک در پاییز ۲۰۲۳ رسیده است. این موسسه، دلیل این کاهش را بحران‌های کنونی جهانی دانسته است.
بر اساس گزارش لنست، نرخ تولد کمتر از ۱ در سال ۲۱۰۰، در ۱۳ کشور جهان از جمله کره جنوبی، تایوان و بوسنی و هرزگوین رخ خواهد داد.
به گفته هینتس، دولت‌ها در کشورهایی که در آینده نرخ زاد و ولد پایینی خواهند داشت با بحران‌ها و پرسش‌هایی از این دست مواجه خواهند شد: چگونه می‌توان اقتصاد را در مواجهه با کاهش جمعیت حفظ کرد؟ مهاجرت در این زمینه چه نقشی باید ایفا کند؟ و مهاجران چگونه باید سازماندهی شوند؟ چگونه افراد جوان در اقلیت باید برای شهروندان سالمند در اکثریت هزینه کنند؟ به گفته او، سیاستمداران باید هنگام برنامه‌ریزی برای آینده به تحولات جمعیتی توجه بیشتری داشته باشند.
هینتس در مجموع، کاهش نرخ زاد و ولد در سراسر جهان را مثبت ارزیابی می‌کند. به گفته او چنین کاهشی معمولا نشانه‌ای از امید به زندگی بیشتر و تحصیلات بیشتر برای زنان است. به عبارت دیگر: "بهبود شرایط زندگی با کاهش تعداد کودکان همراه است."
این گزارش همچنین نشان می‌دهد که نرخ زاد و ولد نسبتا بالا به ویژه در کشورهای مناطق جنوب صحرای بزرگ آفریقا ادامه خواهد داشت. در این مناطق که بسیاری از کشورهای آن از نظر سیاسی و اقتصادی ناپایدار، تحت فشار گرما و سیستم‌های بهداشتی بیمار قرار دارند - انتظار می‌رود که جمعیت طی قرن بیست و یکم به رشد خود ادامه دهد.
بر اساس این گزارش، در ۷۵ سال آینده، بیش از نیمی از نوزادان متولد شده در سراسر جهان، در کشورهای مناطق جنوب صحرای بزرگ آفریقا (آفریقای جنوب صحرا یا زیر صحرایی) متولد خواهند شد. محققان در گزارش خود می‌نویسد: «این موضوع روشن می‌کند که دسترسی به وسایل مدرن پیشگیری از بارداری و آموزش زنان، باید فورا در این کشورها بهبود یابد.»
محققان در گزارش اخیر خود از داده‌های پروژه مربوط به بار جهانی بیماری‌ها (GBD) استفاده کردند و در این پیش‌بینی‌‌ها عواملی نظیر مرگ و میر به صورت کلی، نرخ تولد، سطح تحصیلات، فقدان گزینه‌های پیشگیری از بارداری، مرگ و میر کودکان و موارد دیگر لحاظ شده‌اند.
کاترینا هینتس، مدیر اجرایی موسسه جمعیت و توسعه برلین بر این باور است که روند کلی نرخ زاد و ولد ادامه خواهد یافت. به گفته او بحران‌های آینده مانند جنگ‌ها و بلایای مرتبط با تغییرات اقلیمی ممکن است به طور موقت، این روند را کند کنند، اما مسیر کلی رشد جمعیت در نهایت به سختی ممکن است تغییر کند.