ریشههای باستانی:
قبل از ورود زبان ترکی، زبانهای مختلفی در آذربایجان رایج بودند. در دوران مادها (حدود 700 تا 550 قبل از میلاد)، زبان مادی، که از خانواده زبانهای هندو اروپایی بود، در این منطقه غالب بود. پس از آن، با هخامنشیان، زبان فارسی باستان به عنوان زبان رسمی در سراسر ایران، از جمله آذربایجان، رواج یافت.
ورود زبان ترکی:
در قرن یازدهم میلادی، با مهاجرت گسترده قبایل ترک به منطقه، زبان ترکی به تدریج در آذربایجان جایگزین زبانهای پیشین شد. این زبان ترکی، که از شاخه اغوز زبانهای ترکی است، با زبانهای ترکی استانبولی، قشقایی و خراسانی قرابت دارد.
تطور زبان ترکی آذربایجانی:
در طول تاریخ، زبان ترکی آذربایجانی تحت تاثیر زبانهای فارسی، عربی و روسی قرار گرفته است. این زبان از الفبای عربی و لاتین استفاده میکند و گویشهای مختلفی در سراسر آذربایجان و دیگر مناطق تُرکنشین دارد.
ادبیات و فرهنگ:
زبان ترکی آذربایجانی دارای ادبیات غنی و پویایی است که از شاعران و نویسندگان برجستهای مانند نظامی گنجوی، مولانا، شهریار و صمد بهرنگی بهره برده است. موسیقی، فولکلور و آداب و رسوم آذری نیز به طور عمیقی با زبان مادری این مردم عجین شده است.
خوانندگان آذری و ایران:
خوانندگان آذری زبان، با اجرای
آهنگ های جدید متفاوت نقشی مهم در ترویج و حفظ زبان مادری خود داشتهاند. از جمله خوانندگان برجسته آذری میتوان به رشید بهبودوف، اقبال آذر، علیرضا افتخاری،
همایون شجریان و محمدرضا شجریان اشاره کرد. و همچنین خواننده های محلی آذری که در مراسم های عروسی و جشن
آهنگ های شاد آذری رو اجرا میکنند ...
زبان ترکی آذربایجانی در ایران:
زبان ترکی آذربایجانی، به عنوان یکی از زبانهای اصلی ایران، در کنار زبان فارسی، نقشی مهم در هویت و فرهنگ ایرانیان ایفا میکند. این زبان در آموزش و پرورش، رسانهها و سایر عرصههای اجتماعی مورد استفاده قرار میگیرد.
چالشها و آینده:
زبان ترکی آذربایجانی با چالشهایی مانند گسترش زبان فارسی، مهاجرت و جهانی شدن روبرو است. با این وجود، تلاشهای بسیاری برای حفظ و ترویج این زبان، از جمله آموزش زبان ترکی در مدارس، تولید محتوای فرهنگی و ادبی و حمایت از نویسندگان و هنرمندان آذری زبان، در حال انجام است.
نتیجه:
تاریخچه زبان مادری آذری، داستانی از تنوع، پویایی و پایداری است. این زبان که از ریشههای باستانی خود تا به امروز مسیری طولانی را پیموده است، هویت و فرهنگ میلیونها نفر را در ایران و دیگر نقاط جهان شکل میدهد. حفظ و ترویج این زبان، به عنوان گنجینهای ارزشمند، وظیفهای همگانی است.