سلامت روان دارای چه شاخص‌هایی است؟
این روانشناس بالینی در خصوص مهمترین شاخص‌های سلامت روان در افراد خاطرنشان کرد: قرار گرفتن فرد به لحاظ قانونی و اجتماعی در بازه بهنجار جامعه، عدم وجود تشویش و آشفتگی بارز و قابل توجه در فرد و عملکرد متوسط به بالا در هریک از حیطه‌های زندگی فرد مثل حیطه‌های شغلی، اجتماعی، رفتاری و... از جمله مهمترین شاخص‌ها در این خصوص است‌. علاوه بر این موارد فرد باید بتواند برای خود و افراد جامعه، فردی امن محسوب شود.

درگاهیان با تاکید بر اینکه شاخص‌های عنوان شده برای افراد دارای سلامت روان به صورت نسبی است، تصریح کرد: طبیعتا در موضوع سلامت روان لزوما به دنبال فردی کاملا سالم به لحاظ روانشناختی نیستیم. قطعا هر یک از ما می‌توانیم آسیب‌ها و ضعف‌هایی در این زمینه داشته باشیم و قاعدتا هیچ فردی را نمی‌توان یافت که در تمام دوره‌های رشدی به لحاظ سلامت روان، سالم رشد کرده باشد. منظور از سلامت روان این است که آسیب‌ها به اندازه‌ای نباشد که به شاخص‌های یاد شده خلل جدی وارد کند.

وی با بیان اینکه در سال‌های اخیر اهمیت بیشتری به سلامت روان داده شده است، یادآور شد: برخلاف گذشته که بیشتر به سلامت جسم پرداخته می‌شد، امروزه مفاهیم روانشناختی هم به بخش‌های مختلف جامعه مثل رسانه‌ها راه پیدا کرده است و در این خصوص برنامه‌های بسیاری از جمله نحوه ارتباط با کودکان، نحوه ارتباط زوجین و مسائل مربوط به رشد و توسعه فردی و... تهیه شده است.

مفاهیم روانشناختی طی سال‌های گذشته به مدارس نیز کشیده شده است؛ ما در اکثر مدارس مشاوران و روانشناسانی داریم که در امر تحصیل و مسائل رفتاری به دانش آموزان و والدین کمک می‌کنند. خانواده یکی از مهمترین بخش‌هایی است که در آن طی سال‌های اخیر به سلامت روان اهمیت بیشتری داده شده است. بسیاری از خانواده‌ها علی‌رغم هزینه‌های بالای جلسات روان‌درمانی، از خدمات روان‌درمانگران بهره می‌گیرند. این اهمیت فزاینده به مفاهیم روانشناختی و سلامت روان ناشی از رشد آگاهی افراد جامعه است و در نهایت موجب  پرورش افرادی در آینده می‌شود که طبیعتا خودآگاه‌تر و با مهارت بیشتری نسبت به گذشته هستند.

مهمترین چالش‌ها در حوزه سلامت روان چیست؟
این روانشناس بالینی خاطرنشان کرد: با وجود افزایش توجه به سلامت روان نسبت به گذشته، اما همچنان چالش‌ها و جای خالی‌های بسیار زیادی در این خصوص وجود دارد. یکی از عواملی که در بروز این چالش‌ها موثر است، جامعه در حال گذار ما از یک جامعه سنتی به جامعه مدرن است. گذار جامعه سنتی به مدرن یکی از عواملی است که باعث برخی تنش‌های بین نسلی در خانواده‌ها می‌شود. ممکن است برخی موضوعات در جامعه در حال گذار داشته باشیم، که در یک جامعه سنتی یا یک‌ جامعه مدرن وجود نداشته باشد. در جامعه در حال گذار ما که بسیاری از نمادهای تکنولوژی بدون آگاهی و فرهنگ سازی در آن ظهور کردند، این چالش‌ها پررنگ تر بوده و در نتیجه بهداشت روان افراد جامعه را به مقدار بیشتری در خطر می اندازد. 

درگاهیان در ادامه مشکلات و آشفتگی‌های اقتصادی- اجتماعی را به عنوان یکی دیگر از عوامل بسیار موثر در کاهش میزان سلامت روان برشمرد و عنوان کرد: عدم ثبات اقتصادی باعث می‌شود خانواده‌ها سطح اجتماعی- اقتصادی ثابتی نداشته باشند؛ یک خانواده ممکن است به طور مداوم با رصد تغییرات اقتصادی نگران آینده خود باشد و کیفیت زندگی توسط شاخص‌های اقتصادی که نیازهای اولیه یک خانواده به آن مرتبط است تغییر می‌کند. وقتی این شاخص‌ها به صورت مداوم و در بازه‌های کوتاه مدت تغییر می‌کند طبیعتا اضطراب زیادی را به خانواده تحمیل خواهد کرد. آشفتگی‌ها و بی‌ثباتی اجتماعی- اقتصادی می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در برنامه‌ریزی، پیش‌بینی آینده، احساس ناکامی و ناکارامدی در افراد شده و به وضوح از کیفیت زندگی و سلامت روان جامعه بکاهد.

وی افزود: طبیعتا عدم توجه به بهداشت روان و افزایش شیوع اختلالات روانشناختی تمامی ارکان‌ جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به گونه‌ای که می‌توان شاهد افزایش مشکلات خانواده و تربیت فرزندان، کاهش آمار ازدواج، افزایش انواع خشونت‌ها و در نهایت کاهش و راکد شدن بازده مورد انتظار از افراد جامعه در زمینه رشد و توسعه ملی بود.

این روانشناس با اشاره به اینکه می‌توان افزایش آمار مهاجرت را از دیگر پیامدهای عدم توجه به بهداشت روان، نام برد، یادآور شد: افراد به دلیل اضطراب زیادی که در جامعه وجود دارد، مهاجرت می‌کنند؛ ما در این خصوص آمار بسیار بالایی را در سال‌های اخیر داشته‌ایم. همچنین بالارفتن سن ازدواج و عدم تمایل به فرزندآوری نیز از دیگر مواردی است که عدم توجه به بهداشت روان می‌تواند در پی داشته باشد.

اختلالات اضطرابی، شایع‌ترین اختلال روانی کشور
درگاهیان با بیان اینکه متاسفانه  مطالعاتی با آمار و اطلاعات دقیق در زمینه سلامت روان و میزان اختلالات روانشناختی در شهرهای مختلف در دسترس نیست، تصریح کرد: با این حال معمولا ۲۰-۳۰ درصد افراد یک جامعه مبتلا به اختلالات روانشناختی هستند و در این میان، اختلالات اضطرابی شایع‌ترین اختلال روانی در  کشور ماست؛ با توجه به چالش‌های اخیر اجتماعی - اقتصادی در چند سال گذشته بعید نیست که آمار فزاینده نسبت به سال‌های گذشته داشته باشیم. طبیعتاً اولین قدم موثر در زمینه افزایش سلامت روان، انجام مطالعات و تهیه آمار کافی برای برنامه‌ریزی بهتر و بهبود زیرساخت‌های مورد نیاز می‌تواند باشد.

وی اضافه کرد: به طور کلی می‌توان گفت از طرفی افزایش آگاهی و حساسیت عمومی نسبت به مسائل روانشناختی، کاهش انگ اجتماعی بیماری‌های حوزه روان و همچنین افزایش عوامل استرس‌زا در سال‌های گذشته مراجعه به مراکز خدمات روانشناختی را افزایش داده است.

برای ارتقاء سلامت روان جامعه چه باید کرد؟
این روانشناس در پایان به بیان برخی از راهکارها در جهت افزایش سلامت روان در یک جامعه پرداخت و تشریح کرد: ترمیم زیرساخت‌های اقتصادی فرهنگی جامعه یکی از مهمترین راهکارهایی‌ است که در جهت افزایش سلامت روان در جامعه می‌توان از آن نام برد تا افراد جامعه بتوانند با ثبات بیشتر و اضطراب کمتر به زندگی خود بپردازند. همچنین در نظر گرفتن سیستم حمایتی بیمه برای مداخلات روانشناختی می‌تواند باعث بهره‌مندی حداکثری افراد در همه اقشار جامعه از این خدمات باشد. علاوه بر آن در نظر گرفتن برنامه‌های مدون بهداشت روان که نیازمند مطالعات قوی‌تر و استفاده از متخصصان برای یکسری برنامه‌های جامع که هدف آن افراد تمامی اقشار جامعه باشد. جای این زیرساخت‌ها و برنامه‌ها خالی است و به نظر می‌رسد کار کردن روی این بخش‌ها می‌تواند باعث افزایش سلامت روان در جامعه باشد.

بهار نیوز