منتظر چطور مجلسی باید باشیم؟

گروه سیاسی: روز جمعه ۲۱ اردیبهشت ماه، دور دوم انتخابات مجلس در ۲۲ حوزه انتخابیه انجام شد و صاحبان ۴۵ کرسی خالی برای ۴ سال آینده مشخص شدند. این انتخابات در شرایطی انجام شد که در برخی شهر‌ها نرخ مشارکت در انتخابات پایین‌تر از حد انتظار بود.
به گزارش فرارو، احمد وحیدی، وزیر کشور درباره نرخ مشارکت در انتخابات گفته که این انتخابات، ۴۱ درصد مشارکت‌کننده داشت و دور دوم رکورد‌های دیگری بر جای گذاشت و تاریخ‌ساز شد، با این وجود، آمار‌ها حاکی از این است که در پایتخت، تنها ۸ درصد واجدان شرایط در انتخابات شرکت کردند و برخی کارشناسان سیاست داخلی معتقدند ماراتن انتخابات مجلس دوازدهم نفسگیر نبوده است.
آمار‌های ناامیدکننده از انتخابات مجلس شورای اسلامی
بررسی ۱۱ دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در کشور نشان می‌دهد که بیشترین میزان مشارکت به پنجمین دوره از انتخابات باز می‌گردد که ۱۸ اسفندماه سال ۷۴ برگزار شد. در این دوره میزان مشارکت ۷۱ درصد بوده است. ریاست مجلسی که با این میزان مشارکت تشکیل شد بر عهده علی اکبر ناطق نوری بود. همچنین در انتخابات دور دوم مجلس نهم در اردیبهشت ۱۳۹۱ میزان مشارکت مردم تهران دو برابر میزان مشارکتی بود که ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۳ ثبت شد. نرخ مشارکت در انتخابات این دوره مجلس به زیر ۵۰ درصد رسید و حتی در برخی شهر‌ها از جمله تهران، این نرخ تا زیر ۱۰ درصد نیز سقوط کرد، بنابراین با یک حساب و کتاب ساده به این نتیجه می‌رسیم که در مقایسه با دور دوم انتخابات مجلس نهم، کاهش ۲۰۰ درصدی میزان مشارکت را شاهد بودیم.
بیژن نوباوه‌وطن در انتخابات مجلس نهم (دور اول) با ۴۸۱۹۹۱ رای نتوانست به مجلس راه پیدا کند و به دور دوم رفت. در دور دوم ۴۹۱ هزار رای آورد و به‌عنوان نماینده اول تهران در این دور به پارلمان وارد شد. این بار، اما نوباه در دور دوم انتخابات مجلس دوازدهم با ۲۷۱۰۹۴ رای به مجلس رفت.
استان کهکیلویه و بویراحمد با کسب بالاترین میزان مشارکت در سال ۹۸؛ یعنی ۷۰.۶۶ درصد، در این دوره از انتخابات نیز بالاترین میزان مشارکت را با ۶۵.۷۴ درصد از آن خود کرده، ولی ۴.۹۲ درصد کاهش مشارکت داشته است. ۴ استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان و اردبیل که در سال ۱۳۹۸ در لیست استان‌های با مشارکت بالای ۵۰ درصد قرار داشتنند؛ در این دوره از انتخابات با کاهش مشارکت در رده بین ۵۰ تا ۴۰ درصد مشارکت قرار گرفته اند. برهمین اساس مشارکت در سیستان و بلوچستان ۴۳.۱۸درصد؛ هرمزگان ۴۶.۶۶ درصد؛ کرمان ۴۸.۴۸ درصد و استان اردبیل ۴۹.۰۳درصد بوده است. در این میان، برخی از استان‌ها مشارکت زیر ۴۰ درصدی را در انتخابات ۱۴۰۲ ثبت کرده اند. با وجود اینکه آمار منتشر شده از میزان مشارکت استانی در انتخابات ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که تنها ۵ استان مرکزی با ۳۹.۷۱ درصد؛ اصفهان ۳۶.۳۸ درصد؛ کردستان ۲۳.۶۵ درصد؛ البرز ۲۸.۴۱ درصد و تهران ۲۶.۲۴ میزان مشارکت زیر ۴۰ درصدی داشته اند، اما در انتخابات امسال میزان مشارکت زیر ۴۰ درصدی به ۷ استان رسیده و استان‌های کرمانشاه با ۳۹.۴۷ درصد؛ مرکزی با ۳۷.۴۲ درصد؛ قزوین با ۳۷.۲۲؛ اصفهان با ۳۷.۰۳ درصد؛ کردستان با ۳۰.۵۳ درصد؛ البرز با ۳۰.۱۹ درصد و تهران با ۲۶.۱۷ درصد در این لیست قرار دارند.
بیشترین کرسی مجلس دوازدهم، در انحصار کاندیدا‌های اختصاصی شورای ائتلاف نیرو‌های انقلاب (شانا) با ۵۸ کرسی است. پس از شانا، اصلاح‌طلبان با کسب ۴۰ کرسی قرار دارند. ائتلاف مردمی نیرو‌های انقلاب اسلامی (امنا) با ۱۶ کاندیدای اختصاصی در جایگاه سوم و جبهه موسوم به «صبح ایران» نیز با ۱۱ کاندیدا‌های اختصاصی در جایگاه بعدی قرار دارد. کمترین کاندیدای اختصاصی راه‌یافته به مجلس دوازدهم متعلق به شورای وحدت نیرو‌های انقلاب اسلامی با ۴ کاندیداست. البته در دور دوم انتخابات، کاندیدا‌های اختصاصی جبهه صبح ایران ناکام ماندند و در هیچ حوزه‌ای پیروز رقابت‌ها نشدند. میزان مشارکت استان‌ها در انتخابات مجلس دوازدهم در مقایسه با انتخابات مجلس یازدهم کاهش داشته است، به طوریکه در این دوره فقط ۶ استان مشارکت بالای ۵۰ درصدی داشته اند، اما در سال ۱۳۹۸ این عدد ۱۰ بوده است.
یک نکته قابل تامل دیگر در ترکیب نمایندگان این دوره از مجلس شورای اسلامی را می‌توان تعداد اندک زنان راه یافته به مجلس دانست. با پایان گرفتن دور دوم انتخابات مشخص شده که تنها ۱۴ زن در این دوره به مجلس شورای اسلامی راه یافته‌اند. تعداد نمایندگان زن در مجلس قبلی ۱۷ نفر بود.
به طور کلی می‌توان از ترکیب کاندیدا‌ها و راه یافته‌ها به مجلس اینگونه استنباط کرد که انتخابات به طور عمده میان جناح‌های مختلف از اصولگریان برگزار شد. اصولگرایان در روز‌های آغازین رقابت‌ها با دو تشکل اصلی خود به نام‌های شورای ائتلاف نیرو‌های انقلاب یا شانا (به رهبری غلامعلی حداد عادل) و شورای وحدت (با رهبری محمدعلی موحدی کرمانی) وارد شدند و در نهایت نیز دو ائتلاف دیگر با نام امنا (ائتلاف مردمی نیروی‌های انقلاب) و ائتلاف صبح ایران (به رهبری علی اکبر رائفی پور) هم وارد صحنه شدند. انتخابات این دوره، اما با افشاگری‌ها و چنددستگی‌های متعددی همراه شد و کار به تخریب چهره‌ها نیز کشیده شد. بخشی از این اختلاف‌ها نیز دامنگیر محمدباقر قالیباف، رئیس فعلی مجلس شورای اسلامی شد.
احمد وحیدی وزیر کشور در شبکه اجتماعی ایکس در خصوص برگزاری مرحله دوم انتخابات مجلس دوازدهم نوشته بود: «مرحله دوم انتخابات پایان یافت. بحمدلله مردم حماسه آفریدند. از همه مردم شریف سپاسگزارم. از همه همکارانم در وزارت کشور، نهاد‌های امنیتی و انتظامی، شورای نگهبان و ناظرین مردمی مجدد تشکر می‌کنم.» این سخنان وحیدی با واکنش‌های گسترده‌ای همراه شد.
احمد علیرضابیگی، نماینده مجلس یازدهم درباره این اظهارنظر وزیر کشور گفت: «انتخابات دور دوم معمولاً پرشور نیست. با شرایطی که وجود دارد، نه‌تن‌ها دور دوم بلکه دور اول انتخابات مجلس دوازدهم را نمی‌توان حماسه دانست. مردم احساس کردند که نهاد انتخابات تضعیف شده است و قرار نیست از راه انتخابات تغییری در اداره کشور رخ دهد، به همین دلیل پای صندوق نیامدند و دیدیم که در دور نخست ۶۰ درصد واجدان شرایط در انتخابات شرکت نکردند. از ۴۰ درصدی هم که شرکت کردند، بخش قابل توجهی از آن آرای باطله بوده است. این وضعیت برای جمهوری اسلامی ایران که براساس قانون اساسی اتکایش بر آرای مردم است، پسندیده نیست.»
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت روحانی نیز در پاسخ به وزیر کشور در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «احتمالا منظورشان از «حماسه»، آن «عدم مشارکت ۹۲ درصدی» در تهران است. خدا قوت به همه دست اندرکاران برگزاری انتخابات.»
عبدالناصر همتی رییس پیشین بانک مرکزی در واکنش به اظهارت وزیر کشور نوشت: «اینکه وزیر کشور انتخابات اخیر را حماسه و نمایندگی مجلس را با ۳ تا ۵ درصد رأی مردم قابل قبول و خوب دانسته آیا معنایش این است که به دنبال حماسه‌ی قابل قبول تری برای انتخابات ۱۴۰۴ است؟»
حسام‌الدین آشنا، مشاور اسبق حسن روحانی نیز در همین خصوص نوشت: «اگر این میزان مشارکت را حماسه بنامیم، خود و حاکمیت را از درک ضرورتِ آسیب شناسی وضعیت کنونی، محروم کرده‌ایم.»
محمدعلی ابطحی، رئیس دفتر رئیس جمهور در دولت اصلاحات نیز در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «وزیر کشور عزیز و گرامی، ۸ در صد شرکت کننده در انتخابات مرحله دوم حماسه است؟ یا ۸ در صد نمی‌دونید چیه یا حماسه. والا به مولا»