قصه تولد کودکان بی هویت همانند زخم کهنه‌ای است که هر چند وقت یکبار سر باز می‌کند و دوباره به فراموشی سپرده می شود. کودکان بی هویتی که از حقوق اولیه خود که همان تحصیل است محروم شده و به باد فراموشی سپرده می شوند.

مریم و احمد ۳۰ سال قبل به صورت سنتی و موقتی ازدواج کرده و صاحب ۴ فرزند هستند.هیچ‌کدام از فرزندان این خانواده به مدرسه نرفته‌اند. وقتی جویای چرایی به مدرسه نرفتن فرزندان این خانواده می‌شوم مادر خانواده می‌گوید: به خاطر ازدواج سنتی هیچ‌کدام از فرزندانم شناسنامه ندارند و همین امر موجب شده تا نتوانیم در مدرسه ثبت نام شان کنیم.وی می افزاید: فرزندانم به خاطر نداشتن شناسنامه حتی از یارانه پرداختی دولت هم محروم هستند.

بحث هویت یکی از حقوق مسلم کودکان است
علیرضا غنایی، استاد دانشگاه حقوق  با بیان اینکه دو دسته از افراد جامعه هستند که شناسنامه ندارند، گفت: یک دسته‌ از این افراد مشکلات قانونی و مدرکی داشته و شناسنامه ندارند، و دسته‌ای دیگر کودکانی هستند که حاصل ازدواج موقت‌اند، ازدواجی شرعی که در جایی ثبت شده اما رسمی نشده و یا کسانی که در بازه زمانی که طبق قانون ثبت احوال فرصت مشخصی وجود دارد که پدر و مادر به ثبت احوال اعلام ولادت کنند تا بعد از آن بتوانند برای فرزندشان شناسنامه بگیرند اقدام نکرده‌اند.

وی می افزاید: در بین این افراد کسانی هستند که یا ازدواج موقتی کرده‌اند و پدر مجهول المکان است و یا اینکه هر دو در دسترس نیستند و چون طبق قانون ثبت احوال برای دادن شناسنامه برای فرزند حاصل از ازدواج موقت حضور پدر و مادر هر دو الزامی است، به دلیل نداشتن گواهی ولادت یا پیگیری نکردن والدین آن‌ها هویت مشخصی ندارند.

این استاد دانشگاه حقوق، بحث هویت را یکی از حقوق مسلم کودکان عنوان کرده و می گوید: این حق هم در کنوانسیون حقوق کودک و هم در قوانین مختلف داخلی کشور به آن توجه شده است.
غنایی می‌افزاید: داشتن هویت و شناسنامه علاوه بر حق کودک بودن، پیش زمینه‌ای برای حفظ امنیت اجتماعی، امنیت فرهنگی و امنیت سیاسی هر کشوری محسوب می‌شود و هیچ کشوری نمی‌تواند از کنار موضوعی تحت عنوان عدم هویت کودکان بی تفاوت عبور کند.

وی تاکید می کند: بحث هویت چیزی نیست که بی تفاوت باشیم اما هویت از کارت اولیه و شناسایی اولیه شروع می شود.به گفته غنایی، دهیاری‌ها، شوراها و خانه‌های بهداشت در صورت مطلع شدن، از نداشتن شناسنامه فردی موظف به اطلاع رسانی به ثبت احوال هستند و خود ثبت احوال هم همیارانی دارد که در مناطق مختلف پیگیری می‌کنند و افراد محروم از شناسنامه را شناسایی می‌کنند.

وی ادامه می دهد: ممکن است برخی به دلایل مختلف فرهنگی اقتصادی و عرفی مایل به گرفتن شناسنامه نباشند اما آنها باید برای فرزندان خود شناسنامه تهیه کنند.وی گفت: ضعف در اطلاع از حقوق شهروندی، خانواده هایی که ازدواج موقت کرده‌اند را با مشکلات فراوان مواجه کرده است که یکی از این مشکلات عدم دریافت شناسنامه و بهره مندی کودکان از حقوق قانونی شهروندی است.
هر چند در آذربایجان غربی، هیچ کس حاضر به ارائه آمار کودکان بی هویت استان نیست و هر کدام از مسئولان توپ را در زمین دیگری می اندازد، اما به گفته رئیس دادگستری استان نمی توان وجود کودکان بدون شناسنامه در استان را انکار کرد.