ثروتي براي مردم يا بلاي جانشان!؟

مجتبي گهستوني

---

خوزستان علي رغم داشتن استعدادهاي فراوان براي جذب درآمد و توليد ثروت و ايجاد اشتغال پايدار اما سرنوشتش به نفت گره خورده است. عبور از اين فرجام به اين راحتي ها نيست. بيش از يك قرن است كه نفت درآمدهاي هنگفتي براي ايران بوجود آورده و اين موضوع باعث شده ديگر صنايع كمرنگ تر شود و سرمايه گذاري هاي كمتري در ديگر صنايع صورت بگيرد. حال اين موضوع باعث شده تا خوزستان به استاني تك محصولي تبديل شود.

يکي از مهم ترين ميدان ها و سوپر مخزن‌هاي نفت دنيا به طول 70 کيلومتر و عرض 10 تا 15 کيلومتر در اهواز واقع است که اين مخزن در 40 سال گذشته به دليل ناهماهنگي‌هاي صورت گرفته بافت شهري به سمت اين مخزن نفتي کشيده شده است. با توجه به اينكه اين ميدان داراي 3 مخزن آسماري، بنگستان و خامي است که از مخازن آسماري و بنگستان روزانه حدود 800 هزار بشکه نفت استخراج مي شود، شركت ملي مناطق نفتخيز جنوب با انجام عمليات بزرگ لرزه‌ نگاري سه‌ بعدي ميدان نفتي اهواز به ارزش 55 ميليارد تومان آمادگي لازم را براي توسعه ميادين نفتي خود دارد.

اگر چه قرار گرفتن بخش شمال شرقي اهواز شامل محلاتي چون کوروش، زوييه، زيتون، جواهري، شهرك نفت، ملي راه و پارك شهروند بر روي مخازن نفتي موضوع جديدي نيست اما در تازه ترين اظهارنظري که روز گذشته منتشر شد مديرعامل شرکت فرودگاه‌هاي کشور با اشاره به کشف چاه نفت در فرودگاه اهواز از آغاز مذاکرات شرکت فرودگاه‌ها با وزارت نفت خبر داد تا اين موضوع با توافق
طرفين مرتفع شود.

محمدعلي ايلخاني با بيان اين‌که وزارت نفت رسما نسبت به در اختيار گرفتن اين چاه اقدام کرده است گفت: در جريان مذاکرات بنا شد وزارت نفت که نسبت به ساخت يک فرودگاه جديد در اهواز اقدام کند و به محض آماده شدن آن شرکت فرودگاه‌ها محل فعلي فرودگاه اهواز را به اين وزارتخانه تحويل دهد. موضوعي كه پيش از اين، محمد رسولي نژاد - مديرعامل سابق شرکت فرودگاه‌هاي کشور - ضمن تاييد وجود حوضچه‌هاي نفتي در باند فرودگاه اهواز از لزوم جابجايي اين فرودگاه خبر داده بود.

وجود منابع عظيم نفتي در محل فرودگاه فعلي اهواز در حالي مورد بحث گذاشته مي شود كه منطقه سه اهواز كه محلات نامبرده شده بالا در آن واقع است با رشد قارچ گونه ساختمان سازي مواجه شده اند. كه به طور مثال مي توان از ساخت آپارتمان هاي جنب سازمان هيلكوپتري تا آپارتمان هاي شهرك نفت و همچنين ساخت ترمينال قطار شهري نام برد.

در كنار همه پرسش هايي كه براي مردم پس از شنيدن خبر كشف چاه نفت در فرودگاه اهواز بوجود مي آيد قطعا اين پرسش كه اكتشاف چنين چاهي در محدوده شهري چه پيامدهاي زيست محيطي به همراه دارد ذهن فعالان به محيط زيست پايدار را مشغول خواهد كرد.

در همين خصوص لاهيجان زاده مديركل حفاظت محيط زيست خوزستان درباره اين كشف چاه نفت در فرودگاه اهواز گفت: خبر مطرح شده موضوع جديدي نيست و ما كنترل كامل روي كليه فعاليت هاي شركت نفت را داريم. البته شركت نفت ملزم است براي كليه اكتشافات خود از ما استعلام نمايد. اگرچه اين شركت گاهي بدون استعلام تحركاتي انجام مي دهد اما با ورود به موقع در آن از اجراي آن جلوگيري مي كنيم. به گونه اي كه مدتي پيش سه چاه را تعطيل كرديم. شركت نفت با اينكه در پارك شهروند سه نقطه را براي اكتشاف در نظر گرفته است اما تاكنون از ما مجوزي دريافت نكرده است و آن دليلش مجاورت با منازل مسكوني است. درباره خبري كه شما مطرح كرديد تا زماني كه فرودگاه جديد اهواز ساخته نشود هيچ اقدامي براي اكتشاف صورت نمي گيرد. در صورتي که فرودگاه جابه جا شود عمليات اكتشاف با ضوابط سازمان محيط زيست منطبق باشد مجوز صادر مي شود و در غير اين صورت از صدور مجوز خودداري خواهيم كرد.

اما يك كارشناس محيط زيست گفت: تحقيق هاي علمي بررسي تاثير بخش محلول در آب نفت خام بر تجمع فلزات سنگين مانند واناديوم، نيكل، كادميوم و سرب در بافت عضله ماهي هاي مختلف، در آزمايشگاه ها انجام شده و پيامدهاي آن مشخص شد. چرا كه فلزات سنگيني که نام برده شد از طريق انواع آلاينده هاي نفتي و ديگر صنايع وارد طبيعت و محيط زيست ما مي شوند که ضررهاي زيادي براي انسان دارند اما در نتيجه اكتشافات نفتي گسترده در طي يكصد ساله گذشته خطر بزرگي نسل فعلي و نسل هاي قبلي را در خوزستان تهديد مي کند چرا که اين آلودگي ها در نهايت اگر در آب باشند در بافت بدن ماهيان جمع مي شوند و اگر در خاک باشند به وسيله ميوه و سبزي جات جذب مي شوند که ما آنها را مي خوريم و دچار مشکلاتي ناخواسته مي شويم. اگر اين آلودگي مانند شعله هاي آشناي فلورهاي شرکت نفت وارد هوا مي شود، به راحتي از راه تنفس وارد بدن و خون ماشده و انواع مريضي و سرطان را به دنبال خواهد داشت. از اين رو است که ما هميشه بايد به دنبال محيط زيستي بدون آلودگي باشيم.

اظهارنظر اين كارشناس در حالي مطرح مي شود كه سال گذشته هزاران نفر از مردم خوزستان به دليل پراکنده بودن ذرات معلق آلايندههاي صنعتي درسطح هواراهيِ بيمارستان شدند. در ميان همه مشکلات به وجود آمده براي سلامت مردمي که در اطراف آن محدوه چاه نفت ساکن هستند يک مشكل بزرگ ديگر نيز وجود دارد و آن وجود سفره آب زيرزميني در عمق چند متري از سطح و مکان قرار گرفتن سخت كفه هاي غير قابل نفوذ در كل منطقه است که به وسيله نشر ميعانات گازي امکان آلودگي آنها صد درصد وجود دارد.

با وجود محرز بودن آلودگي، منابع موجود آن، نشت چاله هاي سوزان، نشت احتمالي از مخازن ذخيره، مانند احتمال شكستگي لوله و كانال هاي جمع آوري فاضلاب نيز وجود دارد. بايد ابتدا منابع موجود آلودگي بررسي و پس از تعيين مشخصه هاي آن، علاوه بر تعيين نيروي آلودگي، راهنماي مناسبي براي تصميم گيري مديريت فاضلاب پالايشگاه، تعيين بهترين سيستم پاك سازي و برنامه ريزي راهبردي براي تحقق آن انجام شود.اين كارشناس در بخش ديگري از گفت وگوي خود اظهار داشت: آلودگي خاك و منابع آب زيرزميني با آلاينده هاي مختلف از جمله هيدروکربونها و حلال هاي شيميايي، آثار منفي زيست محيطي متنوعي به دنبال دارد.

آلايندگي محيط زيرزميني با هيدروکربن هاي نفتي در اطراف پالايشگاهها، جايگاههاي سوخت گيري، مخازن نفت و فرآورده هاي نفتي و محل عبور لوله هاي تاسيسات انتقال سوخت، حساسيت ويژه اي دارد، چرا كه معمولااز شروع آلودگي تا تشخيص آن مدت زماني طولاني مي گذرد و در صورت بروز، درمان آن به زمان و هزينه هاي اقتصادي چشمگيري نياز دارد. از طرف ديگر، آلودگي ناشي از فعاليت هاي صنعتي، همواره موجب دلمشغولي دست اندركاران صنعت و مراجع ناظر بر حفظ محيط زيست بوده و برگزيدن سياست هاي سازگار و راه حل هاي منطقي براي پاك سازي محيط زيست در مسيري هماهنگ با ملاحظات زيست محيطي، اجتناب ناپذير است.