به گزارش
پلاتو هنر، بدون شک یکی از مهمترین عناصر اجرایی یک نمایش را میتوان متن یا نمایشنامه آن دانست. قدم اول برای تولید یک اثر تئاتری، پیشاز هرچیزی انتخاب یک متن مناسب برای اجرا است. کارگردان با توجه به سلیقه و نیاز مخاطب و جامعه هدف در اولین قدم موظف به انتخاب متن و سپس، طراحی، دراماتورژی و ایدهپردازی روی متن انتخابی است. همانند هر شغل دیگری، در هنرهای نمایشی نیز هنرمند نیاز به ابزار خاص خودش را دارد و یکی از این ابزارهای مهم، شناخت و تسلط روی متنها و نمایشنامههای گوناگون در تمامی ژانرها با جغرافیاهای متفاوت است. در ادامه این مطلب به معرفی نمایشنامههای معروف جهان که در طول تاریخ در عرصه تئاتر تأثیرگذار بودهاند، خواهیم پرداخت.
۱. هملت – ویلیام شکسپیر
«هملت»، از موثرترین نمایشنامههای معروف جهان اثر ویلیام شکسپیر، یکی از برجستهترین تراژدیهای تئاتر است. داستان این نمایشنامه درباره شاهزادهای دانمارکی به نام هملت است که پساز مرگ پدرش و ازدواج مادرش با عمویش کلادیوس، دچار بحران روحی میشود. هنگامی که روح پدرش به او ظاهر میشود و فاش میکند که کلادیوس او را به قتل رسانده، هملت در پی انتقام برمیآید. اما تاملات عمیق، تردیدها و درگیریهای درونی هملت او را از این کار به تاخیر میاندازد و همین امر موجب وقوع فجایعی دیگر میشود. این نمایشنامه با مضامینی چون خیانت، انتقام، مرگ و پرسشهای فلسفی درباره زندگی، به یکی از عمیقترین آثار ادبی جهان تبدیل شده است.
۲. مکبث – ویلیام شکسپیر
«مکبث»، از تراژدیهای معروف ویلیام شکسپیر، یکی از نمایشنامههای معروف جهان است. این نمایشنامه داستان فرماندهای اسکاتلندی به نام مکبث را روایت میکند که پساز شنیدن پیشگویی سه جادوگر مبنی بر پادشاه شدنش، به طمع قدرت گرفتار میشود. با تحریک همسرش، لیدی مکبث، او دست به قتل شاه دانکن میزند و تاج و تخت را بهدست میآورد. اما این جنایت آغازگر سلسلهای از قتلها و خیانتها میشود که مکبث را به سوی جنون و سقوط میکشاند. این نمایشنامه به بررسی موضوعاتی چون جاهطلبی، گناه و پیامدهای انتخابهای نادرست میپردازد و از آثار مهم شکسپیر در تحلیل روانشناسی شخصیت است.
۳. اتللو – ویلیام شکسپیر
«اتللو»، تراژدی معروف دیگری از ویلیام شکسپیر، روایت داستان یک فرمانده سیاهپوست به نام اتللو است که به خاطر شجاعت و مهارتهایش در جنگ به مقام والایی در ونیز دست یافته. او عاشق زنی زیبا و سفیدپوست، دزدمونا میشود و با او ازدواج میکند اما جِیگو، دستیار فاسد و حسود اتللو، با نقشهچینیهای خود سعی میکند اعتماد اتللو به دزدمونا را از بین ببرد. او به اتللو میگوید که دزدمونا به او خیانت کرده است. این شایعات و تردیدها اتللو را به جنون و قتل همسرش میکشاند و در نهایت به فاجعهای اسفبار ختم میشود. «اتللو» یکی از نمایشنامههای معروف جهان است که به موضوعاتی چون عشق، حسادت و تبعیض نژادی و همچنین به بررسی پیچیدگیهای روانشناختی شخصیتها میپردازد.
۴. شاه لیر – ویلیام شکسپیر
نمایشنامه «شاه لیر» نمونهی بارزی از نمایشنامههای معروف جهان است که داستان شاه لیر را روایت میکند که تصمیم میگیرد تاج و تخت خود را بین سه دخترش تقسیم کند. او از آنها میخواهد که عشق و وفاداریشان را به او نشان دهند. گونریل و رگان، دختران بزرگش، با تملق و دروغ به او ابراز عشق میکنند، در حالی که کوردلیا، دختر کوچکتر، راستگو و صادق است و به همین دلیل از طرف پدرش طرد میشود.
پساز تقسیم ملک، لیر به زودی متوجه میشود که دو دخترش به او خیانت کرده و از او سوءاستفاده میکنند. او در پی یافتن حقیقت و به دست آوردن عشق واقعیاش، دچار جنون میشود. نمایشنامه به بررسی موضوعاتی چون قدرت، خیانت، خانواده و پیامدهای تصمیمات نادرست میپردازد و نشاندهنده سقوط یک شخصیت بزرگ به واسطه خودخواهی و عدم شناخت درست از عشق است.
۵. رومئو و ژولیت – ویلیام شکسپیر
«رومئو و ژولیت»، مثال دیگری از نمایشنامههای معروف جهان است که داستان تراژیک و عاشقانه میان دو جوان از دو خانواده متخاصم در شهر ورونا، ایتالیا، به نامهای مونتگومری و کاپولت را روایت میکند. رومئو، پسر خانواده مونتگومری، در یک مهمانی تصادفا با ژولیت، دختر خانواده کاپولت، آشنا میشود و بین آنها عشق سریعی شکل میگیرد.
با وجود دشمنی عمیق خانوادگی، این دو جوان تصمیم میگیرند که مخفیانه ازدواج کنند. اما بروز حوادث ناگوار و سوءتفاهمها باعث میشود که آنها به طور فاجعهآمیزی به زندگی خود پایان دهند. نمایشنامه به بررسی موضوعاتی چون عشق، نفرت، سرنوشت و پیامدهای خشونتهای خانوادگی میپردازد و به عنوان نمادی از عشق حقیقی و غمانگیز در تاریخ ادبیات شناخته میشود.
۶. مرغ دریایی – آنتوان چخوف
«مرغ دریایی»، یکی از آثار معروف آنتوان چخوف از میان نمایشنامههای معروف جهان، داستانی درباره زندگی و آرزوهای هنرمندان و افراد خلاق در روسیه را روایت میکند. این نمایشنامه بر محور چهار شخصیت اصلی میچرخد: نینا، یک بازیگر جوان و آرزوهایش، تریگورین نویسندهای مشهور، و ایوانا، مادر نینا که یک بازیگر سابق است و سرتسین، کارگردان و معلم تئاتر. نمایشنامه به بررسی مضامینی چون عشق، حسرت و ناکامی در پیگیری آرزوها میپردازد و تاثیرات محیط و روابط انسانی بر زندگی فردی را مورد تامل قرار میدهد. این اثر امروزه به عنوان یکی از پایههای تئاتر مدرن شناخته میشود.
۷. باغ آلبالو – آنتوان چخوف
نمایشنامه «باغ آلبالو»، داستان خانوادهای از طبقه اشرافی روسیه را روایت میکند که با ورشکستگی و از دست دادن اموال خود مواجه هستند. شخصیتهای اصلی شامل لیوبوف، مالک باغ و فرزندانش هستند که به خاطر تعلق عاطفی به باغ آلبالو و خاطرات گذشتهاش دچار سردرگمی میشوند. با ورود یک تاجر به نام لوپاخین، که پیشنهاد خرید باغ را میدهد و برنامههایی برای تبدیل آن به زمینهای تجاری دارد، تنشها و درگیریهای خانوادگی بالا میگیرد. این نمایشنامه از نمایشنامههای معروف جهان به بررسی مضامینی چون تغییرات اجتماعی، از دست دادن هویت و تاثیر زمان بر زندگی انسانها میپردازد و به عنوان نمادی از تغییرات اجتماعی در روسیه شناخته میشود.
۸. دایی وانیا – آنتوان چخوف
این نمایشنامه، ماجرای سرکشی یک استاد بازنشسته به نام سربریاکوف همراه با همسر جوان و فریبندهاش یلنا، به یک ملک روستایی است که مخارج زندگی آنها در شهر را تامین میکند. دو دوست به نامهای وانیا (برادر همسر اول پروفسور سربریاکوف که سالها اداره این ملک را برعهده داشته) و آستروف (پزشک محلی) هردو شیفته یلنا میشوند و در خلال نمایش، از ملال و بیهودگی اداره ملک مینالند.
سونیا، دختر پروفسور سربریاکوف از همسر اولش، که در اداره ملک با داییاش وانیا همکاری کرده، از علاقه یک طرفهاش به آستروف رنج میبرد. اوضاع هنگامی بحرانی میشود که پروفسور اعلام میکند قصد دارد این ملک را که خانه وانیا و سونیا هم هست بفروشد و پول آن را برای رسیدن به درآمد بیشتر برای خود و همسرش، در جای دیگری سرمایهگذاری کند. نمایشنامه به بررسی موضوعاتی چون عشق، حسرت و ناتوانی در تغییر سرنوشت میپردازد و نمایی از زندگی انسانها و روابط پیچیده آنها را به تصویر میکشد.
۹. سه خواهر – آنتوان چخوف
«سه خواهر»، نمایشنامهای از آنتوان چخوف، داستان سه خواهر به نامهای اولگا، ماشا و ایرینا را روایت میکند که در یک شهر کوچک در روسیه زندگی میکنند و آرزوی بازگشت به مسکو را در سر دارند. آنها با چالشهای زندگی روزمره، ناکامیها و روابط پیچیده عاطفی روبهرو هستند. این نمایشنامه نیز به بررسی مضامینی چون حسرت، آرزوها و ناتوانی در تغییر سرنوشت میپردازد. در طول داستان، شخصیتها با انتخابهای سخت و تاثیرات زمان و محیط بر زندگیشان مواجه میشوند، که نشاندهنده دغدغههای انسانی و اجتماعی است.
۱۰. در انتظار گودو – ساموئل بکت
«در انتظار گودو»، نمایشنامهای از ساموئل بکت، داستان دو شخصیت به نامهای لادمیر و استراگون را روایت میکند که در جستجوی شخصی به نام گودو هستند. آنها در حاشیه یک جاده، در انتظار گودو روزها و شبها را سپری میکنند و در این مدت با گفتگوهای فلسفی، بیمعنایی زندگی و چالشهای انسانی مواجه میشوند. نمایشنامه به بررسی موضوعاتی چون انتظار، ناامیدی و وجود انسان میپردازد و به خاطر ساختار غیرخطی و شیوه کمیک-تراژیک خود شناخته میشود. این اثر به عنوان یکی از مهمترین اجراهای تئاتر ابزورد در تاریخ ادبیات معاصر محسوب میشود.
۱۱. پایان بازی – ساموئل بکت
این نمایشنامه داستانی درباره زندگی شخصیتهایی به نامهای هام و نلو را روایت میکند که در یک مکان و شرایطی محدود و نابهنجار زندگی میکنند. هام، که بیناییاش را از دست داده، به نلو، که در سطل زباله نشسته و وابسته به هام است، فرمان میدهد و بین آنها مکالمات فلسفی و تلخ وجود دارد. شخصیتهای دیگر شامل مادام، که در سطل دیگری نشسته و به تدریج در حال پوسیدن است، نیز در نمایش حضور دارند. نمایشنامه به بررسی موضوعاتی چون ناامیدی، چرخه زندگی و مرگ و بیمعنایی وجود میپردازد و با سبک خاص و زبانی پیچیده، نمایی از زندگی انسانی در شرایطی غیرانسانی را به تصویر میکشد.
۱۲. مادر کجاست؟ – آرتور میلر
«مادر کجاست»، داستان خانوادهای را روایت میکند که به دنبال مادر خانواده، هیلدا، هستند. این نمایش بر مسائل اجتماعی، خانوادگی و احساسات انسانی تمرکز دارد و از طریق گفتگوها و تعاملات شخصیتها، تنشها و بحرانهای عاطفی آنها را به تصویر میکشد. فرانک، شخصیت اصلی نمایش، در تلاش است تا درک کند که چرا مادرش از آنها فاصله گرفته و در این مسیر با چالشهایی در ارتباطات خانوادگی و هویت خود روبرو میشود.
۱۳. مرگ فروشنده – آرتور میلر
«مرگ فروشنده»، نمایشنامهای معروف از آرتور میلر، داستان ویلی لومن، یک فروشنده میانسال را روایت میکند که در تلاش است تا موفقیت و آرزوهایش را در دنیای رقابتی و سخت کسب و کار بهدست آورد. ویلی به شدت تحت فشار مالی و عاطفی است و با ناکامیهای شخصی و حرفهایاش دست و پنجه نرم میکند. نمایشنامه به بررسی موضوعاتی چون ناکامی، آرزوها و تاثیرات جامعه بر زندگی فرد میپردازد. شخصیتهای دیگر، از جمله همسر ویلی، لیند، و پسرانش، بیف و هپی، نیز در این داستان حضور دارند و تنشها و روابط خانوادگی را به تصویر میکشند. مرگ فروشنده به عنوان یکی از آثار مهم تئاتر آمریکایی و نقدی بر نظام سرمایهداری شناخته میشود.
۱۴. مردی برای تمام فصول – رابرت بولت
«مردی برای تمام فصول»، داستان زندگی توماس مور، وکیل و فیلسوف انگلیسی، را روایت میکند که در زمان پادشاهی هنری هشتم به عنوان مدافع اصول اخلاقی و دینی شناخته میشود. داستان حول تصمیم مور برای عدم تایید طلاق هنری هشتم و ازدواج او با آن بولین میچرخد. مور با چالشهای سیاسی و مذهبی مواجه است و در تلاش است تا اصول خود را حتی در برابر خطرات جدی حفظ کند. نمایش به بررسی مضامینی چون شجاعت، اصول اخلاقی و پیامدهای انتخابهای انسانی میپردازد و نشان میدهد چگونه وفاداری به باورها میتواند به قیمت آزادی و زندگی فرد تمام شود. این اثر به عنوان یکی از مهمترین کارهای تئاتر قرن بیستم شناخته میشود.
۱۵. اتوبوسی به نام هوس – تنسی ویلیامز
«اتوبوسی به نام هوس»، داستانی درباره بلانچ دیبوا، زنی از طبقه اشرافی که پساز از دست دادن اموال و خانوادهاش به نیواورلئان سفر میکند و در خانه خواهرش استلا و شوهرش استنلی زندگی میکند را روایت میکند. بلانچ با تلاش برای حفظ ظاهر و جلب توجه، به تدریج با واقعیت تلخ زندگی و سرنوشت خود روبهرو میشود. استنلی، که شخصیت قوی و زمینی دارد، به مرور زمان بلانچ را تحت فشار قرار میدهد و در نهایت او را به سمت سقوط و جنون میکشاند. نمایش به بررسی موضوعاتی چون تمایلات انسانی، عشق، خیانت و تقابل دنیای قدیم با دنیای جدید میپردازد و تصویرگر جنبههای تاریک و پیچیده روان انسانی است.
۱۶. باغ وحش شیشهای – تنسی ویلیامز
«باغ وحش شیشهای»، نمایشنامهای معروف از تنسی ویلیامز، داستان خانوادهای را روایت میکند که شامل آماندا، مادر محافظهکار و دو فرزندش، تام و لورا، است. تام، راوی داستان، بهدنبال فرار از زندگی روزمرهاش و تحقق آرزوهایش است، در حالی که لورا، خواهرش، به خاطر مشکلات جسمی و کمروییاش به شدت تحت فشار است. آماندا تلاش میکند تا برای لورا یک همسر پیدا کند و در این مسیر با واقعیتهای تلخ زندگی و ناتوانیهای فرزندانش مواجه میشود. نمایش به بررسی موضوعاتی چون آرزوها، ناکامیها و روابط پیچیده خانوادگی میپردازد و تصویرگر حسرت و فشار اجتماعی بر شخصیتها است. این اثر به عنوان یکی از مهمترین آثار تئاتر آمریکایی شناخته میشود.
۱۷. روایت سیزیف – آلبر کامو (اقتباس نمایشی)
«روایت سیزیف»، نمایشنامهای از آلبر کامو، براساس مقالهای با همین نام نوشته شده است و به بررسی مفاهیم بیمعنایی زندگی میپردازد. داستان به اسطوره سیزیف، که به خاطر تقلب در زندگیاش مجبور به حمل سنگی بزرگ به قله کوه و دیدن آن سنگ در حین افتادن به پایین است، میپردازد. کامو از این اسطوره به عنوان نماد تلاش بیپایان و بینتیجه انسانها در زندگی استفاده میکند. او معتقد است که حتی در مواجهه با بیمعنایی، انسان میتواند با آگاهی از وضعیت خود و پذیرش آن، به زندگی ادامه دهد و معنا را در درون خود بیابد. این اثر به عنوان بیانیهای از فلسفه اگزیستانسیالیسم و تلاش انسانی در جستجوی معنا در دنیای بدون معنا شناخته میشود.
۱۸. گربه روی شیروانی داغ – تنسی ویلیامز
«گربه روی شیروانی داغ»، نمایشنامهای از تنسی ویلیامز، داستانی درباره خانوادهای به نام پولینگ است که در یک مزرعه در جنوب آمریکا زندگی میکنند. محور اصلی داستان، بحرانهای عاطفی و روانی مگی، دختر خانواده و تلاش او برای جلب توجه و محبت همسرش، بریک، و همچنین تاثیرات پدرش، بیگددی، که در حال مرگ است، میباشد. این نمایش به موضوعاتی چون هویت، عشق، خیانت و فشارهای اجتماعی و خانوادگی میپردازد و در نهایت نمایشی از تلاش انسان برای یافتن معنا و آرامش در زندگی را به تصویر میکشد.
۱۹. خانه عروسک – هنریک ایبسن
خانه عروسک، نمایشنامهای از هنریک ایبسن، داستان نورا، زنی خانهدار و متاهل را روایت میکند که به تدریج متوجه محدودیتهای زندگی و نقشهای تحمیلی جامعه بر زنان میشود. نورا در تلاش است تا از زیر سایه شوهرش توروالد، که او را چون عروسک کنترل و حمایت میکند، خارج شود و استقلال خود را پیدا کند. این نمایش به بررسی موضوعات مهمی چون هویت، استقلال فردی و نقش زنان در جامعه میپردازد. تصمیم نهایی نورا برای ترک خانوادهاش در جستجوی خودشناسی، بهعنوان یکی از لحظات جسورانه در تئاتر مدرن شناخته میشود و اثری پیشگام در جنبش حقوق زنان است.
۲۰. تله موش – آگاتا کریستی
این نمایشنامه داستان گروهی از افراد را روایت میکند که در یک مهمانخانه دورافتاده به نام مانکسول مانور به دام افتادهاند، در حالی که طوفان شدیدی جریان دارد. در این میان، قتلی رخ میدهد و همه افراد مهمانخانه مظنون به شمار میروند. بازپرس تلاش میکند تا هویت قاتل را کشف کند، اما هر یک از شخصیتها رازی را پنهان کردهاند. این نمایش با فضاسازی و تعلیق خاص کریستی، تماشاگران را درگیر رمز و راز میکند و به عنوان یکی از مشهورترین آثار تئاتری معمایی شناخته میشود. تله موش بهخاطر پیچیدگی داستان و پایان غافلگیرکنندهاش شهرت دارد.
۲۱. زندگی گالیله – برتولت برشت
نمایشنامه «زندگی گالیله»، نوشته برتولت برشت، داستان زندگی گالیله، دانشمند و اخترشناس ایتالیایی را روایت میکند که در قرن هفدهم میلادی، با ارائه نظریهای علمی، مفاهیم سنتی و مذهبی زمان خود را به چالش کشید. گالیله با اثبات اینکه زمین به دور خورشید میچرخد، با مقاومت شدید کلیسا و قدرتهای حاکم روبرو شد. این نمایشنامه، مبارزه او برای حقیقت و دانش، چالشهای او با دین و قدرت، و تاثیر این مبارزه بر زندگیاش را به تصویر میکشد. زندگی گالیله یکی از آثار شاخص برشت است که مسائل پیچیدهای از جمله قدرت، علم و اخلاق را در قالب تئاتر به بحث میگذارد.
۲۲. ننه دلاور و فرزندان او – برتولت برشت
نمایشنامه «ننه دلاور و فرزندان او» اثر برتولت برشت، داستان زنی به نام آنا فیرلینگ، معروف به ننه دلاور، را روایت میکند که با فروش کالا به ارتشها، از جنگ سی ساله اروپا سود میبرد. او با سه فرزندش درگیر جنگ میشود و در این مسیر، هرکدام از آنها را بهطرزی تراژیک از دست میدهد. این نمایشنامه به موضوعات جنگ، طمع و بهای انسانی سودجویی میپردازد و با سبک اپیک برشت، مخاطب را به تامل درباره پیامدهای جنگ و قیمت گزاف آن برای مردم عادی دعوت میکند. برشت در این اثر نقدی قوی به بیرحمی جنگ و ماهیت سودجویانه آن ارائه میدهد.
۲۳. مگسها – ژان پل سارتر
نمایشنامه «مگسها» اثر ژان پل سارتر، بازخوانی مدرن اسطوره اورستس از دیدگاه اگزیستانسیالیسم است. داستان در شهر آرگوس رخ میدهد، جایی که مردم زیر سلطه استبدادی کلوتایمنسترا، ملکه و همسر آگاممنون مقتول و فرزند او، آیگیستوس زندگی میکنند. اورستس، پسر آگاممنون، پس از سالها به شهر باز میگردد تا خواهرش الکترا را نجات دهد و از مادرش انتقام بگیرد. سارتر در این اثر به مسائلی همچون آزادی انتخاب، مسئولیت فردی و مبارزه با سرنوشت اشاره میکند. مگسها با تاکید بر فلسفه اگزیستانسیالیسم، دعوتی به انسان برای رهایی از اسارت و پذیرش مسئولیت زندگی خود است.
۲۴. شیطان و خدا – ژان پل سارتر
نمایشنامه «شیطان و خدا» اثر ژان پل سارتر، داستان مردی به نام گوتز را روایت میکند که بین خیر و شر در کشمکش است. گوتز ابتدا به شیطان میپیوندد و مرتکب جنایات بسیاری میشود، اما در پی تحول درونی، به سوی خدا و خیر روی میآورد و تصمیم میگیرد که به مردم خدمت کند. با این حال، او درمییابد که انتخاب میان خیر و شر پیچیدهتر از تصور اوست و رستگاری واقعی نیازمند مسئولیتپذیری و آزادی است. سارتر در این نمایشنامه، فلسفه اگزیستانسیالیسم خود را درباره آزادی اراده و مسئولیت انسان در قبال انتخابهایش مطرح میکند و به چالشهای اخلاقی و انسانی در راه رسیدن به حقیقت میپردازد.
۲۵. کالیگولا – آلبر کامو
نمایشنامه «کالیگولا» اثر آلبر کامو داستان امپراتور رومی، کالیگولا، را روایت میکند که پساز مرگ خواهر و معشوقهاش، در جستجوی معنای زندگی دچار بحران فلسفی میشود. او به این نتیجه میرسد که زندگی پوچ و بیمعنی است و تصمیم میگیرد تا با ظلم و بیرحمی، پوچی و بیمعنایی جهان را به دیگران نشان دهد. کالیگولا با اعمال خودسرانه و وحشیانهاش مردم را به ستوه میآورد، اما سرانجام خود نیز در این مسیر نابود میشود. کامو در این نمایشنامه، با مفهوم پوچی و شورش علیه بیمعنایی زندگی، ایدههای اگزیستانسیالیستی و فلسفه ابزورد خود را به تصویر میکشد.
این نمایشنامهها از سبکها و مکاتب مختلف تئاتری انتخاب شدهاند و همگی آثار بزرگان تئاتر جهان از میان نمایشنامههای معروف جهان هستند که به دلیل پرداختن به مسائل انسانی، اجتماعی، فلسفی و روانشناختی، همچنان محبوب و شناختهشدهاند.
اگر به دنیای
تئاتر علاقهمند هستید، پلاتو هنر بهترین منبع برای دسترسی به
اخبار تئاتر، معرفی نمایشها و گفتگو با کارگردانها و بازیگران است.