بهار نیوز - تبعات زیست محیطی جنگ برای ملت لبنان

گروه بین الملل: درگیری بین اسرائیل و حزب الله خطرات زیست محیطی را در لبنان تشدید کرده و امنیت غذایی و سلامت عمومی را به خطر انداخته است.
علی الشعار، کشاورزی از منطقه الهباریه در جنوب لبنان، حتی زمانی که همسایگانش فرار کردند و بمباران‌های هوایی زمین را به لرزه درآوره بود، حاضر نشد زمین‌هایش را ترک کند.
برای حدود ۱۴ ماه، او در میان هیاهوی جنگ و صدای مهیب انفجارها، او زمین‌های خود را شخم زد و بدون توجه به خطراتی که جنگ بر زندگی او سایه انداخته بود از تلاش برای رسیدگی به درختانش باز نایستاد.
اکنون با برقراری آتش‌بسی شکننده، دست‌کم برای زمان کوتاهی خطر از بین رفته است. اما محصولات کشاورزی او که زمانی پررونق بودند، اکنون در اثر جنگ ویران شده و زیر لایه‌ای از گرد و غبار و خرابه خشکیده‌اند.
جنگ حدود یک سال و نیم اخیر بحران زیست‌محیطی لبنان را، که به دلیل سال‌ها فساد و مدیریت ضعیف تلنبار شده تشدید کرده است. این شرایط همچنین نگرانی‌هایی را درباره توانایی این کشور در تأمین نیازهای غذایی داخلی به همراه داشته است. طبق گزارش آژانس ملی خبر لبنان (NNA)، جنگ کشاورزی در این کشور را کاملاً ویران کرده است.
جنگ، صنعت کشاورزی لبنان که نقش مهمی در اقتصاد این کشور ایفا می‌کند را با یک بحران جدی رو به رو کرد و به ویژه درختان زیتون با مشکلات جدی رو به رو شدند.
در طول این درگیری‌ها، بیش از ۳۷ روستا، مزرعه و باغ نابود شدند. حسین اسماعیل، رئیس سابق انجمن مالکان روغن زیتون در جنوب لبنان در این خصوص می‌گوید: «فصل برداشت زیتون با شدت گرفتن درگیری‌ها همزمان شد و بسیاری از مردم نتوانستند به باغ‌هایشان بروند.»
او می‌افزاید که بمب‌های آتش‌زا باغ‌های زیتون را به طور گسترده سوزاندند. انجمن او تخمین می‌زند که خسارت در تمامی مناطق به ۸۰ درصد رسیده باشد. اسماعیل در ادامه می‌افزاید: «این درخت‌ها برای بازیابی به چندین سال زمان نیاز دارند. بیشتر آن‌ها یا کاملاً نابود شده‌اند یا سوخته‌اند. برخی هم میوه‌هایشان را زودتر از موعد ریخته‌اند و باعث شده زیتون‌ها خراب شوند.»
در مناطقی مانند مایمس در ناحیه حصبیا، جایی که ۹۰ درصد زمین‌ها به کشت زیتون اختصاص دارد، کشاورزان به دلیل ترس از تشدید خشونت‌ها، علیرغم اینکه بمباران‌های مستقیم را تجربه نکرده بودند، برداشت زودهنگام انجام دادند.
بر اساس گفته‌های واهب مادی، رئیس تعاونی توسعه کشاورزی مایمس، برداشت ناگهانی منجر به کاهش ۲۰ درصدی تولید روغن زیتون شد.
در سرتاسر منطقه، اثرات بحران تنها به تولید زیتون محدود نمی‌شود. کشاورزان در امتداد رودخانه حسبانی تنها حدود ۲۰ درصد از زمین‌های خود را کشت کرده‌اند که باعث از دست دادن بیشتر محصولات سبزیجات و میوه‌ها شده است.برای کشاورزانی مانند علی الشعار، چالش‌ها بی‌وقفه ادامه داشته است. او می‌گوید: «به دلیل تهدیدات، بیشتر روزها تنها چند ساعت کار می‌کردیم. در یک قطعه زمین در شبعا، من و دوستم گل کلم و کلم کاشتیم، اما بمباران‌های هوایی تمام برداشت را از بین بردند. حداقل ۱۰,۰۰۰ دلار (۹,۵۰۰ یورو) از دست دادم.»
محصولات سیب و گیلاس او در کوه سادانا نیز سرنوشتی مشابه پیدا کرد، زیرا بمباران‌های هوایی برداشت را غیرممکن ساختند.
جنگ در لبنان تهدیدات زیست‌محیطی شدیدی ایجاد کرده است که فراتر از بخش کشاورزی به جنگل‌ها و سلامت عمومی نیز کشیده شده است و نگرانی‌های جدی برای کارشناسان به وجود آورده است.
جورج متری، مدیر برنامه منابع طبیعی و زمین در دانشگاه بلمند در لبنان، می‌گوید که آتش‌سوزی‌های ناشی از جنگ باعث از بین رفتن هزاران هکتار از زمین‌های سبز شده است. طبق گزارش اولیه این دانشگاه در سال ۲۰۲۴، حدود ۵ هزار و ۷۵۰ هکتار زمین در لبنان سوخته است که از این میان بیش از ۲ هزار و ۱۶۰ هکتار آن جنگل و حدود ۹۱۰ هکتار آن زمین کشاورزی بوده است.
هلا کالانی، رئیس سازمان محیط‌زیستی IndyACT، این ویرانی‌ها را هم از نظر اثرات فوری و هم بلندمدت بسیار جدی می‌داند. به گفته او، بیش از پنج میلیون مترمربع از اراضی جنگلی که زیستگاه تنوع زیستی منحصر به فردی بوده‌اند، سوخته است. این اکوسیستم‌ها برای کاهش اثرات تغییرات اقلیمی و حفظ حیات در نسل‌های آینده اهمیت زیادی دارند.
همچنین، طبق گفته جلال حلوانی، مدیر آزمایشگاه علوم محیط‌زیست و آب دانشگاه لبنان، آسیب به زیرساخت‌ها و آلودگی‌های زیست‌محیطی وضعیت را پیچیده‌تر کرده است. او اشاره می‌کند که بحران آب لبنان، که پیش از این نیز مشکلی جدی بود، اکنون به‌دلیل ادامه جنگ، تشدید شده است.
حلوانی توضیح می‌دهد که لبنان آب مازاد ندارد و در حالی که بارش‌های قابل توجهی دریافت می‌کند، ضعف در مدیریت منابع آب توانایی کشور را در بهره‌برداری کامل از این منابع کاهش داده است. بحران آب در لبنان ناشی از دهه‌ها ضعف در زیرساخت‌های ذخیره‌سازی است که منجر به کاهش سطح آب‌های زیرزمینی به‌ویژه در مناطق ساحلی شده است. او همچنین می‌گوید: «در این مناطق، پمپاژ آب برای تأمین نیازهای جمعیت رو به رشد باعث افزایش سطح شوری آب شده است.»
جنگ همچنین این منابع را تحت فشار بیشتری قرار داده و زیرساخت‌های حیاتی آب، از جمله شبکه‌ها و مخازن را تخریب کرده است. مواد شیمیایی سمی ناشی از تسلیحات ممنوعه مانند فسفر و سرب نیز محیط‌ زیست را آلوده کرده‌اند و بارش باران این آلاینده‌ها را به اعماق منابع آب زیرزمینی می‌برد.
حلوانی اضافه می‌کند که آلودگی محیط‌زیست در لبنان ابعاد مختلفی دارد، اما آلودگی آب خطرناک‌ترین تهدید است. این آلودگی چالش‌های جدی‌ای را در تأمین آب آشامیدنی، بازسازی شبکه‌ها و احیای زیرساخت‌ها ایجاد می‌کند که بسیار پرهزینه و زمان‌بر خواهد بود.
او هشدار می‌دهد که با بازگشت جمعیت آواره به مناطقی که زیرساخت‌ها و منابع آب آن‌ها تخریب شده، بحران اجتماعی بزرگی در راه است.
نجات عون صلیبا، نماینده مجلس و کارشناس آلاینده‌های شیمیایی، پیشگام تلاش‌ها برای درک تأثیر آلاینده‌های مرتبط با جنگ بر سلامت عمومی است.
او در این خصوص می‌گوید: «ما در حال حاضر در دانشگاه آمریکایی بیروت مطالعه‌ای را انجام می‌دهیم که بر آلاینده‌های تولید شده توسط ژنراتورهای دیزلی و مواد شیمیایی مهمات استفاده شده در طول درگیری‌ها تمرکز دارد. ژنراتورها که به دلیل کمبود برق به‌طور مداوم استفاده می‌شوند، در انتشار این مواد سمی نقش دارند.»
این آلاینده‌ها، که با آوارهای ناشی از حملات هوایی و دیگر فعالیت‌های مرتبط با جنگ ترکیب می‌شوند، مه سیاه و پایداری را بر فراز پایتخت ایجاد کردند.
صلیبا می‌گوید: «این یک ترکیب از ذرات مضر ریز مانند دایوکسین‌ها، هیدروکربن‌های پلی‌سیلیک و فرمالدهید است.» او اشاره می‌کند که این مه شامل ذرات سمی، فلزات سنگین، محصولات جانبی سوخت موشک و گازهای خروجی از سوزاندن پلاستیک و مواد دیگر است.
طبق گفته صلیبا، قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض این آلاینده‌ها، که در برخی مناطق به مدت بیش از پنجاه روز متوالی ادامه داشت، خطرات جدی برای سلامتی به همراه دارد. او هشدار می‌دهد که این آلودگی‌ها می‌توانند از طریق پوست وارد بدن شده و بر تمامی ارگان‌ها تأثیر بگذارند. او توصیه می‌کند که ساکنان احتیاط‌هایی مانند تعویض لباس‌ها هنگام ورود به خانه، دوش گرفتن و تمیز کردن فضاهای زندگی با صابون و آب را رعایت کنند.
محمد ایبض مشاور وزیر محیط زیست لبنان می‌گوید که این وزارتخانه شروع به نمونه‌برداری از خاک برای ارزیابی آلودگی ناشی از بمب‌های فسفری و دیگر مهمات کرده است. او در ادامه می‌گوید: «در حالی که بارش‌های زمستانی ممکن است آلودگی هوا را کاهش دهد، سیستم نظارت بر کیفیت هوا در کشور نیاز به راه‌اندازی مجدد دارد، هدفی که وزارتخانه قصد دارد با همراهی بانک جهانی و برنامه توسعه سازمان ملل آن‌را اجرایی کند.»
کارشناسان می‌گویند ویرانی‌ای که در طول یک سال گذشته برای لبنان وجود آمده، دهه‌ها زمان می‌برد تا ترمیم شود چرا که اکوسیستم‌ها مختل، جنگل‌ها نابود و خاک و آب نیز آلوده شده‌اند.