بهار نیوز - آشنایی با جشن باستانی میانه زمستان

گروه فرهنگی: در ایران باستان و دقیقا در ۱۵ بهمن ماه و در حالی که ۴۵ روز از زمستان گذشته است؛ جشنی به نام جشن میانه ی پاییز گرفته میشود که از جشن های باستانی ما ایرانیان است. این جشن باستانی از جمله ی آیین ها و بزرگداشت های باستانی ما ایرانیان است کهبه مرور زمان به فراموشی سپرده شده است و بسیار کم رنگ تر از گذشته پاس داشته می شود. ما امروز در ماه خاتون می خواهیم تاآیین این جشن را مورد بررسی قرار دهیم و برای بار دیگر، جشن میانه ی زمستان را به شما معرفی نماییم.

این جشن باستانی و زیبا همانطور که در مقدمه گفتیم، جشنی است که امروزه در دست فراموشی سپرده شده است و به همین خاطرشاید شما با آن آشنا نباشید و حتی اسمش را هم زیاد نشنیده باشید. در جشن میانه ی زمستان مردم همگی به شادی و پایکوبی می‌پرداخته اند و اعتقاد بر این بوده است که چون کمر غول سرما شکسته می ‌شود و به زودی رخت خود را بر می دارد و می رود و بهاصطلاح زمین دوباره زنده می ‌شود و همچنین شروع به نفس کشیدن می کند، باید به جشن و پایکوبی بپردازند.

گاهنبار چیست و چه نقشی در جشن میانه ی زمستان دارد؟
گاهنبار یا گاهبار یا گَهَنبار بنابر نوشته های اسطوره‌ های زرتشتی و آریایی در واقع آن ۶ روزی است که خداوند عزوجل و توانا دنیا راآفریده است.همچنین در کتاب زند از زرتشت نقل می‌ کنند که اهورامزدا دنیا را در ۶ گاه آفرید که البته اول هر گاهی نامی یک نام وجود دارد وهمچنین اول هر گاهی جشنی برگزار می شود. همانطور که در ادیان سامی، خالق و آفریدگار جهان هستی را در ۶ روز می ‌آفریند، دردین کهن زرتشتی نیز اهورامزدا آفرینش جهان مادی را در ۶ گاهنبار به انجام می‌ رساند.

به طور مثال توجه نمایید که در یسنا درباره ی جشن میانه ی زمستان و گاهنبار آمده است که این ۶ گاهنبار عبارتند از: میدیوزَرِیم: کهنخستین گاهنبار است و در روز ۱۵ اردیبهشت ‌ماه که برابر است با روز ۴۵ سال. اعتقاد بر این است که در این هنگام از اول سال،آسمان آفریده شد. پَیته‌ شَهیم: برابر است با روز ۳۰ ماه شهریور که به عبارتی برابر است با صد و هشتادمین روز سال که می گویند کهدر این روز زمین آفریده شد. اَیاسرِم: برابر است با ۳۰ مهر ماه که اعتقاد بر آن است که در دویست و دوازدهمین روز از سال، گیاهانآفریده شدند.

میدیارِم: این روز برابر است با ۲۰ دی ماه هر سال که بیان می دارد که در دویست و نودمین روز از خلقت هستی ،جانوران آفریده شدند. در آخر نیز به هَـمَـسپَـتمَدُم می رسیم که بیان می دارد که در شیصد و شصت و پنجمین روز (سال کبیسه) از خلقت زمین که به آنوهیشتواشت‌ گاه نیز می گویند، انسان ها و مردم آفریده شدند. بسیاری پیدایش گاهنبار را از روزگار پیشدادیان می‌ دانند.

نخستین بنیان گذار جشن گهنبار
نخستین بنیان‌ گذار گهنبار را جمشید، پادشاه باستانی ایران زمین معرفی کرده اند. گاهنبارها به گونه ای هستند که با پیشینه یباستانی و دیرینه ی زندگی همه ی ایرانیان گره خورده است. گهنبارها با کشاورزی و دامداری و زندگی کشاورزی از اساس دارای پیوندهستند. گهنبار در واقع در آغاز جشنی کشاورزی بوده است.

هر کدام از گهنبارها، برابر با زمانی است که دگرگونی ‌های بنیادین برای کشاورزان رخ می ‌دهد و این دگرگونی‌ ها با خود جشن وشادی می ‌آورد. جالب است بدانید که هریک از جشن ‌های شش گانه ی گاهنبارها تا ۵ روز به ‌طول می‌ انجامیده است. آخرین روز هرگاهنبار مهم ‌ترین روز جشن می باشد. گهنبارها به هر حال جشن بزرگداشت آفرینش هستند و دلیل برزگداشت این روزها همانطور کهگفتیم به این خاطر است که در اسطوره‌ های زرتشتی جهان یک مرحله ی دیگر را نیز اضافه شده است.
در این ۷ مرحله به ترتیب در ابتدا آسمان، بعد از آن آب، سوم زمین، چهارم گیاه، پنجم جانور، ششم انسان و در آخرین و هفتمین مرحلهآتش که نمادی از انرژی، نیرو و توان جنبش در هستی است. شش گهنبار جشن پاسداشت این آفریده‌ ها است و به همین سبب برخیدانشمندان نوروز را جشن آفرینش آتش و بزرگداشت آن می‌ دانند.

ریشه واژه گهنبار چیست؟
واژه ی گهنبار دارای دو بخش گاه و انبار است. با برپایی گهنبارها که هر چهره ‌اش با فصلی از فصل‌های برداشت در پیوند است،ایرانیان از آنچه برداشت‌ شان بوده، دهش می‌ کرده‌ اند و به نوعی می ‌توان آن‌ را جشن سهیم شدن با هم نام گذارد.

زرتشتیان در این جشن‌ ها به ستایش اهورامزدا و سپاس‌ گزاری از او برای داده‌ ها و آفریده‌ های نیکش می‌ پردازند. موبد آفرینگانگهنبار می‌ خواند و بر توانگر و ناتوان، دارا و ندار باید در این آیین شرکت کنند. کاری که هر فردی باید انجام دهد، این است که بخشیاز درآمد خود را به داد و دهش و یاری به بینوایان خرج کند. بنا بر این باور بسیاری از نیکوکاران زرتشتی پیش از درگذشت همه یابخشی از دارایی خود را از به مانند زمین و باغ و آب و خانه و به صورت کامل وقف مراسم گهنبار و داد و دهش و یاری به دیگران می‌کنند.

۶ چهره ی گهنبار، گاه داد و دهش است. در هر یک از ۶ گاهنبار، آیین ‌های ویژه ‌ای برپا می ‌شود و مردم میزدها به معنای میهمانی ‌هابرگزار می کنند و به مهمانی می رفتند تا کرفه به معنای ثواب بسیار برند و گرنه پادافره به معنای جزای آن را می بینند.

جشن هر چهره ی گاهنبار چند روز طول می کشد؟
جشن هر چهره ی گاهنبار پنج روز طول کشد که روز پنجم آن از دیگر روزها والاتر است و جشن بزرگ تری به ‌شمار ‌رود. بزرگ موبداندر بخش‌ هایی از اوستا به نام آفرین گهنبار شروع به خواندن می کند و پس از آن، آنگاه سفره عام می ‌کشند و هر کس، از دارا و نداربر سر سفره ی گهنبار می ‌نست و از آن بهره می‌ جست. پیش از برآمدن آفتاب روز اول هر چهره از گهانبار، موبدان به همراه دیگر مردم،مراسم واژیشت از گهنبار را برگزار می‌ کنند. در این مراسم چه توانگر و چه ناتوان همه شرکت می‌ کنند. آن‌ هایی که خود نمی ‌توانندخرج حضور در این جشن را بدهند، باید در آیینی که دیگران برپا می ‌کنند یا از درآمد موقوفات است شرکت کنند و از خوان گهنبار کهدر همه جا گسترده می‌شود، بهره‌ مند گردند. جشن نیمه ی زمستان با رای شورای عالی سیاست‌ گذاری ثبت میراث معنوی در لیست آیین‌های ملی ایران ثبت شده است.