کم توقع باش تا شادتر باشی!

اما پاداش، پاسخ مطلوب است، می‌تواند مالی باشد یا عاطفی، معنوی باشد یا انسان‌دوستانه، ممکن است تخدیری باشد یا تشویقی، تحصیلی باشد یا تفریحی، مهم این است که ما آن را پاداش بدانیم. پاداش شادی می‌آورد و نبود آن شادی را کم می‌کند. اما پاداش تنها عامل شادی و رضایت نیست. پاداش به خودی خود تعیین‌کننده شادی نیست، بلکه تاثیر آن را انتظار و توقع ما تعیین می‌کند.

اما آیا می‌توان شادی را پیش‌بینی کرد؟ محققان دانشگاه UCL می‌گویند شادی را می‌توان با فرمول ریاضی پیش‌بینی کرد، آنها حتی این فرمول را پیدا کرده‌اند. به گفته این محققان این فرمول بدقت شادی فرد را پیش و بعد از اتفاقاتی که بتازگی رخ داده پیش‌بینی می‌کند.

اما این فرمول بر چه اساسی تدوین شده است؟
«شادی به این ربطی ندارد که اوضاع چگونه پیش می‌رود، بلکه به این ربط دارد که اوضاع چقدر بهتر از انتظار و توقع ما پیش می رود.» دکتر راب راتلج پژوهشگر ارشد این تحقیق می‌گوید: «ما انتظار داشتیم که ببینیم شادی فرد در هر لحظه به پاداش هایی که اخیرا گرفته ربط داشته باشد اما در کمال تعجب دیدیم که انتظار و توقع ها در شادی نقش بسیار مهمی دارند.»

«زندگی سرشار از انتظار و توقع است.» این گفته معروفی است که اگر توقعتان کمتر باشد خوشحال‌ترید. ما متوجه شدیم که این تا حدی درست است، وقتی انتظار و توقعتان کم باشد اما نتیجه فراتر از انتظار، باعث خوشحالی می‌شود.» توقع ما حتی پیش از اینکه نتیجه را بدانیم بر احساس خوشحالی و رضایت ما تاثیر می گذارد. بسیاری از ما به محض رسیدن به موفقیت، شادی موفقیت را فراموش می‌کنیم. شاید این مکانیسم مغز است تا فرد را همیشه در تکاپو نگه دارد.

مثلا اگر شما می خواهید در رستوران محبوب خود با دوستتان شام بخورید، به محض اینکه تدارک برنامه را شروع کنید، انتظار مثبتی که شما از آن دارید باعث احساس خوشحالی می‌شود. آنها معتقدند این فرمول ممکن است به پزشکان کمک کند تا اختلالات خلقی را بیشتر شناسایی کنند و متوجه شوند که فرد وقتی میزان خوشحالی خود را ارزیابی می کند چقدر این می تواند تحت تاثیر بردن یا باختن در یک بازی ساده روی موبایل باشد.

برای رسیدن به این فرمول، محققان ابتدا یک مساله فرضی را برای ۲۶ نفر مطرح کردند. این افراد بر اساس تصمیمی که می‌گرفتند پولی بدست می‌آورند یا از دست می‌دادند. در جریان این تصمیم‌گیری، فعالیت مغزی شرکت کنندگان آنها با fMRI بررسی می‌شد و از آنها مرتب سوال می‌شد «در این لحظه چقدر احساس خوشحالی می کنید؟» بر اساس نتیجه این کارآزمایی، دانشمندان یک مدل کامپیوتری طراحی کردند که رضایت و شادی را به پاداش‌های و انتظارهای اخیر ربط می‌داد. این مدل را روی بیش از هجده هزار نفر آزمایش کردند.

با استفاده از کلیک اپلیکیشنی که محققان دانشگاه UCL طراحی کردند، شرکت کنندگان با موبایل خود «چه چیز شما را خوشحال می‌کند؟» را بازی کردند. نتیجه این که فرمول پیشنهادی بخوبی می‌تواند خوشحالی و رضایت افراد را پیش بینی کند.

شادی یا توقع شادی
یافته‌های این تحقیق با نظریه «تنظیم لذت» همخوانی دارد، بر طبق این نظریه هر فرد یک سطح شادی کلی دارد که به آن خو کرده است و بیشتر اوقات در این سطح یا نزدیک به آن است. اگر کسی برنده بلیت بخت آزمایی شود مدتی دچار سرخوشی و شعف وافر خواهد بود اما بعد از مدتی دوباره به سطح شادی همیشگی‌اش بر می‌گردد. علاوه بر این، خوشحالی ما در هر لحظه به «اتفاقات اخیر» بستگی دارد، به آنچه که می توانیم در حال حاضر «تجربه یا حس» کنیم نه آنچه که می‌توانیم «به یاد آوریم.»

بر اساس نظریه «فراز و فرود»، ما در به یاد آوردن عواطف خود نسبت اتفاقات گذشته، احساس ما بیشتر از هر چیز بر اساس نقطه اوج و پایان آن شکل می‌گیرد تا تجربه کلی ما از آن اتفاق. به عبارت دیگر یادآوری عاطفی ما از تجربه گذشته میانگین آن نیست. مثل یک جراحی دردناک بعدا بر اساس اوج درد و درد در مراحل آخر به یاد آورده می‌شود، اگر درد در آخر کار درد کم بوده، یادآوری آن خاطره برای ما کمتر دردناک است. این تحقیق همچنین نشان می‌دهد اگر ما منتظر نتیجه مثبتی باشیم، تاثیر عاطفی آن اتفاق بر ما کمتر می شود، اگر انتظار داریم که در امتحان قبول شویم، خوشحالی ما از قبولی کمتر از وقتی است که فکر می کنیم در امتحان رد می‌شوم.

از طرف دیگر، اگر انتظار داشته باشیم که در امتحان مردود شویم از رد شدن آنقدر ناراحت نمی‌شویم که وقتی فکر می‌کنیم قبول می‌شویم اما در امتحان رد شوبم. پایین نگهداشتن سطح توقع و انتظار، احتمال نتیجه مطلوب را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، وقتی توقع کم است، نتیجه مطلوب، شادی زیاد به همراه می‌آورد و نتیجه نامطلوب کمتر ناگوار است. بنابراین پایین نگهداشتن توقع می‌تواند روشی مفید باشد اما باید در نظر داشته باشیم که پایین نگهداشتن سطح توقع تا زمانی که نتیجه عمل یا تصمیم روشن شود، کیفیت زندگی را کم می‌کند.

با این حال نباید فراموش کرد حتی اتفاق نامطلوب هم می تواند شادی ایجاد کند. اگر در سالن انتظار فرودگاه اعلام کنند پرواز یک ساعت تاخیر دارد، کسی خوشحال نمی‌شود. اگر اعلام کنند به احتمال زیاد پرواز شش ساعت تاخیر خواهد داشت باز هم کسی خوشحال نخواهد شد. اما اگر کمی بعد اعلام کنند که به جای شش ساعت، تاخیر پرواز یک ساعت خواهد بود، در کل باعث احساس خوشحالی مسافران خواهد شد.