مناطق آزاد، آزاد نیستند!

ایجاد یکی از بزرگترین سایت‌های تولید خودرو در آسیا در منطقه آزاد چابهار یکی از مهم‌ترین موضوعاتی بود که در بخش اول گفت‌و گوی ایسنا با اکبر ترکان خواندیم که گفته بود: از این طریق انحصار تولید خودرو از دو شرکت خودروسازی سایپا و ایران خودرو خارج می شود که البته یکی از اهداف مهم آن صادرات خودرو است. باید گفت، ایجاد قطب سوم خودروسازی در ایران موضوع جدیدی نیست و در دولت‌های قبل نیز هر از چند گاهی این موضوع مطرح می‌شده اما در نهایت بی‌نتیجه باقی ماند، اما به نظر می‌رسد حالا دولت یازدهم به‌طور جدی پیگیر تاسیس «خودروساز سوم» البته با فرمولی متفاوت در چابهار است.

هنوز نتوانسته‌ام مناطق آزاد را آزاد کنم!
آقای ترکان مهم‌ترین عملکرد شما در سال گذشته چه بود؟
بهتر است به جای عملکرد در مورد مهم‌ترین نقص کار صحبت کنم، مهم‌ترین نقص کار من این بود که من تا به حال نتوانستم مناطق آزاد را آزاد کنم، به اعتقاد بنده در حال حاضر مناطق آزاد، آزاد نیستند و مزیت آنها به تدریج در حال از بین رفتن است؛ از نهادهای سیاسی، امنیتی تا نهادهای اقتصادی هر کدام برای خودشان پیچیدگی‌هایی خاصی ایجاد می‌کنند که مزیت مناطق آزاد را از بین می‌برد.

دولت به بنده ماموریت داد تا این موضوع را حل کنم ولی تا به امروز نتوانستم ؛ بعضی از مناطق آزاد ما مناطق مرزی هستند و در این مناطق ارگان‌هایی وجود دارد که کسی حریف آنها نیست و از هیچ کس نیز حرف شنوی ندارند، به اعتقاد بنده باید برخی از این ارگان‌ها را از مرز بیرون کرد که البته تا به حال موفق نشدیم بروکراسی که در مرز وجود دارد را حل کنیم؛ این همه رییس در منطقه مرزی نیاز نداریم چون مرزبان اقتصادی، گمرک و مرزبان سیاسی – امنیتی هم نیروی انتظامی است و بقیه باید مرخص شوند.

نقاط مرزی ما شهر صد کلانتر هستند
مرز نقطه‌ تراکم صف‌های کامیون و تریلی نیست و نمی‌شود این همه تریلی را در لب مرز نگاه داریم چون کرایه معطلی آنها افزایش می‌یابد؛ بروکراسی‌های حاکم و شهر صد کلانتر را در نقاط مرزی نتوانستیم به یک مدیریت واحد تبدیل کنیم . بهتر است کمی در مورد قوانین پولی و بانکی در این مناطق صحبت کنیم، قرار بود شورای پول و اعتبار در مناطق آزاد تاسیس شود این موضوع در چه مرحله‌ای قرار دارد؟ بانک مرکزی تا به امروز در این زمینه تصمیمی نگرفته است.

یعنی شما این پیشنهاد را مطرح کردید ولی بانک مرکزی پاسخی به شما نداده است؟
بله، حتی قرار است با هم آیین‌نامه مشترکی برای مناطق آزاد بنویسیم که هنوز در مرحله رفت و برگشت با بانک مرکزی قرار دارد.

آیا بانک مرکزی دلیل خاصی برای تعلل در مورد این موضوع عنوان کرده؟
دلیل خاص آن احتیاط فوق‌العاده مقامات بانک مرکزی است، چون در جاهایی بانک مرکزی عنان کار از دستش خارج شده به عنوان مثال موسسات مالی و اعتباری که باید تابع قواعدی باشند به صورت قارچ‌گونه رشد کردند و این در حالی است که تعدادی از آن ها تابع ضوابط و قوانین نیستند و بانک مرکزی هم زورش به آن‌ها نمی‌رسد.

آیا بانک‌هایی که دراین مناطق هستند تحت قوانین بانک مرکزی فعالت می کنند؟
بله، آنها شعب بانک‌های سرزمین اصلی هستند.

آیا نباید قوانین پولی و بانکی خاص خود را داشته باشند؟
بله، ما به دنبال این موضوع هستیم ولی تا به حال موفق نشدیم به همان دلیلی که گفتم، چون بانک مرکزی در برخی تجربیاتش ناموفق بوده و حالا به شدت محتاط شده و هنوز پیشرفتی در رابطه با این موضوع حاصل نشده است.

در رابطه با فساد‌های مالی و گزارشاتی که دراین زمینه به رییس جمهور داده شده توضیحاتی می‌دهید؟
ریشه این موضوع در زمین‌خواری وامتیازفروشی است، بعضی مواقع این زمین‌ها به دلیل روابط غلطی واگذار شدند که مبانی درستی نداشته و به رانت تبدیل شده است؛ به عنوان مثال زمین‌هایی برای اجرای پروژه واگذار شد که این پروژه‌ها در زمان معین اجرایی نشد و به همین دلیل باید سند آن زمین را باطل می‌کردند ولی این کار انجام نشد، کسانی که زمین را تحویل گرفتند از ساده‌لوحی مسوولان مناطق آزاد سوء‌استفاده کرده و زمین را به قیمت بسیار ارزان تحویل گرفته و با باندبازی و روابط آلوده آن را به قیمت گران به فروش رساندند و این در حالی است که آن‌ها حق فروش نداشتند چون زمین را برای انجام پروژه تحویل گرفته بودند.

البته تا جایی که توانستیم بخشی از واگذاری‌ها را باطل کردیم ولی در مواردی به لحاظ حقوقی و قضایی زورمان نمی‌رسد که زمین‌ها را پس بگیریم؛ به عنوان مثال موردی داشتیم که دو سال پیش بازرسی کل کشور شکایت کرده و گفته بود این واگذاری غلط است که این موضوع به دادگاه کشیده شد ولی موفق به گرفتن رای نشد و بعد از تجدید‌نظرنیز نتوانست رای بگیرد چون زمان گذشته بود وامکان صدور حکم قضایی برای آن وجود نداشت.

در زمانی قرار بود کارمندانی که در مناطق آزاد کار می‌کنند نیز بتوانند خودرو را بدون گمرکی وارد کنند ولی ظاهرا تا به امروز گمرک با آن ها موافقت نکرده آیا برنامه‌ای برای کارمندان ساکن در این مناطق دارید؟

این موضوع به گمرک مربوط می‌شود؛ چه کسی حریف کرباسیان (رییس کل گمرک) می‌شود؟!
تردد خودرویی که در مناطق آزاد شماره می‌شود در این مناطق، آزاد است ولی واردات را برای هر کسی آزاد نگذاشتیم که بچه پولدارها خودروی گران وارد کرده و در شهر مانور دهند؛ منظور ما این بوده که اگر سرمایه‌گذاری به مناطق آزاد می‌رود بتواند بدون پرداخت گمرک ماشین خوب وارد کرده و از آن استفاده کند؛ این موضوع با این‌که بچه ژیگول‌ها پشت ماشین 600 میلیونی بنشینند متفاوت است، البته ما مخالف ژیگول‌ها نیستیم ولی می‌گوییم باید پول آن را پرداخت کنند .

در رابطه با برنامه‌های دولت برای توسعه مناطق آزاد توضیح دهید.
مناطق آزاد به عنوان الگو و پیشرو بوده و قرار است توسعه سرزمین اصلی را تجربه کنند؛ در واقع مناطق آزاد، مناطقی هستند که ایده‌ها و طرح‌های توسعه‌ای می تواند در آنجا به صورت آزمایشی پیاده سازی شده و نتایج آن به همه جغرافیا بسط داده شود. با توجه به اینکه فرصت ما به اتمام رسیده بهتر است در رابطه با مناطق آزادی که قرار است تصویب شوند کمی توضیح دهید.

دو منطقه آزاد بوشهر و جاسک به دلیل گسترش حوزه دریایی در دست اقدام است و مناطق مهران و مریوان، بانه نیز نقاط مرزی است که به خاطر توسعه تجارت با عراق مورد توجه است و قرار است به شورای عالی ارسال ‌شود؛ البته پیشنهادات دیگری نیز مطرح بوده ولی تا به امروز متقاعد نشدیم که این مناطق دارای توجیه فنی و اقتصادی هستند.