بیشترین‌فرارمغزها در دوره منکران‌فرارمغزها

روزنامه جمهوری اسلامی در گزارشی به موضوع مهاجرت نخبگان از کشور اشاره کرده و در بخشی از آن آورده است: وزیر علوم، تحقیقات و فن‌آوری آمار خروج نخبگان از کشور را 150 هزار نفر در سال عنوان کرد و گفت: با مهاجرت‌ مغزها، سالانه 150 میلیارد دلار به دیگر کشورها کمک می‌کنیم. مهاجرت نخبگان یا به تعبیر دیگری فرار مغزها، به مهاجرت متخصصین و نخبگان علمی و اقتصادی از یک کشور گفته می‌شود که برای هر جامعه‌ای از معضلات جدی، اجتماعی - اقتصادی و آموزشی است. در کشور ما این پدیده در سال‌های پس از انقلاب اسلامی، شتاب بیشتری پیدا کرد.

طبیعی است خروج جمعیت قابل توجهی که نمی‌توانستند با شرایط کاملا متفاوت انقلاب خود را تطبیق دهند، اصلا مصداق مهاجرت نخبگان محسوب نمی‌گردید، زیرا سرنگونی رژیم پهلوی، حوادث و رخدادهای سخت و طاقت‌فرسایی همچون کودتاهای خونین - ترورهای متعدد - اقدامات گسترده گروهک‌های ضدانقلاب، تحریم‌ها و محاصره اقتصادی و از همه مهمتر 8 سال جنگ همه‌جانبه را به همراه داشت که انگیزه اصلی برای مهاجرت‌های اولیه پس از انقلاب محسوب می‌شوند.

اما این روند و ماهیت مهاجرت‌ها، با سپری شدن دوران بحران و ایجاد ثبات سیاسی در کشور، به تدریج تغییر پیدا کرد و مهاجرت‌های ناشی از عوامل سیاسی، مذهبی و فرهنگی به مهاجرت‌هایی با انگیزه‌های مثبت و منطقی‌تر که متاسفانه سوءمدیریت نیز در گسترش آن دخالت داشت تبدیل شد.

واقعیت این است که هم به اعتراف مسئولین کشور و هم گزارشات نهادهای بین‌المللی مثل صندوق بین‌المللی پول، در حال حاضر کشور ما در میان 91 کشور توسعه‌یافته یا در حال توسعه، رتبه اول با سالانه 150 تا 180 هزار نفر مهاجر در سال را حائز است. وزیر علوم وقت در دولت یازدهم آقای فرجی‌دانا (که استیضاح و برکنار شد)، ضمن اظهار تأسف از آمار بالای خروج نخبگان یعنی 150 هزار نفر در سال که آن را معادل 150 میلیارد دلار خروج سرمایه از کشور می‌دانست، ادامه می‌دهد که: این در شرایطی است که کل بودجه دولتی ما 112 هزار میلیارد تومان معادل 70 میلیارد دلار است.

وی بر ضرورت فراهم شدن زیرساخت‌های مهم به منظور بازگشت نخبگان تاکید می‌کرد و می‌گفت: کشور چین با 1.5 میلیارد نفر جمعیت حرکتی را آغاز کرد که با سه یا چهار برابر کردن پیشنهادهای کاری، نخبگان خود را از آمریکا به چین برمی‌گرداند، اما ما تاکنون فقط نظاره‌گر خروج نخبگان از کشور بوده‌ایم و قصد داریم با همکاری بنیاد ملی نخبگان، برنامه‌ای را اجرایی کنیم که این مهاجرت‌ها را متوقف کند یا به حداقل برساند.

البته همین‌جا، جالب است بدانیم یکی از دلایل استیضاح این وزیر، مسأله فرار مغزها بوده است و معلوم نیست پدیده‌ای که حداقل طی دو دهه گذشته از بدترین دغدغه‌های نظام بوده است چه ارتباطی به وزیری دارد که تنها 9 ماه از حضورش در وزارت علوم می‌گذرد؟! نمایندگان استیضاح‌کننده ظاهراً از یاد برده بودند که رئیس دولت‌های نهم و دهم و وزرای علوم ایشان فرار مغزها را از اصل انکار می‌کردند؛ حال آنکه بیشترین میزان مهاجرت نخبگان در 10 سال گذشته اتفاق افتاده است و این باز خود یکی از شگفتی‌های دولت آقای احمدی‌نژاد می‌باشد!

هفته‌نامه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی می‌نویسد: 90 نفر از 125 دانش‌آموزی که در سه سال گذشته در المپیادهای جهانی رتبه کسب کرده‌اند، هم‌اکنون در دانشگاه‌های آمریکا و کانادا تحصیل می‌کنند. طی 14 سال گذشته 62 درصد از دانش‌آموزان مدال‌آور المپیاد به کشورهای توسعه یافته مهاجرت کرده‌اند. این عده اکثراً طی این مدت در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی برتر و تأثیرگذار دنیا مثل هاروارد، استنفورد، کمبریج، تورنتو و ... نه تنها تحصیل را به پایان برده‌اند بلکه بعنوان استاد فعالیت می‌نمایند.