مفاهیم مختلف اضافه کاری
اما به مفهوم کلی و آن چیزی که به عنوان اولین مفهوم از اضافه کاری به ذهن افراد می رسد، هدف درصد بسیار بالایی از شاغلان را برای انجام اضافه کاری تشکیل می دهد. افراد معمولا برای کسب درآمد بیشتر و حقوق بالاتر، دست به اضافه کاری می زنند و از این طریق ساعات بیشتری را در محل های کاری می مانند و یا تعهدات بیشتری را برای انجام کار در بیرون از بنگاه می پذیرند.

در ایران و بسیاری از کشورها، اضافه کاری ها غالبا به این مفهوم صورت می گیرد. با اینکه به دلایل ذکر شده مانند رونق تولید و فروش، تلاش بنگاه ها برای پذیرش تعهدات بیشتر و در نتیجه بهبود وضعیت حقوقی نیروی کار و مواردی از این دست، اضافه کاری همیشه بد نیست؛ اما نکته حائز اهمیت در مورد افزایش گرایش جامعه به انجام اضافه کاری؛ پیامی است که می توان از این نوع رفتار افراد شاغل در جامعه دریافت کرد.

پیام روشن و صریح شاغلان در بنگاه های بخش های مختلف اقتصادی کشور با انجام اضافه کاری است که هزینه های زندگی آنها با درآمدها مطابقت ندارد، در تامین مخارج معیشتی خود دچار مشکل هستند و میل به تغییر این شرایط دارند.

این پیام در مورد ایران می گوید وضعیت حقوق و دستمزد نیروی کار مناسب نیست و با افزایش هزینه تامین معیشت در جامعه همخوانی ندارد. بنابراین هرچقدر به صورت سالیانه به حقوق افراد اضافه می شود به همان نسبت و در مواردی تا چند برابر به هزینه های زندگی به ویژه در کلانشهرها افزوده می شود و این مسئله باعث می شود تا افراد خواسته و ناخواسته به اضافه کاری تن بدهند. اضافه کاری در اشکال دیگری نیز خود را نشان می دهد که همان دوشغله و چند شغله شدن افراد است. گرایش به مشاغل کاذب، نیمه وقت، فعالیت در بازارهایی که افراد اطلاعی از نحوه سرمایه گذاری در آن مانند بازارهای سکه، ارز، طلا، بورس و ... ندارند نیز معانی دیگری از اضافه کاری افراد است.

همدان رکورددار بیشترین اضافه کاری کشور
با این حال، مرکز آمار ایران در آخرین گزارش مربوط به فصل بهار تحولات بازار کار ایران صرفا اضافه کاری به مفهوم حضور افراد با ساعات کار بیشتر در محیط های کاری مشخص را مورد بررسی قرار داده و وضعیت استان ها را اعلام کرده است.

در گزارش مرکز آمار بررسی ها به گونه ای است که وضعیت حضور با ساعات بیشتر از معمول هفته در محل های اصلی و رسمی کار افراد مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفته است. به عنوان نمونه آمار ارائه شده نشانگر تمامی فعالیت های افراد در زمینه های گوناگون به نحوی که شرح داده شد نیست و صرفا وضعیت حضور در یک رشته شغل تحلیل شده است.

بر این اساس، در استان همدان طی بهار امسال بالاترین میزان اضافه کاری در کشور انجام شده به نحوی که از هر دو نفر شاغل، یکنفر در هفته اشتغال بیشتر از 49 ساعت را در هفته تجربه کرده است. 55.4 درصد شاغلان ساکن در استان همدان در بهار امسال، اضافه کاری کرده اند. پس از آن تهرانی ها در جایگاه دوم انجام بالاترین میزان اضافه کاری قرار دارند. طی بهار سال جاری 53.6 درصد پایتخت نشینان بیشتر از 49 ساعت در هفته کار کرده اند. در پایتخت نیز هر دو نفر شاغل، یک نفر اضافه کاری کرده است.

این وضعیت در مورد استان های دیگر نیز قابل مشاهده است. در آذربجان شرقی نیز 4 نفر از هر 10 نفر اضافه کاری می کنند. این وضعیت در مورد اردبیل تقریبا 5 نفر از هر 10 نفر شاغل است و در البرز نیز از هر 10 نفر 4 نفر دارای ساعت کار بیشتر از 49 ساعت در هفته هستند.

پُرکارترین و کم کارترین استان ها
زنجانی ها نیز دارای آمار اضافه کاری بالایی هستند به نحوی که در این استان نیز نزدیک به 5 نفر از هر 10 نفر اضافه کاری می کنند و این وضعیت در قزوین و کردستان نیز وجود دارد که البته در این دو استان 4 نفر از هر 10 نفر شاغل اضافه کاری انجام می دهند. شاغلان در گیلان، مازندران و هرمزگان نیز دارای ساعات کار بیشتر از 49 ساعت در هفته اند و از این بابت جزو استان های با میزان اضافه کاری بالا محسوب می شوند. در نقطه مقابل وضعیت حضور افراد در بازار کار برخی از استان ها بسیار کمتر از مناطق یادشده است که می تواند به بُنیه مالی افراد، بافت فرهنگی منطقه، پایین تر بودن هزینه های زندگی نسبت به مناطق یادشده، قانع بودن افراد و یا وجود نداشتن بستر مناسب برای انجام اضافه کاری مربوط باشد.

به صورت کلی، استان های مانند ایلام با 25.1 درصد، خراسان جنوبی با 19.6 درصد، سیستان و بلوچستان با 27.9 درصد، کرمان 27.3 درصد، لرستان با 27.8 درصد و یزد با 21.2 درصد؛ دارای کمترین آمار اضافه کاری شاغلان هستند و نسبت به استان هایی مانند تهران و همدان تا 50 درصد کمتر است.