فاضلابی به نام کَشَف‌ رود!

گفتن و نوشتن و خواندن از وضعیت نگران‌کننده کشف‎رود که یکی از بزرگترین رودخانه‎های شمال شرق ایران در خراسان رضوی است، شاید تکراری باشد اما نگرانی‌ها درباره رودخانه‌ای با مساحت 16 هزار و 500 کیلومتر مربع که می‌تواند گره‌گشای بسیاری از مشکلات آبی استان باشد، قلم‌ها را مجاب به نوشتن دوباره و چندباره از کشف‌رود و مشکلات و راهکارهای آن می‌کند. رودخانه‌ای که امروز با ورود فاضلاب‌های خانگی و صنعتی به منبعی برای بیماری و تجمع انواع میکروب‌ها تبدیل شده و بدترین بخش ماجرا، کشت سبزیجات و صیفی‌جات در زمین‌های زراعی حاشیه آن است که انتقال بیماری را به راحتی امکان‌پذیر کرده است.

تخلیه روزانه 300 تانکر فاضلاب در این رودخانه
حمید صالحی، مدیرکل محیط زیست خراسان رضوی از تخلیه روزانه 300 تانکر فاضلاب در کشف‌رود خبر می‌دهد و می‌گوید: روزانه 300 تانکر فاضلاب در کشف‌رود تخلیه می‌شود که در حال حاضر جلوگیری از تخلیه این فاضلاب‌ها در دستور کار کارگروه نجات کشف‌رود استان است و تصمیماتی جدی در این زمینه گرفته شده اما این تصمیمات در اجرا دچار مشکل می‌شود. وی اظهار می‌کند: بخشی از پساب‌های صنعتی منطقه کشف‌رود به تصفیه‌خانه پرکندآباد وارد می‌شود که میزان این پساب‌ها باید در حد استاندارد باشد اما متاسفانه گاهی از استانداردها فاصله می‌گیرد.

ورود مستقیم فاضلاب قالی‌شویی‌ها
صالحی ادامه می‌دهد: تعدادی از کارخانه‌هایی که فاضلاب خود را مستقیما به کشف‌رود وارد می‌کردند در سال‌جاری تعطیل شدند که این کارخانه‌ها شامل تعدادی از واحدهای قالی‌شویی آن منطقه بود. وی خاطرنشان می‌کند: بحث کشف‌رود تنها فاضلاب‌های صنعتی و تخلیه تانکرهای فاضلاب نیست بلکه ورود فاضلاب‌های خانگی که از کوچه‌های مجاور به کشف‌رود وارد می‌شود یکی دیگر از مشکلات است که عدم امکان ایجاد شبکه فاضلاب به دلیل باریک بودن کوچه‌ها از جمله دلایل این امر است.

مدیرکل محیط زیست خراسان رضوی با بیان اینکه هماهنگی‌های زیادی برای نجات کشف‌رود در این کارگروه صورت گرفته، می‌گوید: شرکت آب و فاضلاب مشهد اقدامات خوبی انجام داده تا با تکمیل تصفیه‌خانه پرکندآباد و جلوگیری از ورود خروجی‌های این تصفیه‌خانه به کشف‌رود و نیز ساماندهی فاضلاب‌های تانکری گامی مهم برداشته شود. وی تاکید می‌کند: با تخلیه مستقیم فاضلاب به کشف‌رود به شدت برخورد می‌شود اما مشکل این منطقه فقط تخلیه پساب صنعتی کارخانه‌ها و واحدهای صنعتی نیست.

صالحی با اشاره به اهمیت کشف‌رود به عنوان رودخانه‌ای حفاظت شده در سطح استان، اظهار می‌کند: زمانی آبی تمیز و پاک در این رودخانه جاری بوده که موجب ایجاد زمین‌های کشاورزی در اطراف این رودخانه شد اما امروز ورود این پساب‌ها برای آبیاری سبزیجات از نظر بهداشتی مشکل‌زاست. وی خاطرنشان می‌کند: ورود پساب‌ها موجب تجمع مگس و پشه در کشف رود و شیوع سالک برای مردم این منطقه شده که مشکلات بهداشتی زیادی را به دنبال دارد و همین امر نشان‌دهنده اهمیت نجات هر چه سریع‌تر کشف‌رود است.

آلودگی شدید خاک حوزه کشف‌رود
حسن شریعتی، مدیر سابق آب و خاک جهاد کشاورزی خراسان رضوی می‌گوید: مواد میکروبی و صنعتی موجود در پسا‌ب‌هایی که وارد کشف‌رود می‌شود، موجب آلودگی خاک شده و در نتیجه هر چیزی که در بستر کشف‌رود وجود داشته باشد یا زمین‌های کشاورزی اطراف آن را آلوده می‌کند. وی ادامه می‌دهد: با این آلودگی، خاک، حدود 10 سال به درد هیچ کشتی نمی‌خورد و اگر کاشت گیاهی انجام شود گیاه به عمل آمده از نظر وجود میکروب و سم برای انسان‌ها مضر است، ضمن اینکه ورود این پساب‌ها به کشف‌رود آلودگی بهداشتی برای مردم ساکن آن منطقه را به دنبال دارد.

شریعتی در خصوص راهکارهای اعمال شده برای جلوگیری از بروز مشکلات ناشی از ورود پساب‌های صنعتی می‌گوید: شهرداری در این زمینه با تعدادی از کشاورزان قرارداد بسته تا به جای سبزی و صیفی به کاشت گل‌های زینتی در حوزه کشف‌رود بپردازند و با وجود اینکه این کار بی‌مشکل نیست اما بهتر از کاشت صیفی و سبزی است. وی یادآور می‌شود: درصد کمی از زمین‌های کشاورزی این حوزه برای کاشت گل‌های زینتی استفاده می‌شود و 80 درصد از این زمین‌ها به کشت سبزی و صیفی می‌پردازند که باید پیگیری‌های لازم برای بهبود این معضل صورت بگیرد.

اقدامات آبفا برای کمک به کشف‌رود
سید علیرضا طباطبایی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد نیز در خصوص معضل کشف‌رود می‌گوید: روان‌آب‌های سطحی منتهی به کشف‌رود در چند نقطه از شهر که توسط جوی‌های سرپوشیده و کانال‌های احداث شده توسط شهرداری به صورت فاضلاب به این رودخانه ریخته می‌شود، فاضلاب‌های خانگی و صنعتی که به وسیله تانکرهای تخلیه در کشف‌رود ریخته می‌شود و مازاد بر ظرفیت پمپاژ پساب تصفیه شده تصفیه خانه‌های فاضلاب پرکندآباد و اولنگ انواع فاضلابی است که وارد کشف رود می‌شود.

وی در خصوص راهکارهای موجود برای جلوگیری از ورود فاضلاب‌ها به کشف‌رود، اظهار می‌کند: تامین منابع مالی برای ساخت تصفیه‌خانه‌های فاضلاب، تامین محلی برای تامین آب فضای سبز شهرداری در نقاط مختلف شهر در ظرفیت‌های کوچک با تکنولوژی روز دنیا، تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری با تکنولوژی پیشرفته و اجرای شبکه‌های فاضلاب در حاشیه شهر به ویژه در شمال و شمال شرق مشهد از جمله این راهکارهاست.

طباطبایی در پاسخ به این سوال که شرکت آبفا مشهد تاکنون چه اقداماتی در این زمینه انجام داده است، تصریح می‌کند: شرکت آب و فاضلاب مشهد علاوه بر تعمیر، نگهداری و حفظ تاسیسات تصفیه‌خانه‌های فاضلاب موجود پرکند‌آباد 1 و 2 و اولنگ، با همکاری بانک توسعه اسلامی اقدام به ساخت دو تصفیه‌خانه مدرن فاضلاب التیمور و خین عرب با مجموع ظرفیت 163 هزار مترمکعب در شبانه‌روز کرده است. وی ادامه می‌دهد: ارتقاء کمی و کیفی تصفیه‌خانه پرکندآباد 2 در دستور کار قرار گرفته که این موضوع هم‌اکنون در مرحله ابلاغ به پیمانکار برنده مناقصه بوده و از طرفی احداث تصفیه‌خانه شماره 3 پرکندآباد نیز در حال پیگیری است.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد خاطرنشان می‌کند: انتظار می‌رود در صورت عدم بروز مشکل درباره انتقال ارز تخصیصی بانک توسعه اسلامی، تصفیه خانه فاضلاب التیمور در ابتدای سال 94 و تصفیه‌خانه فاضلاب خین عرب در نیمه دوم سال آینده به بهره‌برداری برسد.

بدون تردید اقدامات در حال انجام برای نجات کشف‌رود زمان‌بر است و در طول این مدت تنها باید آرزو کنیم اتفاق ناگواری رخ ندهد برای مردمی که در حاشیه این رودخانه زندگی می‌کنند و افرادی که دانسته یا ندانسته از سبزیجات کشت شده در این حوزه استفاده می‌کنند. حالا همه مردم و مسوولان می‌دانند که اگر زودتر از این‌ها به فکر نجات کشف‌رود می‌افتادند، امروز این معضل بزرگ گریبانگیر شهر مشهد نمی‌شد و تنها افسوس است که باقی مانده...