مزایا و معایب بانکداری الکترونیک

محمدحسین زارعی با اشاره به اینکه پدیده بانکداری الکترونیکی یکی از دستاوردهای تجارت الکترونیکی محسوب می شود گفت: با رشد روزافزون حجم تجارت الکترونیکی در جهان و با توجه به نیاز تجارت به انجام عملیات بانکی جهت نقل و انتقال منابع مالی، بانکداری الکترونیکی نقش بسیار اساسی در تجارت الکترونیکی یافته است. به صورت کلی، بانکداری الکترونیکی به معنای یکپارچه سازی بهینه کلیه فعالیت های یک بانک از طریق بکارگیری فن آوری نوین اطلاعات مبتنی بر فرآیندهای بانکی، منطبق بر ساختار سازمانی بانک هاست که امکان ارائه خدمات مورد نیاز مشتریان را فراهم می کند.

وی با بیان اینکه استقرار بانکداری الکترونیکی، یکی از مسائل مهمی است که امروزه از ضروریات صنعت نوین بانکداری به حساب می آید، گفت: بانکهایی که در ارائه خدمات همگانی، اینگونه خدمات را از دست می دهند، با خطر از دست دادن تعداد زیادی از مشتریان خود مواجه می شوند و برعکس، بانکهایی که با سرعت به سوی ارائه خدمات و ارتقای خدمات برخط، می روند، فرصت آن را خواهند داشت که مشتریان بیشتری را جذب کنند و مناطق جغرافیایی بیشتری را تحت پوشش قرار دهند تا اعتبار خود را افزایش دهند. استقرار نظام بانکداری الکترونیکی، مستلزم توجه به امکان پذیر بودن آن در محیط فنی، اقتصادی، مالی و نیروی انسانی است که از این حیث، باید به موارد فنی مربوط به در دسترس بودن سخت افزار، نرم افزار و آگاهی از چگونگی توسعه سیستم بانکداری الکترونیکی که جوابگوی نیاز مشتریان باشد، توجه ویژه داشت.

زارعی ادامه داد: پیاده سازی بانکداری الکترونیک در کشور ما، مستلزم وجود زمینه های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و تکنولوژیک به عنوان پیش نیاز است. کلیه خدمات باید متناسب با ساختار سنتی و مدرن جامعه مورد توجه قرار گیرند تا به سرمایه گذاری ها بر روی ایجاد امکانات توجه شده و امکان موفقیت آنها فراهم گردد. بانک صادرات ایران نیز در حال حاضر به عنوان گسترده‌ترین شبکه شعب بانکی ایران، از سال 1379 ارایه خدمات الکترونیکی (Online) را آغاز کرده و هم اکنون نیز در زمینه‌های تعداد شعب آن لاین، تعداد دستگاه‌های ATM وpos و تعداد کارتهای صادره Debit پیشتاز و رکورددار نظام بانکی ایران است.

وی با اشاره به اینکه تردیدی نیست که لازمه ورود به بازار جهانی و عضویت در آنها، برخورداری از نظام بانکی قدرتمند و کارآمد است تا بتوان به موازات سایر کشورهای توسعه یافته، وارد بازار شد و زمینه تجارت الکترونیکی کارآمد را فراهم کرد، تصریح کرد: استفاده از فنّاوری اطلاعات باعث توسعه تجارت، تسهیل ارتباطات، فراهم کردن امکان فعالیت برای بنگاه های کوچک و متوسط، ارتقای بهره وری کار، کاهش هزینه و زمان و قابلیت رقابت پذیری منجر می شود. به همین دلیل با استفاده از امکانات و مزایای فنّاوری اطلاعات باید وارد تجارت الکترونیک جهانی شد و از مزایای آن برای کشورمان استفاده کرد.

وی افزود: مزایای بانکداری الکترونیکی را می‌توان از دو جنبه مشتریان و موسسات مالی مورد توجه قرار داد، از دید مشتریان می‌توان به صرفه‌جویی در هزینه‌ها، صرفه‌جویی در زمان و دسترسی به کانال‌های متعدد برای انجام عملیات بانکی نام برد. از دید موسسات مالی می‌توان به ویژگی‌هایی چون ایجاد و افزایش شهرت بانک‌ها در ارائه نوآوری، حفظ مشتریان علی‌رغم تغییرات مکانی بانکها، ایجاد فرصت برای جستجوی مشتریان جدید در بازار‌های هدف، گسترش محدوده‌ای فعالیت و برقراری شرایط رقابت کامل را نام برد.

مدیر شعب بانک صادرات گیلان خاطرنشان کرد: براساس تحقیقات موسسه Data Monitor مهمترین مزایای بانکداری الکترونیک عبارتند از تمرکز بر کانال‌های توزیع جدید، ارائه خدمات اصلاح شده به مشتریان و استفاده از راهبرد‌های تجارت الکترونیک. البته مزایای بانکداری الکترونیک از دیدگاه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت نیز قابل بررسی است. رقابت یکسان، نگهداری و جذب مشتریان از جمله مزایای بانکداری الکترونیک در کوتاه مدت (کمتر از یک سال) هستند. در میان مدت (کمتر از ۱۸ ماه) مزایای بانکداری الکترونیک عبارتند از؛ یکپارچه‌سازی کانالهای مختلف، مدیریت اطلاعات، گستردگی طیف مشتریان، هدایت مشتریان به سوی کانال‌های مناسب با ویژگی‌های مطلوب و کاهش هزینه‌ها، کاهش هزینه‌پردازش معاملات، خدمات به مشتریان بازار هدف و ایجاد درآمد نیز از جمله مزایای بلند‌مدت بانکداری الکترونیکی هستند.

وی به مزایای استفاده آحاد جامعه از بانکداری الکترونیکی اشاره و اضافه کرد: دسترسی یا دستیابی فارغ از مکان و زمان به خدمات ارائه شده بانکها؛ در بانکداری سنتی دریافت خدمات به مشتریان محدود بود برای مثال این بانکها در طول شبانه روز تنها هشت ساعت خدمات بانکی ارائه می دادند و همچنین ایام تعطیلات رسمی و تعطیلات آخر هفته مشکلاتی را برای مشتریان بوجود می آورند اما با رواج بانکداری الکترونیکی مشکل اصلی محدودیت زمانی و مکانی استفاده از خدمات بانکی مرتفع شده است.

وی حذف موانع افتتاح حساب را از دیگر مزایای استفاده از بانکداری الکترونیکی بیان کرد و گفت: یکی دیگر از مشکلات نظام بانکداری سنتی افتتاح حساب بویژه در روزهای پایان ماه و یا پایان سال بود که مشتریان با اتلاف وقت فراوان، عدم امکان افتتاح حساب و واریز وجوه افتتاح حساب مواجه بودند. امروزه در سیستم بانکداری اینترنتی مشتریان می توانند در هر لحظه به گشایش حساب اقدام کنند و وجه لازم برای گشایش حساب را از حساب دیگر خود، به حساب جدید انتقال دهند.

وی به سهولت در پرداخت قبوض به عنوان دیگر مزیت بانکداری الکترونیکی اشاره و تصریح کرد: در نظام بانکداری سنتی مشتریان برای پرداخت قبض های مختلف از قبیل قبض های آب و برق، تلفن و گاز و اقساط باید در زمانهای معین و در روزهای معین به بانک مراجعه کنند. ولی امروزه مشتریان از طریق اینترنت و با وارد ساختن شماره اشتراک و شماره برگ قبض خود می توانند وجه قبض را از حساب خود به حساب بانک یا شرکت صاحب قبض انتقال دهند. در حقیقت از این طریق مشکلات پرداخت حل شده و جریمه های ناشی از تاخیر در پرداخت وجوه قبوض کاهش یافته است.

زارعی امکان خرید سهام از طریق سیستم الکترونیکی بانک، امکان دریافت یا حواله انواع چک، امکان دسترسی و نظارت بر حسابهای شخصی و امکان مبادلات پول و خدمات بین مشتریان را سایر مزایای بانکداری الکترونیکی بیان کرد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: با تمام مزایایی که برای استفاده بانکداری الکترونیکی بیان شد، این صنعت دارای معایب و یا به عبارت بهتر، محدودیت هایی است. اما با وجود مشکلاتی که پیش روی این شیوه بانکداری است به جرات می توان گفت که بانکداری الکترونیکی نقش عمده ای در ایجاد رفاه مشتریان، کاهش هزینه های حاصل از آن و همچنین صرفه جویی در وقت مردم جامعه را در بردارد که با شناخت هرچه بیشتر و بالا بردن سطح دانش و آگاهی عموم مردم می توان مشکلات را کاهش داد.