اینترنت 20 مگی به حقیقت می‌رسد؟

کنسرسیوم ایرانیان نت یا همان اپراتور چهارم در اسفندماه سال 89 و با هدف ایجاد، توسعه و مدیریت شبکه ملی اطلاعات از طریق افزایش سطح دسترسی خانگی به فیبر نوری و ارائه سرویس‌های ارزش افزوده بر روی آن با دستور معاون اول رئیس جمهوری تاسیس شد. تا زمان شکل‌گیری ایرانیان‌نت، واژه اپراتور تنها برای شرکتهایی که خدمات تلفن همراه ارائه می‌دادند به کار می‌رفت اما چهارمین اپراتور کشور بر خلاف سه اپراتور اول مربوط به خدمات تلفن همراه نبود بلکه ماموریت اصلی‌اش ایجاد فیبر نوری در راستای افزایش سرعت اینترنت اعلام شد.

ماموریت‌ اصلی
طبق پروانه شرکت ایرانیان نت هدف نهایی از ایجاد فیبرهای نوری از سوی این شرکت آن است که اپراتور چهارم بتواند طی 10 سال و در سه فاز که به ترتیب مربوط به دسترسی دولتی، شرکتی و درنهایت خانگی است، هشت تا 10 میلیون مشترک (پورت) را با سرعت حداقل 20 مگابیت بر ثانیه پشتیبانی کند.

تعداد شهرهای تحت پوشش 31 استان خواهد بود که اولویت اجرای طرح بر اساس شهرهای دارای بیشترین جمعیت است. علت اعطای مجوز به این اپراتور آن بود که در فضایی که اینترنت و اینترانت به صورت غیر یکپارچه و طراحی نشده در کشور وجود داشت، ورود فیبرهای نوری به طوری یک پارچه در تمام نقاط کشور باعث ایجاد امکان فعال شدن و قابل استفاده شدن برنامه‌های مختلف کاربردی و تسریع در پیاده سازی مباحث مرتبط با دولت الکترونیک، اقتصاد الکترونیک، آموزش مجازی و غیره را به وجود می‌آورد. اپراتور چهارم به صورت یک شرکت سهامی خاص شروع به کار کرد که 20 درصد از سهام این شرکت متعلق به دولت جمهوری اسلامی ایران و 80 درصد از سهام آن متعلق به بخش خصوصی و تعاونی است.

بخش سهام دولتی ایرانیان نت به شرکت ارتباطات زیرساخت به نمایندگی از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تعلق دارد و شرکت گسترش الکترونیک سینا، شرکت گسترش الکترونیک، شرکت سرمایه گذاری فناوران توسعه ارتباطات پایوران و شرکت سرمایه گذاری صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت نیز سهامداران بخش خصوصی و تعاونی اپراتور چهارم هستند.

مدیران عامل پروژه ایرانیان نت
حسین شفیع به عنوان نخستین مدیر عامل شرکت ایرانیان نت و مجری اپراتور چهارم معرفی شد. علی حکیم جوادی نیز که به عنوان نماینده شرکت، فعالیت خود را در این شرکت آغاز کرده‌ بود، در زمان اعطای مجوز و شروع فعالیت رسمی اپراتور چهارم در مقام معاون وزیر ارتباطات نیز مشغول به کار بود. اما در دیماه سال 91 طی حکمی از سوی حکیم جوادی، محمدعلی رحماندوست به عنوان سرپرست شرکت ایرانیان نت منصوب شد. در مراسم تودیع و معارفه مدیران عامل سابق و جدید شرکت خدمات ارتباطی و الکترونیکی ایرانیان نت، محمود خسروی - مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت – به عنوان نماینده سهام‌دار دولتی این شرکت با تأکید بر محدودیتهای زمانی، ابراز امیدواری کرد که فعالیتهای اجرایی ایرانیان نت با پشتکار مضاعف شروع شود تا اپراتور چهارم بتواند در زمان مقرر به تعهدات خود عمل کند.

در روزهای پایانی مهرماه 92 بود که بار دیگر طی حکمی فوری علی حکیم جوادی به عنوان رییس هیات مدیره منصوب شد و محسن باقری چناری و اسدالله همتی نیز به عنوان نمایندگان زیرساخت این شرکت انتخاب شدند. در اسفندماه همان سال باقری طی حکمی از سوی رییس هیات مدیره به عنوان مدیر عامل جدید اپراتور چهارم «مجری شبکه فیبرنوری کشور» منصوب شد و به دوره سرپرستی رحمان‌دوست در این اپراتور پایان داد.

وضعیت متفاوت فیبر نوری تهران
در همان روزهای واگذاری پروژه فیبر نوری به کنسرسیوم ایرانیان‌نت و شروع به کار این شرکت بود که قائم مقام مدیر عامل شرکت مخابرات استان تهران در توضیح توسعه شبکه کابل با فیبر نوری، بیان کرد که کابل‌های مسی در حال جمع‌آوری است و کافوهای معمولی جمع می‌شوند و فیبرنوری جایگزین آن می شود.

ابراهیم یافتیان گفته بود: توسعه این شبکه هزینه‌های کمتری برای مخابرات خواهد داشت و یا با فیبرنوری نیاز بیشتری از مردم رسیدگی می‌شود و در حال حاضر در شبکه‌های دسترسی ارتباط بین مراکز مسیرهای پشتیبان و ارتباط بین شهرستان‌های استان از فیبر نوری استفاده می‌شود و اکنون برخی شبکه‌های بین استانی با فیبرنوری است که نسبت به کابل‌های مسی هزینه کمتری را به دنبال دارد و در اختیار ارتباطات زیرساخت است. با این حال هنوز خدمات فیبر نوری در اختیار کاربران خانگی قرار نگرفته است و وعده اینترنت 100 مگی و پهنای باند بدون محدودیت آن بی‌نتیجه مانده است.

ثبت نشان زرد آبی ایرانیان نت
در اردیبهشت ماه سال 92 و درحالیکه دو سال از انتشار اخبار حاکی از ایجاد شرکتی برای راه اندازی فیبرهای نوری در کشور می‌گذشت، ایرانیان نت نشان تجاری خود را در اداره ثبت علائم تجاری به ثبت رساند. این نشان از یک شکل اصلی طاق ضربی یا سقف خانه‌ها به‌طور شماتیک و تصویر سه مربع تشکیل شده و رنگ‌های به‌کار رفته در این علامت، آبی و زرد است که در آن شکل طاق ضربی به رنگ آبی و سه مربع نشان، به رنگ زرد هستند. نشان تجاری ایرانیان نت به دلیل استفاده از شکل مربع و رنگ زرد در بردارنده‌ی صفات پایدار ارتباطی در همه سرزمین، زادگاه، زاد بوم، شهر و کشور است.

هم‌چنین به دلیل استفاده از رنگ زرد، توسعه‌دهنده‌ی خلاقیت و تشدید‌کننده‌ی نیروی یافتن و جست‌وجو است و گرایش به رشد و توسعه، ممتاز‌شدن و برتر‌شدن را در ماهیت خود دارد.

اخطار وزیر ارتباطات
در روزهای پایانی سال 92 محمود واعظی - وزیر ارتباطات - از نحوه عملکرد اپراتور چهارم انتقاد کرده و گفت که در صورت پیش نرفتن بر اساس برنامه‌های اعلامی بحث اتصال خانگی به شبکه فیبر نوری را به بخش خصوصی خواهد سپرد. این اعلام قطعی وزیر ارتباطات و انتقاد وی از ورود برخی غیر دولتی‌ها به کنسرسیوم ایرانیان‌نت باعث شد که علی حکیم جوادی - رییس هیات مدیره ایرانیان نت - از وزارت ارتباطات درخواست فرجه بیشتری کند و این تصور که یک میلیون مشترک در آینده‌ای نزدیک از مواهب دسترسی به اینترنت پرسرعت از طریق فیبر نوری در واقع به تاخیر افتاد.

وی با اشاره به اینکه اپراتور فیبر نوری نیاز به حمایت از بخش‌های مختلف برای راه اندازی زیرساخت‌های خود دارد، انتقادات وزیر را نشان‌گر توجه وی به مساله فیبر نوری و ضرورت استفاده از این تکنولوژی دانست و وعده داد که به زودی نگرانی‌های وی در این زمینه برطرف خواهد شد.

با اینکه رییس هیات مدیره ایرانیان نت به ظور واضح اعلام کرده است که دست‌یابی به اهداف فاز اول طرح فیبر نوری به دلیل تخصصی بودن و سرمایه‌بر بودن این طرح در زمان مقرر احتمالا امکان پذیر نیست اما اینکه چه زمانی قرار است از فاز نخست طرح فیبر نوری در کشور بهره‌برداری شود از جمله نکاتی است که درباره این اپراتور در هاله‌ای از ابهام بود.

اختلاف‌ها بر سر فیبر نوری و اپراتور چهارم
اگرچه فیبر نوری دارای مزایای بسیاری است اما منتقدانی نیز وجود دارند که هزینه کردن برای جایگزینی فیبر نوری با کابل‌های مسی را مستلزم افزایش محتوای دیجیتالی در شبکه می‌دانند و از سوی دیگر به عقیده این افراد با وجود محدودیت‌های قانونی در دسترسی کاربران به اینترنت پرسرعت، استفاده کامل از مزایای فیبر نوری مانند 3G نیازمند برداشتن محدودیت‌ها در دسترسی به پهنای باند بالاست.

منتقد دیگر ورود اپراتور چهارم به عرصه فیبر نوری، نایب رییس هیات مدیره مخابرات ایران است که اعتقاد دارد مخابرات تا به حال هزینه زیادی را سرمایه‌گذاری کلانی را برروی شبکه فیبر نوری کرده است و تعریف دوباره فیبر نوری در این حوزه و فعالیت این اپراتوری برای کشیدن کابل‌های جدید فیبر نوری در شهر هزینه اضافه در این زمینه است.

در پاسخ به این اعتراض مخابرات اما رگولاتوری می‌گوید که تمامی اپراتورها از جمله مخابرات می‌توانند از سیستم فیبر نوری برای مکالمات صوتی بهره ببرنند اما استفاده از فیبر نوری برای امکانات اینترنتی و خدمات غیر از بحث مکالمات صوتی انحصارا در دست اپراتور چهارم خواهد بود و دریافت مجوز در این زمینه نیازمند هماهنگی با سازمان تنظیم مقررات ارتباطات است.

لزوم ورود چهارمین اپراتور به بازار
با اینکه اختلاف نظرها بر سر شکل‌گیری اپراتور چهارم به منظر اجرای طرح فیبر نوری همچنان ادامه دارد و شرکت مخابرات معتقد است که توسعه شبکه فیبر نوری انحصارا در اختیار شرکت مخابرات است و این شرکت تا به حال در بسیاری از شهرها شبکه فیبر نوری را گسترش داده است، اما اینکه فیبر نوری باید جایگزین کابل‌های مسی پرهزینه شود نکته‌ای است که از زمان تاسیس اپراتور چهارم کمابیش همه مسوولان به آن اذعان کرده‌اند.

فیبر نوری نسبت به کابل‌های مسی از سرعت انتقال داده‌های بالاتری برخوردار است و علاوه بر آن از مزایای دیگری همچون هزینه کمتر استفاده از تجهیزات فیبر نوری نسبت به کابل‌های مسی، نازکتر بودن فیبرهای نوری، ظرفیت بالا برای به منظور ارسال میزان بیشتر اطلاعات، تضعیف ناچیز سیگنال، مصرف پایین برق غیر اشتعال زا بودن، وزن سبک، انعطاف پذیری و بسیاری از ویژگی‌های دیگر فیبرهای نوری باعث می‌شود ضرورت جایگزینی این فیبرها به جای کابل‌های پرهزینه مسی بیشتر حس شود.

اتصال به پهنای باند از طریق فیبر نوری به منازل یا آنچه که FTTH یا fibre to the home نامیده می‌شود در سال 91 با لازم‌الاجرا شدن پروانه ایرانیان نت برعهده این کنسرسیوم گذاشته شد و به مدت 18 ماه به این اپراتور فرصت داده شد که طرح فیبر نوری را پیاده‌سازی کرده و به بهره‌برداری برسانند.

بر اساس قرارداد صورت گرفته، اپراتور چهارم موظف است که تا دی ماه سال جاری در هفت شهر فیبر نوری را گسترش داده و به یک میلیون مشترک دسترسی حداقل 20 مگابایت بر ثانیه به شبکه اطلاعات را ارائه دهد.

با توجه به اینکه راه‌اندازی نسل سوم ارتباطی در سه اپراتور اول کشور رویای دستیابی اینترنت پرسرعت و پهنای باند بیشتر را به حقیقت نزدیک تر کرده است اکنون کاربران اینترنت خانگی نیز انتظار دارند در این زمینه تحرکاتی به وجود بیاید و اینترنت خانگی از قافله افزایش پهنای باند جا نماند. اجرای صحیح و به هنگام طرح فیبرنوری در کشور در حال حاضر نکته‌ای است که اپراتور چهارم باید توجه ویژه‌ای به آن داشته باشد.

گامهای اولیه ایرانیان نت در بازار اینترنتی
محسن باقری چناری - مدیر عامل ایرانیان نت - با اشاره به این‌که مرحله‌ی اول ایجاد شبکه اینترنتی از طریق فیبر نوری در هفت شهر تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، قم، کرج و تبریز به بهره‌برداری خواهد رسید، اظهار کرد: زیرشاخه‌های شبکه فیبر نوری در این شهرها شکل گرفته است و بهره‌برداری از آن در یک برنامه‌ی عملیاتی دو ساله از سوی شرکت ایرانیان نت پیش‌بینی شده است. وی با اشاره به این‌که مرحله‌ی اول بهره‌برداری از فیبر‌های نوری در چهار شهر تهران، تبریز، مشهد و کرج تا پایان سال جاری به بهره‌برداری کامل خواهد رسید، افزود: پروژه فیبر نوری در کرج تقریبا تکمیل شده است و در مرحله اولیه خدمات فیبر نوری در اختیار بخش دولتی قرار خواهد گرفت.