در سینمای ایران چه خبر است؟

سینمای ایران در فصل پاییز و اوایل زمستان با اتفاقاتی چون ممانعت از اکران دو فیلم (خانه پدری و عصبانی نیستم) و چالش‌ها با نمایندگانی در مجلس شورای اسلامی برای اکران، کوچک‌سازی بنیاد فارابی، تغییر دو مدیر اصلی زیر مجموعه سازمان سینمایی ( محمدرضا جعفری‌جلوه و محمد احسانی) برای حضور در صدا و سیما، تغییرات در موسسه رسانه‌های تصویری و... مواجه شد که همچنان این حواشی ادامه دارد. از جمله این حواشی می‌توان اشاره کرد به تاثیرات تغییرات در فارابی که بازتاب‌های مثبت و منفی در میان سینماگران داشته و در ضمن خالی بودن صندلی مدیر اداره نظارت و ارزشیابی که بعد از رفتن محمد احسانی به صدا و سیما هنوز جایگزینی این مدیریت مشخص نشده است. مدیریتی که شاید بتوان گفت، بعد از ریاست سازمان سینمایی مهم‌ترین پست سازمانی آنجاست و در روند مجوز اکران و ساخت فیلم‌ها تاثیرگذار است.

در ضمن نباید از این نکته غفلت بکنیم که امسال دست‌اندرکاران جشنواره‌ی فیلم فجر برخلاف روال معمول سال‌های قبل سعی کردند به قولی جشنواره‌ را با کم‌ترین حاشیه برگزار کنند که این روند کاملا در زمان‌بندی زودهنگامی که برای اعلام فهرست فیلم‌های جشنواره‌ی فجر (تقریبا یک ماه قبل از جشنواره) انتخاب کردند تا اعلام نام رییس هیات داوران و فهرست هیات انتخاب و... مشاهده می‌شود. پس طبیعی بود که بخشی از حاشیه‌های جشنواره‌ی فجر که هر ساله به برنامه‌ریزی دست‌اندرکاران آن برمی‌گردد، در زمان برگزاری آن کمرنگ شده باشد. اما باز هم اعلام اسامی فیلم‌های بخش‌های مسابقه جشنواره فجر با حواشی همراه شده است؛ شنیده‌هایی درباره استراتژی جشنواره برای برگزاری بدون حاشیه در دهه فجر، فیلم‌هایی که به‌دلیل ممیزی کنار گذاشته شده‌اند، فیلم‌هایی که به‌رغم نام‌های قابل توجه به عنوان کارگردان کیفیت چندانی ندارند، فیلم‌هایی که به اتمام نرسیدند، فیلم‌های حاشیه‎داری که می‌توانند سینما را در این برهه حساس فعلی به حواشی بیشتری بکشند و البته تدوین یک استراتژی برای آنچه سینمای تدبیر و امید خوانده می‌شود.

بلافاصله بعد از انتشار فهرست اسامی فیلم‌های بخش سودای سیمرغ و البته نگاه نو جشنواره فیلم فجر، باز هم مثل هر سال بازار شایعات داغ شده است؛ شایعاتی که از علت حضور نداشتن یک فیلم در جشنواره شروع می‌شود و به ممنوع‌التصویری یا خیلی موارد دیگر می‌رسد. نکته جالب توجهی که از بین اسامی راه‌یافته به بخش مسابقه این دوره از جشنواره می‌توان دریافت، این است که تیم سیاست‌گذار و البته دبیر جشنواره تلاش کرده است که هرگونه حاشیه‌ای را از بخش ملی این فستیوال دور کند.

از یک منظر این روند طبیعی است؛ اگر به منظور راه نیافتن فیلم‌های بی‌کیفیت به بخش مسابقه باشد. از منظر دیگر، اگر به‌دلیل ممیزی بیش از حد برخی فیلم‌ها باشد، شاید بتوان گفت که سوال‌برانگیز است اما اگر بخواهیم خوشبین باشیم باید امیدوار باشیم که جز یک تا دو فیلم که به دلیل مسائل مربوط به ممیزی به جشنواره راه نیافتند بقیه فیلم‌ها آن‌طور که مطرح می‌شود، به خاطر مسائل کیفی نظر هیات انتخاب را جلب نکردند.

همیشه این سوال وجود داشته که چرا همه فیلم‌ها با هر کیفیتی به‌واسطه نام کارگردان، وقتی متقاضی جشنواره‌ی فجر می‌شوند باید پذیرفته شوند؟ در کدام جشنواره‌ی سطح الف دنیا این اتفاق می‌افتد؟ چرا باید با نمایش یک فیلم بی‌کیفیت یا معمولی در جشنواره (با توجه به حواشی که در این سال‌های اخیر کم نبودند) پرونده یک فیلم یا فیلم‌ساز را ببندیم. البته بسیاری از کارگردانان، نمایش اثرشان را در جشنواره فجر و در بین اصحاب رسانه و منتقدان، فرصتی برای رصد و ارزیابی اشکالات فیلم خود می‌دانند و بارها شده است که بخش‌هایی از فیلم‌ بعد از جشنواره و برای اکران عمومی کوتاه یا اصلاح شده است اما تجربه نشان داده است که پیش‌فرض‌های ایجاد شده درباره ضعف، ممیزی‌ها یا اشکالات فرمی و محتوایی فیلم‌ها، حتا با بیشترین اصلاحات در هنگام اکران نیز پاک نمی‌شوند.

با تمام این تفاسیر، به نظر می‌رسد با توجه به تغییراتی که در روال معمول جشنواره‌ی فجر به‌وجود آمده است، دست‌اندرکاران جشنواره‌ی فیلم فجر سنت‌شکنی بکنند و با برگزاری نشست خبری با حضور هیات انتخاب، از تمام حواشی که برای انتخاب نشدن برخی فیلم‌ها شنیده می‌شود، جلوگیری کنند. جشنواره‌ی فیلم فجر با وجود حواشی کمرنگ و پررنگ آن که هر ساله وجود داشته، برگزار می‌شود اما آنچه می‌ماند، به قولی «سینمای نجیب ایران» است که باید دید چگونه از حواشی پررنگ‌تری که این روزها بر متن آن سنگینی می‌کند، به سلامت بیرون می‌آید؟